«Η Γαλλική Επανάσταση τελείωσε». Η προκλητική για τη Γαλλία του 1978 διακήρυξη του διακεκριμένου γάλλου ιστορικού Φρανσουά Φιρέ (1927-1997) αποσυνέδεε ένα μείζον γεγονός της νεωτερικότητας από την επίκλησή του ως εν δυνάμει πολιτικού προγράμματος της Αριστεράς. Ενδεικτική για τη θέση του 1789 στο εικονοστάσι τόσο της εθνικής ταυτότητας όσο και της αριστερής συνείδησης, η κληρονομιά του στοχασμού του βαίνει διαρκώς διαφιλονικούμενη τέσσερις δεκαετίες μετά, στα 225 χρόνια από την πτώση της Βαστίλλης.
Αναθεωρώντας τη μαρξιστική «κοινωνική ερμηνεία» της Γαλλικής Επανάστασης ως έκφραση ταξικής πάλης, ο Φιρέ πρόταξε την αυτονομία των πολιτικών εξελίξεων και διέβλεψε μεταξύ μιας αυθεντικά φιλελεύθερης φάσης της και του «εκτροχιασμού» της (dérapage) με την ιακωβινική Τρομοκρατία. Πρώην κομμουνιστής που είχε καταστεί απολογητής της οικονομίας της αγοράς, θα καταδίκαζε τους υπέρμαχους της κοινωνικής θεώρησης της επανάστασης ως τυφλωμένους από την εμμονή στις αριστερές τους ιδέες εις βάρος της επιστημονικής τους θεώρησης, ενώ αργότερα θα συνέδεε την αντιδημοκρατική στροφή των ετών 1793-1794 με την ολοκληρωτική εμπειρία του κομμουνισμού στον 20ό αιώνα.
Οσα προώθησε ο Φιρέ με τον μανδύα της νέας ορθοδοξίας, αποτελούν σήμερα σημείον αντιλεγόμενον. Ο σημαντικός μαρξιστής ιστορικός Πέρι Αντερσον τον μεταχειρίστηκε ως υπόδειγμα της λεγόμενης «ενιαίας σκέψης» που κατά τη γνώμη του κυριάρχησε στη Γαλλία από τη δεκαετία του ’80 οδηγώντας στην πολιτική, διανοητική και οικονομική παρακμή της. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αντέλφι Μάικλ Σκοτ Κριστόφερσον προχώρησε παραπέρα εντοπίζοντας ως κινητήρια δύναμη του ιστορικού έργου του Φιρέ μια θεμελιωδώς πολιτική στόχευση, αυτή της υπονόμευσης του γαλλικού ακαδημαϊκού κατεστημένου που απηύθυνε ένας αντικομμουνιστής σε ένα κατά πλειοψηφία κομμουνιστικής σύνθεσης ιερατείο. Στη θέση του ηθικού αξιακού προτάγματος με το οποίο ο Φιρέ μετρούσε την Επανάσταση και την έβρισκε ελλιπή, ο Κριστόφερσον έβλεπε ιδιοτελείς προσωπικές στρατηγικές. Αντικρούοντάς τον με την πρόσφατη βιογραφία «Francois Furet. Les chemins de la mélancolie» (εκδ. Stock), ο γάλλος ιστορικός Κριστόφ Προσασόν τον κατηγόρησε με τη σειρά του για αναγωγισμό. Ο Φιρέ του Προσασόν δεν είναι νεοφιλελεύθερος αλλά μεταρρυθμιστής αριστερός για τον οποίο η ιστορία είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα. Η τελευταία ενσάρκωσή του βέβαια πόρρω απέχει από το να είναι η οριστική: το κεφάλαιο ενός συλλογικού τόμου για τον «φιλελεύθερο Φιρέ» με το οποίο απάντησε άμεσα ο Κριστόφερσον είναι μόνο ο προπομπός της δικής του προαναγγελθείσης βιογραφίας.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
