Οι ευρωεκλογές της 25ης Μαΐου είναι οι όγδοες που διεξάγονται στην Ελλάδα (από την πρώτη συμμετοχή της το 1981) και οι τέταρτες που εντάσσονται στην κατηγορία των ευρωεκλογών με σημαντικό πολιτικό ενδιαφέρον. Οι μισές ελληνικές ευρωεκλογές, δηλαδή, δεν ανήκουν στην κατηγορία αυτή γιατί διεξήχθησαν είτε την ίδια ημέρα με βουλευτικές εκλογές (1981, 1989) είτε κοντά σε βουλευτικές εκλογές που είχαν προηγηθεί και εκτονώσει την πολιτική αντιπαράθεση (1994, 2004). Αντίθετα, οι ευρωεκλογές του 1984, του 1999 και του 2009, συν αυτές της προηγούμενης εβδομάδας, διεξήχθησαν με ικανή χρονική απόσταση από βουλευτικές εκλογές παρουσιάζοντας ενδιαφέρον για την καταγραφή των πολιτικών δυνάμεων, χωρίς να παραγνωρίζεται πάντως ότι σε κάθε περίπτωση οι ευρωεκλογές είναι άλλου τύπου εκλογές από τις βουλευτικές. Δεν διακυβεύεται η διακυβέρνηση και γι’ αυτό άλλωστε στην ορολογία της πολιτικής επιστήμης κατατάσσονται ως εκλογές «β’ τάξεως».
Το παράδειγμα του 1999 είναι αρκετά χαρακτηριστικό. Σε εκείνες τις ευρωεκλογές το ΠαΣοΚ βρέθηκε 3 μονάδες πίσω από τη ΝΔ (32,9%-36%), παρότι είχε κερδίσει τις εκλογές του 1996 με 3,5 μονάδες διαφορά (41,5%-38,1%). Οκτώ μήνες μετά, όμως, στις βουλευτικές του 2000, το ΠαΣοΚ κέρδισε ξανά (43,8%-42,7%). Η νίκη της ΝΔ στις ευρωεκλογές του 1999 ήταν «πύρρειος», αναδεικνύοντας πράγματι ότι άλλο πράγμα είναι η καταγραφή των πολιτικών δυνάμεων σε ευρωεκλογές και άλλο η ψήφος που δίνεται στις βουλευτικές με σκοπό να σχηματιστεί κυβέρνηση. Το ίδιο συμπέρασμα, αν και με διαφορετική οδό, προκύπτει και στις ευρωεκλογές του 2009. Περίπου ενάμιση χρόνο μετά τις εκλογές του 2007 που είχε κερδίσει η ΝΔ με σχεδόν 4 μονάδες διαφορά (41,8%-38,1%), το προβάδισμα άλλαξε πάλι διαμετρικά, αυτή τη φορά υπέρ του ΠαΣοΚ (32,3%-36,7%), χωρίς όμως η ΝΔ να επανέλθει. Μετά λίγους μήνες διεξήχθησαν βουλευτικές εκλογές, με το ΠαΣοΚ να έχει πλέον προβάδισμα πάνω από 10 μονάδες (33,5%-43,9%).
Βεβαίως στις προηγούμενες ευρωεκλογές του 2009 κύριο ρόλο έπαιξε η αποχή που σκαρφάλωσε στο «απίστευτο» 47,5%, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εσωτερικών, ενώ την προηγούμενη Κυριακή η αποχή σταμάτησε στο 40%, που είναι πάντως το δεύτερο μεγαλύτερο ρεκόρ αποχής. Στις εκλογές αυτές είδαμε και πάλι μια ανατροπή υπέρ του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης σε αντίστοιχα πάνω-κάτω επίπεδα με τις εκλογές που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Η διαφορά σχεδόν 3 μονάδων υπέρ της ΝΔ το 2012 (29,7%-26,9%) έγινε διαφορά υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ της τάξεως των 4 μονάδων (22,7%-26,6%). Δηλαδή, ακόμη μία αποτύπωση εκλογικού αποτελέσματος σε «σημαντικές» ευρωεκλογές έδωσε ουσιαστικά την ίδια γνωστή εικόνα και το κρίσιμο ερώτημα που φυσικά προκύπτει είναι αν η συνέχεια μπορεί να μοιάζει περισσότερο με αυτήν του 2009 ή του 1999.

Μεγάλη διασπορά
Οπως η ίδια η ζωή, όμως, η εκλογική ιστορία «επαναλαμβάνεται» μέσα σε νέες κάθε φορά συνθήκες και προϋποθέσεις. Στην πρόσφατη εκλογή, π.χ., δεν μπορεί να παραγνωριστεί η πολύ μεγάλη διασπορά ψήφων, που αποτελεί μόνιμα πλέον το βασικό χαρακτηριστικό της εκλογικής συμπεριφοράς στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του exit poll, όπως σταθμίστηκαν με βάση το τελικό αποτέλεσμα (Πίνακας 1), οι υψηλότερες συσπειρώσεις ψηφοφόρων που συναντάμε είναι το 78% που καταγράφηκε στους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ και της Χρυσής Αυγής. Ακολουθούν με συσπειρώσεις 2/3 το ΚΚΕ (67%) και η ΝΔ (65%), ενώ η Ελιά (ΠαΣοΚ) και οι Ανεξάρτητοι Ελληνες συσπείρωσαν λιγότερους από τους μισούς ψηφοφόρους τους των εκλογών του Ιουνίου 2012 (42%). Εννοείται, τέλος, ότι το «καταστροφικό» αποτέλεσμα της ΔΗΜΑΡ οφείλεται στο γεγονός ότι την επέλεξαν ξανά μόλις λίγο πάνω από 1 στους 4 ψηφοφόρους της τον Ιούνιο του 2012 απ’ όσους προσήλθαν στις κάλπες (28%).
Με βάση τις κεντρικές αυτές συσπειρώσεις αλλά και όπως υπολογίζεται αναλυτικά για όλα τα κόμματα, στο εκλογικό σώμα της 25ης Μαΐου οι ψηφοφόροι που επέλεξαν το ίδιο κόμμα με τον Ιούνιο του 2012 είναι μόλις λίγο περισσότεροι από τους μισούς (55%). Προκύπτει, με άλλα λόγια, ένας πολύ υψηλός συντελεστής μεταβολής της ψήφου στο επίπεδο του 45%. Πρόκειται για μια πάρα πολύ ψηλή τιμή που συνεχίζει το αντίστοιχο 40% των εκλογών του Ιουνίου 2012 σε σχέση με τον Μάιο 2012 και το 60% του Μαΐου 2012 σε σχέση με τις βουλευτικές εκλογές του 2009. Το ελληνικό εκλογικό σώμα εξακολουθεί να βρίσκεται σε συνθήκες πολύ υψηλής κινητικότητας, γεγονός που αποτελεί χωρίς αμφιβολία το βασικότερο συμπέρασμα των τελευταίων εκλογών.
Σημειώνεται επίσης ότι τα έγκυρα ψηφοδέλτια των ευρωεκλογών 2014 είναι κατά 448.858 λιγότερα από τα έγκυρα των εκλογών του Ιουνίου 2012 (Πίνακας 2). Οπως όμως υπολογίζεται από τα στοιχεία του exit poll, σχεδόν 460.000 από τα σημερινά έγκυρα ψηφοδέλτια (8% του συνόλου) προέρχονται από ψηφοφόρους που δεν είχαν ψηφίσει το 2012, είτε γιατί δεν είχαν δικαίωμα ψήφου είτε γιατί απείχαν από τις εκλογές. Αθροιστικά επομένως σχεδόν 910.000 ψήφοι του 2012 δεν προσμετρήθηκαν στις εκλογές την προηγούμενη Κυριακή. Ο αριθμός είναι μεγάλος και αντιπροσωπεύει σχεδόν το 15% των ψήφων του 2012.

Απώλειες ψήφων
Είναι επίσης φανερό ότι, παρά τον χαρακτήρα του «δημοψηφίσματος» που με έμφαση τέθηκε στην προεκλογική περίοδο, τα πέντε από τα σημερινά επτά κόμματα της Βουλής είχαν σε απόλυτους αριθμούς σημαντική απώλεια ψήφων σε σχέση με τον Ιούνιο 2012. Από τον κανόνα εξαιρούνται μόνο η Χρυσή Αυγή, το ΚΚΕ και ο ΛΑΟΣ, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι και άλλα (μικρότερα) κόμματα όπως οι Οικολόγοι-Πράσινοι ή οι Γέφυρες (Δημιουργία Ξανά/Δράση) είχαν επίσης απώλειες ψήφων οι οποίες δεν είναι εμφανείς εδώ στο σύνολο των «Λοιπών» κομμάτων (συγκέντρωσαν από 1% και κάτω) τα οποία αντιπροσωπεύουν το πολύ υψηλό 11,8% του εκλογικού σώματος της 25ης Μαΐου. Με χαρακτηριστικά απούσα τη συζήτηση για την Ευρώπη, τα «διλήμματα» και τα «δημοψηφίσματα» που έθεσαν τα κόμματα δεν φαίνεται να πέτυχαν ιδιαίτερα τον σκοπό τους.

Ο κ. Πάνος Σταθόπουλος είναι εκλογικός αναλυτής, διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ