Η Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κίνησε πριν από λίγους μήνες μια διαδικασία διερεύνησης της νομιμότητας, της οικονομικής αποτελεσματικότητας και της όλης πρακτικής εφαρμογής και εκτέλεσης των δανειακών συμβάσεων («Μνημονίων») από την Τρόικα στις χώρες που έχει εφαρμοστεί το σχετικό πρόγραμμα δανεισμού: Ελλάδα, Κύπρο, Πορτογαλία και Ιρλανδία.
Για τη διερεύνηση αυτή συντάχθηκε αρχικά σχέδιο έκθεσης, που περιελάμβανε ουσιαστικά τα ερωτήματα και τις απορίες της Επιτροπής, με βάση δε αυτό το σχέδιο ζητήθηκε έκθεση των αντίστοιχων κυβερνήσεων και εξετάσθηκαν μέλη του κυβερνητικού χώρου, εκπροσώπων κοινωνικών φορέων και της επιστήμης, μεταξύ δε αυτών και πρόσωπων που είχαν ασκήσει κριτική στον εν λόγω σύστημα.
Πριν από ένα μήνα περίπου δημοσιεύθηκαν και απεστάλησαν στις κυβερνήσεις και σε όσους εξετάσθηκαν εξετάσθηκαν: η Έκθεση της Επιτροπής (43 σελίδες) και το Ψήφισμα της 13ης Μαρτίου 2014 που εξέδωσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με βάση την έκθεση της Επιτροπής (26 σελίδες).
Δυστυχώς, στην κατ’ επίφαση δημοκρατία μας, τα τεράστιας σημασίας κείμενα αυτά δεν έγιναν γνωστά ούτε στη Βουλή των Ελλήνων, ούτε από κυβερνητικά ούτε, βεβαίως, από τα μεγάλα –έντυπα και ραδιοτηλεοπτικά- ΜΜΕ. Η κυβέρνηση φρόντισε να «ταφούν» με απόλυτη σιωπή. Ελπίζω, πάντως, ότι η αντιπολίτευση θα τα μελετήσει και θα εξαγάγει τα πάρα πολλά επιχειρήματα που τεκμηριώνουν τον αντιπολιτευτικό της λόγο και ότι θα ζητήσει, με τα μέσα που τις παρέχει ο Κανονισμός της Βουλής, πλήρη συζήτηση στο Αντιπροσωπευτικό Σώμα.
Είναι τέτοια η κριτική του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ώστε ο αντιμνημονιακός λόγος καθημερινά μπορεί να αναφέρεται στην Έκθεση και στο Ψήφισμα του μόνου οργάνου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εκλέγεται από τους λαούς της Ευρώπης.
Τα παραπάνω κείμενα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έρχονται να επιβεβαιώσουν όσα έχομε καταγγείλει μέχρι σήμερα εναντίον των συμφωνιών δανεισμού (των «Μνημονίων»): την παραβίαση της ευρωπαϊκής νομιμότητας, της δημοκρατικής νομιμότητας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου, την εξαθλίωση του ελληνικού λαού, τον υπερδανεισμό της Ελλάδας, το λανθασμένο «πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής» που μας επέβαλαν και τη λανθασμένη, κακή και απάνθρωπη εκτέλεσή του.
Επικρίνεται σ’ αυτά ευθέως η Τρόικα τόσο ως οργανικός θεσμός της ΕΕ, του οποίου ζητείται η κατάργηση, όσο και ως τρόπος λειτουργίας και άσκησης εξουσίας για την εκτέλεση του προγράμματος, ενώ επισημαίνεται η τεράστια ευθύνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των οργάνων της. Όσον αφορά δε στην οξύτατη επίκριση της Τρόικα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αποτελεί το όργανο οικονομικής πολιτικής και γεωπολιτικής των ΗΠΑ και της Γερμανίας.
Η Έκθεση της Επιτροπής Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής και το Ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου αποτελούν κόλαφο κατά της Τρόικα, δηλαδή κατά των τριών υπερεθνικών οργανικών φορέων που τη συνιστούν: το ΔΝΤ, την Επιτροπή της ΕΕ και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, κατά της ίδιας της ΕΕ και της Ευρωζώνης, κατά των Ελληνικών Κυβερνήσεων και της Τράπεζας της Ελλάδος, που αποδέχτηκαν και εφάρμοσαν τα Μνημόνια.
Ιδιαίτερα δε σκληρός γίνεται ο κόλαφος κατά των Ελληνικών Κυβερνήσεων και της Βουλής των Ελλήνων, με την επισήμανση ότι μπορούσαν να αρνηθούν τα συγκεκριμένα «Μνημόνια» και ορισμένους όρους τους, όπως έπραξε η Βουλή της Κύπρου (ως προς το πρώτο Μνημόνιο) και της Πορτογαλίας (Βλ. πιο κάτω, αρ. 56 του Ψηφίσματος).
Δεν πρέπει να ξεχνάμε –για την ιδιαίτερη σημασία του πορίσματος που έχει για την ελληνική πολιτική- ότι όλη αυτή την κριτική δεν την ασκεί κάποιος φορέας σοσιαλιστικής πολιτικής ή υποστηρικτής του κοινωνικού κράτους, αλλά το ανώτατο αντιπροσωπευτικό όργανο των λαών της ΕΕ, το οποίο, όπως είναι γνωστό, κυριαρχείται από την ιδεολογία του οικονομικού φιλελευθερισμού – από μια πολιτική ιδεολογία που κάθε άλλο παρά φιλική είναι προς την αρχή του κοινωνικού κράτους.
Το Αντιπροσωπευτικό Σώμα των Λαών της Ευρώπης έχει ιδιαίτερη ευαισθησία για την τήρηση της ευρωπαϊκής νομιμότητας και των Συνθηκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την αυτοδυναμία και ακηδεμόνευτη αυτονομία της Ευρώπης και των λαών της από υπερδυνάμεις που βρίσκονται έκτος ή εντός της.
Ιδιαίτερα υπογραμμίζομε τις θέσεις του Ευρωκοινοβουλίου που επισημαίνουν τόσο τις ευθύνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των οργάνων της, όσο και τις ευθύνες των Ελληνικών Κυβερνήσεων και της Ελληνικής Βουλής. Δεν πρέπει να ξεχνούν όσοι ρίχνουν τις ευθύνες μόνο στην Ελλάδα και στους Έλληνες, ότι δεν απαλλάσσουν μόνο την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Γερμανία από τις τεράστιες ευθύνες τους για το έγκλημα κατά του Ελληνικού Λαού, αλλά και τις Ελληνικές Κυβερνήσεις που δέχτηκαν, χωρίς την απαιτούμενη πολιτική αντίσταση, να συμπράξουν στο ίδιο έγκλημα.
Η ελληνική κυβέρνηση, σημερινή και μελλοντική, έχει τουλάχιστον τη στοιχειώδη υποχρέωση –όπως την είχαν και οι κυβερνήσεις από το 2010 και εδώ- και η Ευρωζώνη να αποδεχτεί, οι συμφωνίες δανεισμού της Ελλάδας να υπαχθούν για να ξανακριθούν στην ευρωπαϊκή νομιμότητα, όπως ορίζεται στη νέα Σύμβαση που ιδρύει το νέο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, που υποβάλλει πια τα «Μνημόνια» στις Συνθήκες και στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καταργώντας το επονείδιστο αγγλικό δίκαιο και τη δικαιοδοσία του Λουξεμβούργου.
Για μια περιορισμένη ενημέρωση του ευρύτερου κοινού, παραθέτω εδώ λίγες εύγλωττες παραγράφους από το επίσημο κείμενο του Ψηφίσματος του Ευρωκοιβουλίου:
Α. ΑΠΟ ΤΟ ΨΗΦΙΣΜΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΒΟΥΛΙΟΥ
Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 13ης Μαρτίου 2014 σχετικά με τη διερευνητική έκθεση για τον ρόλο και τις εργασίες της Τρόικας (ΕΚΤ, Επιτροπή και ΔΝΤ) όσον αφορά τις χώρες της ζώνης του ευρώ που έχουν υπαχθεί σε πρόγραμμα προσαρμογής (2013/2277(INI)). Της 14.3.2014
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο:
30. (τμήμα): καταγγέλλει την έλλειψη διαφάνειας στις διαπραγματεύσεις για τα μνημόνια συνεννόησης· διαπιστώνει την ανάγκη να αξιολογηθεί κατά πόσον τα επίσημα έγγραφα κοινοποιούνταν με σαφήνεια και εξετάζονταν εγκαίρως από τα εθνικά κοινοβούλια και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και σε ποιο βαθμό συζητούνταν επαρκώς με τους κοινωνικούς εταίρους·
32. αποδοκιμάζει το γεγονός ότι τα προγράμματα για την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία περιλαμβάνουν μια σειρά από αναλυτικές οδηγίες για τη μεταρρύθμιση των συστημάτων υγείας και περικοπές συναφών δαπανών· αποδοκιμάζει το γεγονός ότι τα προγράμματα αυτά δεν δεσμεύονται από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή από τις διατάξεις των Συνθηκών, και ιδίως το άρθρο 168 παράγραφος 7 της ΣΛΕΕ·
34. (τμήμα): εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι τα μέτρα που εφαρμόστηκαν προκάλεσαν βραχυπρόθεσμα αύξηση των ανισοτήτων στην κατανομή του εισοδήματος· επισημαίνει ότι η αύξηση των ανισοτήτων αυτών στις τέσσερις χώρες ξεπέρασε τον μέσο όρο·
35. (τμήμα): επισημαίνει το απαράδεκτο επίπεδο της ανεργίας, της μακροχρόνιας ανεργίας και της ανεργίας των νέων, ιδίως στα τέσσερα κράτη μέλη που υπάγονται σε προγράμματα συνδρομής×
48. επισημαίνει ότι, λόγω του εξελισσόμενου χαρακτήρα της απόκρισης της ΕΕ στην κρίση, του ασαφούς ρόλου της ΕΚΤ στην Τρόικα και της φύσης της διαδικασίας λήψης αποφάσεων της Τρόικας, η αποστολή της Τρόικας έχει γίνει αντιληπτή ως ασαφής και στερούμενη διαφάνειας και δημοκρατικής επίβλεψης×
56. επισημαίνει τη γενικά ανεπαρκή δημοκρατική λογοδοσία της Τρόικας σε εθνικό επίπεδο στις χώρες που έχουν υπαχθεί σε πρόγραμμα· σημειώνει, ωστόσο, ότι αυτή η δημοκρατική λογοδοσία διαφέρει από χώρα σε χώρα, ανάλογα με τη βούληση της εθνικής εκτελεστικής εξουσίας και τη δυνατότητα άσκησης αποτελεσματικού ελέγχου εκ μέρους των εθνικών κοινοβουλίων, όπως αποδείχτηκε στην περίπτωση της απόρριψης του αρχικού μνημονίου συνεννόησης από το κυπριακό κοινοβούλιο· επισημαίνει ωστόσο ότι, όποτε ζητήθηκε η γνώμη τους, τα εθνικά κοινοβούλια είχαν τελικά δυνατότητα επιλογής ανάμεσα στην παύση της αποπληρωμής του δημόσιου χρέους και την αποδοχή μνημονίων συνεννόησης που είχαν συμφωνηθεί μεταξύ της Τρόικας και των εθνικών αρχών· επισημαίνει ότι το εθνικό κοινοβούλιο της Πορτογαλίας δεν επικύρωσε το μνημόνιο συνεννόησης·
59. επισημαίνει ότι η δημοκρατική νομιμοποίηση της Τρόικας σε εθνικό επίπεδο πηγάζει από την πολιτική ευθύνη των μελών της Ευρωομάδας και του ECOFIN έναντι των εθνικών κοινοβουλίων τους· αποδοκιμάζει το γεγονός ότι η Τρόικα, εξαιτίας της δομής της, δεν διαθέτει μέσα δημοκρατικής νομιμοποίησης σε επίπεδο ΕΕ·
72. (τμήμα): ζητεί από την Τρόικα να εκπονήσει νέες εκτιμήσεις βιωσιμότητας του χρέους και, επειγόντως, να αντιμετωπίσει την ανάγκη μείωσης του βάρους του ελληνικού δημόσιου χρέους,
74. εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι τα βάρη δεν επιμερίστηκαν σε όλους όσοι ενήργησαν ανεύθυνα και ότι η προστασία των κατόχων ομολόγων αντιμετωπίστηκε ως ανάγκη της ΕΕ προς όφελος της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας·
80. εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι τα προγράμματα δεν δεσμεύονται από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη, επειδή τα προγράμματα αυτά δεν βασίζονται στο πρωτογενές δίκαιο της Ένωσης·
81. τονίζει ότι τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα πρέπει να τηρούν υπό οιεσδήποτε περιστάσεις το δίκαιο της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένου του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης·
Β. ΑΠΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Συνταγματικών Υποθέσεων του ευρωπαϊκου κοινοβουλιου
11. Τονίζει ότι τα θεσμικά όργανα της ΕΕ δεσμεύονται πλήρως από το δίκαιο της Ένωσης και ότι υποχρεούνται όταν ενεργούν στο πλαίσιο της Τρόικας να τηρούν τα θεμελιώδη δικαιώματα, τα οποία ισχύουν ανά πάσα στιγμή σύμφωνα με το άρθρο 51 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
* Ο Γιώργος Κασιμάτης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών
