Ο αρνητικός πληθωρισμός στην Ελλάδα είναι κυρίως αποτέλεσμα της βαθιάς και παρατεταμένης ύφεσης. Ηταν φυσικό να πέσουν οι τιμές, κυρίως στους κλάδους που δεν είναι εκτεθειμένοι στον διεθνή ανταγωνισμό. Σχετίζεται επίσης σε κάποιον βαθμό με την ολοκλήρωση μιας περιόδου αύξησης των τιμών στο παρελθόν λόγω της δημοσιονομικής προσαρμογής (αύξηση ΦΠΑ, φόρων κατανάλωσης, τιμών ΔΕΚΟ στο πλαίσιο εξυγίανσης των οικονομικών τους κ.ο.κ.).
Δεν σχετίζεται πάντως με την επικράτηση προσδοκιών για συνέχιση της ύφεσης. Αν μη τι άλλο, η οικονομία ανακάμπτει και η ανάκαμψη θα επαναφέρει τον πληθωρισμό σε πιο φυσιολογικά επίπεδα. Και αυτό δείχνουν οι δείκτες οικονομικού κλίματος και καταναλωτικής εμπιστοσύνης. Και ο αρνητικός πληθωρισμός στη σημερινή συγκυρία ενισχύει τα πραγματικά εισοδήματα και έτσι δρα προς την κατεύθυνση αναζωπύρωσης της οικονομικής δραστηριότητας.
Ο αρνητικός πληθωρισμός στην Ελλάδα σήμερα δεν πρέπει να συγχέεται με τον αρνητικό πληθωρισμό που επικρατεί ως αποτέλεσμα ζοφερών προσδοκιών ανυπαρξίας προοπτικών ανάπτυξης στο μέλλον και συνεπώς οι καταναλωτές και οι επενδυτές αναβάλλουν τις αποφάσεις τους αναμένοντας περαιτέρω πτώση των τιμών ώστε να επωφεληθούν. Βεβαίως, τέτοιου είδους προσδοκίες είναι αυτοεκπληρούμενες, καθώς η μείωση της ζήτησης οδηγεί στις χαμηλότερες τιμές, που με τη σειρά τους οδηγούν σε προσδοκίες για περαιτέρω πτώση των τιμών, αναβολή δαπάνης, περαιτέρω πτώση της ζήτησης κ.ο.κ., σε έναν φαύλο κύκλο όπου η οικονομία εμπλέκεται σε μια καθοδική πορεία μείωσης της οικονομικής δραστηριότητας.
Η επικράτηση προσδοκιών αρνητικού πληθωρισμού οδηγεί επίσης τους δανειολήπτες σε προσπάθεια αποπληρωμής των δανείων τους καθώς οι υποχρεώσεις τους προς τις τράπεζες είναι σταθερές σε ονομαστικούς όρους και ως εκ τούτου αυξάνονται σε πραγματικούς όρους (όταν λαμβάνεται υπόψη και ο αρνητικός πληθωρισμός). Συνεπώς τείνουν να μεταφέρουν διαθέσιμο εισόδημα στην εξυπηρέτηση των δανείων τους στερώντας αγοραστική δύναμη από την αγορά, οδηγώντας τη ζήτηση σε χαμηλότερο επίπεδο, εντείνοντας την πτώση των τιμών κ.ο.κ., βάζοντας την οικονομία στον φαύλο κύκλο του περιγράψαμε πιο πάνω.
Βεβαίως, σε κάποιον βαθμό, το φαινόμενο αυτό αντισταθμίζεται από το γεγονός ότι οι προθεσμιακοί καταθέτες απολαμβάνουν υψηλότερες αποδόσεις λόγω της επίδρασης του αρνητικού πληθωρισμού. Εν γένει δημιουργείται μια αναδιανομή εισοδήματος αναλόγως του αν κάποιος είναι καθαρός χρεώστης ή πιστωτής, που εν πολλοίς είναι τυχαίο και δεν σχετίζεται με τη λειτουργία της οικονομίας.
Σε περιπτώσεις εδραιωμένων προσδοκιών αρνητικού πληθωρισμού τείνει επίσης να αυξάνεται το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ επηρεάζοντας την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους.
Ολα αυτά όμως δεν αφορούν την ελληνική οικονομία, που αργά αλλά σταθερά επιστρέφει στην ανάκαμψη και στη σταθερότητα τιμών που συνήθως ορίζεται με βάση έναν θετικό πληθωρισμό μικρότερο αλλά κοντά στο 2%. Στην Ευρώπη η προοπτική αρνητικού πληθωρισμού συνδέεται με την έλλειψη αναπτυξιακής δυναμικής, κάτι που θα επηρεάσει και την Ελλάδα. Αλλά η Ελλάδα βρίσκεται σε τελείως άλλη αναπτυξιακή φάση, με την ανάκαμψη προ των πυλών και την ανάγκη για επενδύσεις πρόδηλη, μετά την πτώση τους άνω του 50% τα τελευταία χρόνια.

Ο κ. Μιχάλης Μασουράκης είναι ανώτερος διευθυντής Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ