Παράφραση του γνωστού βιβλίου του Θανάση Βαλτινού προφανώς ο τίτλος. Προσφέρεται κατ’ εξοχήν, νομίζω, η δεκαετία του 1950 για συγκρίσεις με όσα συμβαίνουν σήμερα στον χώρο της Κεντροαριστεράς. Πριν από οποιαδήποτε σύγκριση ωστόσο, μια βασική διαπίστωση: η υπερσυρρίκνωση του χώρου ανάμεσα στη Νέα Δημοκρατία και τον ΣΥΡΙΖΑ συνιστά αναμφίβολα (πρόσκαιρη;) ανωμαλία στην πολιτική γεωγραφία της χώρας, και επομένως και στην ισορροπία του πολιτικού συστήματος. Πάντως, τα αποτελέσματα σε επαγγελματικούς συλλόγους, η ισχυρή (απ’ ό,τι διαφαίνεται) παρουσία της Κεντροαριστεράς σε δήμους και περιφέρειες, το τεράστιο ποσοστό αναποφάσιστων που καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις, αλλά και όσα ισχύουν στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, δείχνουν ότι ο χώρος μεταξύ Νέας Δημοκρατίας και ΣΥΡΙΖΑ δεν βαίνει προς εξαφάνιση, όπως κάποιοι έσπευσαν –και σπεύδουν –να προεξοφλήσουν. Αντίθετα, είναι πάντα δυναμικά παρών, αρκεί να του προτείνονται και του προσφέρονται αξιόπιστες επιλογές. Εκκρεμεί, λοιπόν, κατά τη γνώμη μου, η σταδιακή άρση αυτής της αναντιστοιχίας μεταξύ της διόλου ευκαταφρόνητης παρουσίας της Κεντροαριστεράς στην κοινωνία και της αδυναμίας να αποτυπωθεί αυτή η παρουσία σε επίπεδο πολιτικής εκπροσώπησης.
Κάτι ανάλογο συνέβαινε κατά τη δεκαετία του ’50, και ειδικότερα κατά την περίοδο 1956-1961. Η κατάσταση που επικρατούσε στον τότε χώρο της Κεντροαριστεράς ήταν τέτοια ώστε ζαλίζεται κανείς σήμερα αν προσπαθήσει να τη μελετήσει. Ακόμα και τα αρχικά ορισμένων κομμάτων, πραγματική σπαζοκεφαλιά (ΝΠΚ, ΦΔΕ, ΔΚ-ΑΦΕ, ΚΕΑ, κ.ά.), μόνο σε ανθρώπους μιας γενιάς παλαιότερης και από τη δική μου θυμίζουν κάτι. Αλλά και οι Φιλελεύθεροι, με τον Παπανδρέου και τον Σοφοκλή Βενιζέλο άλλοτε να σκυλοβρίζονται («αχθοφόρος μεγάλου ονόματος», κ.λπ.) και άλλοτε να συνεργάζονται, και τα κατάλοιπα της ΕΠΕΚ με τον Παπαπολίτη, και η Δημοκρατική Ενωση του Τσιριμώκου, και οι κληρονόμοι του ΔΚΕΛ των Σβώλου και Καρτάλη, και η Νέα Πολιτική Κίνηση με τον Μαύρο και τον Μητσοτάκη, και, και, και… Ενα απίθανο γαϊτανάκι σχέσεων αγάπης/μίσους, προσεγγίσεων και απομακρύνσεων, συγκλίσεων και αποκλίσεων. Ακόμα και ο Γρίβας/Διγενής είχε φιλοδοξήσει το 1960 να πρωταγωνιστήσει σε αυτόν (!) τον χώρο, με τον Γεώργιο Παπανδρέου να σχολιάζει εύστοχα ότι ο στρατηγός «εδοξάσθη κρυπτόμενος και εγελοιοποιήθη εμφανιζόμενος».
Παράπλευρη συνέπεια της κατάστασης που επικρατούσε στον ευρύτερο χώρο της Κεντροαριστεράς και του Κέντρου, το εντυπωσιακό όσο και απρόβλεπτο ποσοστό (24,43%) της ΕΔΑ στις εκλογές του 1958, όταν ο Παπανδρέου και το Κόμμα των Φιλελευθέρων έπεσαν οι ίδιοι στην παγίδα που, σε συνεννόηση με τον Καραμανλή, είχαν στήσει στην ΕΔΑ –ο εκλογικός νόμος ευνοούσε τα δύο πρώτα κόμματα και «έθαβε» το τρίτο, που όμως τελικά ήταν οι Φιλελεύθεροι με 20,68%. Η θεαματική αυτή αύξηση του ποσοστού της ΕΔΑ θα είναι, ωστόσο, και ένας από τους παράγοντες –ίσως ο κυριότερος –που θα επηρεάσουν τις μελλοντικές εξελίξεις. Με ενθάρρυνση και των Αμερικανών, οι οποίοι μεσούντος του Ψυχρού Πολέμου ανησυχούσαν για την εντυπωσιακή ενίσχυση των κομμουνιστών και των συμμάχων τους, ηγέτες και ηγετίσκοι θα αφήσουν (προσωρινά, έστω) κατά μέρος τις διαφορές τους και, λίγο πριν από τις εκλογές που είχε εξαγγείλει για τον Οκτώβριο του 1961 ο Καραμανλής, θα σχηματίσουν την Ενωση Κέντρου, με επικεφαλής τον Γεώργιο Παπανδρέου.
Οσα ακολούθησαν είναι λίγο-πολύ γνωστά και ο χώρος περιορισμένος για να τα περιγράψω εδώ στις λεπτομέρειές τους. Μόλις δύο χρόνια από την ίδρυσή της, η Ενωση Κέντρου θα έρθει πρώτο κόμμα στις εκλογές του 1963, και θα σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση τον Φεβρουάριο του 1964, μετά τη σαρωτική νίκη της (σχεδόν 53%) στις νέες εκλογές. Ετσι, η ΕΡΕ θα βρεθεί για πρώτη φορά από την ίδρυσή της στην αντιπολίτευση, ενώ και η ΕΔΑ θα επανέλθει «στα ζύγια της και στα κιλά της», εκεί κάπου στο 15%.
Διερωτάται, λοιπόν, κανείς: μήπως και σήμερα, εξήντα χρόνια αργότερα, θα πρέπει και πάλι να φτάσει το βαρέλι στον πάτο, προκειμένου ηγέτες και ηγετίσκοι, κόμματα και κομματίδια, σχήματα και προσχήματα, κινήσεις και ακινησίες, να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη για μια ενιαία, ευρεία, μη αρχηγική και μη μονολιθική, φιλοευρωπαϊκή και μεταρρυθμιστική, παράταξη;
Αν, μάλιστα, όλοι αυτοί μπορούσαν να βρουν και έναν τριανταπεντάρη ή σαραντάρη για επικεφαλής του νέου σχήματος (έναν «Γκονζάλες», όπως γράφω εδώ και χρόνια), τόσο το καλύτερο. Στο κάτω κάτω, αν ρίξει κανείς μια ματιά στην πρώτη διοικούσα επιτροπή της Ενωσης Κέντρου, θα διαπιστώσει ότι συνυπήρχαν ο σοσιαλγενής Τσιριμώκος και ο Παπαπολίτης της ΕΠΕΚ με τον στρατηγό Κατσώτα και τον Στέφανο Στεφανόπουλο, αντιπρόεδρο στην κυβέρνηση Παπάγου το 1952-1955. Γιατί, λοιπόν, δεν θα μπορούσαν να συνυπάρξουν στο ίδιο σχήμα, ενιαίο ή συμμαχικό, ο Βενιζέλος και ο Λοβέρδος, ο Σταύρος Θεοδωράκης και η Διαμαντοπούλου, ο Βούλγαρης και ο Κουβέλης, ο Μανιτάκης και ο Αλιβιζάτος;
Α, ναι, και κάτι τελευταίο. Εδώ και μήνες, σε δημόσιες και ιδιωτικές συζητήσεις, επιμένω –ίσως και λόγω ιδιαίτερης έφεσης προς τη μελέτη των ιστορικών προηγούμενων –ότι είναι πολύ πιθανό ο Σαμαράς να κάνει «κίνηση Παπάγου», καλώντας δεξιούς και κεντροδεξιούς, κεντρώους και κεντροαριστερούς, «σε συναγερμό των φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων», ως ανάχωμα στο ενδεχόμενο να πέσει η χώρα στα χέρια των Λαφαζάνηδων και των θαυμαστών του Μαδούρο. Απ’ ό,τι διαβάζω, όλο και πυκνώνουν οι σχετικές εισηγήσεις προς τον Πρωθυπουργό. Ας το έχουν, λοιπόν, και αυτό υπόψη τους όσοι νομίζουν ότι ο χώρος της Κεντροαριστεράς θα έχει για πολύ ακόμη την πολυτέλεια να ομφαλοσκοπεί και να επιδίδεται σε άγονους μικροκαβγάδες, που αφήνουν αδιάφορο τον πολίτη.
Ο κ. Ανδρέας Παππάς είναι επιμελητής εκδόσεων και μεταφραστής.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ