Το Βήμα – The Project Syndicate

Με τα στρατεύματα της Ρωσίας να καταλαμβάνουν ουκρανικό έδαφος και το πολεμικό ναυτικό της Κίνας να κυριαρχεί σε χωρικά ύδατα των Φιλιππίνων στην Νότιο Κινεζική Θάλασσα, ο πλανήτης τώρα εισέρχεται σε μία επικίνδυνη δίνη. Με γεωπολιτικούς όρους, η Ρωσία και η Κίνα ακολουθούν τις νόρμες του 19ου αιώνα, όταν τα κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους συγκεντρώνοντας τεράστια στρατιωτική ισχύ σε ένα σύστημα αχαλίνωτου εθνικισμού και άκαμπτης κρατικής κυριαρχίας.
Πρόκειται για ένα είδος επιστροφής στο μέλλον. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δείχνει να προσπαθεί να επανασυναρμολογήσει τον χάρτη της τσαρικής Ρωσίας του 19ου αιώνα, διεκδικώντας την Κριμαία, την Αμπχαζία, τη Νότιο Οσετία και άλλες περιοχές της παλαιάς αυτοκρατορίας με κάθε κόστος. Παρομοίως, η Λαΐκή Κίνα, κατοχυρώνει τη θέση της στη Νότιο Κινεζική Θάλασσα, παραβιάζοντας τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας στη βάση θολών ιστοριών για περασμένες αυτοκρατορίες.
Και οι δύο χώρες συμπεριφέρονται σαν η ισχύς να είναι ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος βασισμένου στις αρχές της realpolitik. Αλλά παρά την προειδοποίηση του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, Τζον Κέρι, ότι η κατάληψη της Κριμαίας από τη Ρωσία δεν είναι συμπεριφορά ενός «μεγάλου κράτους των G8 του 21ου αιώνα» οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους αγωνίζονται να κρατηθούν στον μεταπολεμικό κόσμο του 20ού αιώνα. Για τις ΗΠΑ, η καταστροφή που επέφεραν οι άπληστοι εθνικισμοί της Ευρώπης, που αντανακλώνται στην αποικιοκρατία και σε δύο παγκοσμίους πολέμους, έπρεπε να τελειώσει το 1945.
Οι μεταπολεμικοί πολιτικοί σχεδιαστές της Αμερικής κατέληξαν ότι αν το πρόβλημα ήταν ο υπερβολικός εθνικισμός, ο διεθνισμός ήταν η απάντηση. Οι ΗΠΑ ηγήθηκαν στην προσπάθεια δημιουργίας ενός συστήματος διεθνούς δικαίου και του ΟΗΕ και ενθάρρυναν το ελεύθερο εμπόριο και τις αγορές ανά τον κόσμο, ενώ διατήρησαν την ομπρέλα ασφαλείας που επέτρεψε στους διεθνικούς θεσμούς όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση να αναπτυχθούν. Οι ΗΠΑ δεν ήταν ούτε τέλειες ούτε συνεπείς στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, μερικές φορές με καταστροφικά αποτελέσματα όπως στο Βιετνάμ.
Αλλά η υποστήριξη σε ένα διεθνές σύστημα περισσότερο αμοιβαία ωφέλιμο από οποιοδήποτε άλλο στο παρελθόν, οδήγησε σε επτά δεκαετίες με τη μεγαλύτερη καινοτομία, ανάπτυξη και βελτίωση που έχει γνωρίσει το ανθρώπινο είδος. Τώρα με την άνοδο της Κίνας, την ανακατανομή της ισχύος και τις ΗΠΑ κουρασμένες από δύο μακροχρόνιους πολέμους που έχουν διαβρώσει την αξιοπιστία τους, η μεταπολεμική διεθνής τάξη βρίσκεται κάτω από μεγάλη πίεση. Η σύγχρονη Ιαπωνία, πιστή ακόλουθος του αμερικανικού μεταπολεμικού συστήματος, μεταμορφώθηκε από αυτό. Μετά τον πόλεμο, υπό την προστασία και αρχική καθοδήγηση της Αμερικής, η Ιαπωνία αναδύθηκε ως πρωταθλήτρια στον σεβασμό των κανόνων του διεθνούς συστήματος.
Χρηματοδότησε τον ΟΗΕ αναλογικά περισσότερο από τα υπόλοιπα κράτη, συμμετείχε ενεργά σε άλλους διεθνείς θεσμούς και υποστήριξε την ανάπτυξη των γειτόνων της, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας. Αλλά με τους ηγέτες της Κίνας τώρα να δαιμονοποιούν την Ιαπωνία και να ανασύρουν παλαιές εδαφικές και θαλάσσιες διεκδικήσεις, η χώρα ωθείται σε μία εποχή που ο πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε, με την επιρρέπειά του στον αναθεωρητισμό και στο εθνικιστικό παρελθόν της Ιαπωνίας, μπορεί ήδη να προτιμούσε: πίσω στον 19ο αιώνα.
Η Ευρώπη επίσης υιοθέτησε το μεταπολεμικό διεθνές σύστημα. Με την ασφάλεια να έχει ανατεθεί στις ΗΠΑ, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εστίασαν την προσοχή και τα κονδύλια τους στο κοινωνικό κράτος, χτίζοντας μία μετα –κυρίαρχη ουτοπία του 21ου αιώνα που αποδυνάμωσε τους εθνικούς διαχωρισμούς και αντικατέστησε την επιθετικότητα και την εχθρότητα με τη διαπραγμάτευση και τον συμβιβασμό. Αν ένα μετα –εθνικιστικό σύστημα του 21ου αιώνα παραμένει άπιαστο όνειρο στον χομπεσιανό κόσμο μας και η επιστροφή στις νόρμες του 19ου αιώνα – δίνοντας τη συγκατάθεσή μας στην επιθετική συμπεριφορά της Ρωσίας και της Κίνας – είναι δυσκολοχώνευτη, η υπεράσπιση του μεταπολεμικού διεθνούς συστήματος είναι η καλύτερη επιλογή που έχουμε. Παραδόξως, μία απάντηση του 19ου αιώνα, με πολιτικές ισορροπίας ισχύος και επανεξοπλισμό της Ευρώπης και της Ιαπωνίας, ίσως συνιστούν μέρος όσων πρέπει να κάνουμε.

* Ο Jamie Metzl είναι συνεταίρος σε επενδυτική εταιρεία της Νέας Υόρκης και συνεργάτης της Μη Κερδοσκοπικής Οργάνωσης Asia Society η οποία προβάλλει τον πολιτισμό της Ασίας στις ΗΠΑ.