Πλησιάζει το Πάσχα, έρχονται και οι εκλογές. Τα πολιτικά κόμματα έχουν ξεσκονίσει τα ιδεολογικά τους εικονίσματα και τα περιφέρουν στα κανάλια, στις πόλεις, στα νησιά και στα βουνά της Ελλάδας. Η Κυριακή της Ορθοδοξίας εξάλλου μας θυμίζει τη σημασία των εικόνων για να ξέρεις τι είσαι και τι δεν είσαι. Οπως μάθαμε στα Θρησκευτικά, οι εικόνες είναι χρήσιμες γιατί αποκαλύπτουν το θείο, οι δε ταμπέλες επειδή αποκρύπτουν την πραγματικότητα –ιδίως στις ευρωεκλογές.
Οι φίλοι μου από τον ΣΥΡΙΖΑ είναι υπό την επιρροή παλαιών γνωστών εικόνων, μερικών σε νέο περιτύλιγμα. Είναι πιθανόν η φοιτητική νεολαία ΣΥΡΙΖΑ πολιτικών μηχανικών ΕΜΠ «Ο Εγκέλαδος» να προέρχεται ετυμολογικά από τον Φρίντριχ Εγκελς ο οποίος έχτιζε τον σοσιαλισμό, παρά από τον άλλο που γκρεμίζει αδιακρίτως. Είναι γνωστή η σχέση του Προέδρου τους με τον διανοητή Ζίζεκ και συνεπώς δεν αποκλείεται να δούμε και το καλοσυνάτο πρόσωπο του πατερούλη μας Στάλιν. Στις ευρωεκλογές όμως η ταμπέλα κρύβει ότι η πραγματική επιλογή είναι ο Αλέξης Τσίπρας.
Στην Κεντροαριστερά τα εικονίσματα είναι υπό αναδιάταξη. Τα μεγάλα πορτρέτα του Ανδρέα Παπανδρέου δεν αρκούν και πλαισιώνονται από ανακυκλωμένους ήρωες της Κεντροαριστεράς. Ο Μπέρνσταϊν και ο Κάουτσκι ξεπροβάλλουν από ξεχασμένες υποσημειώσεις για να συναντήσουν τον Μπερλίγκουερ, τον Τολιάτι, τον Φρίντριχ Εμπερτ (και γιατί όχι τον Ναστρεντίν Χότζα;). Το μεγαλείο της Κεντροαριστεράς. Οτιδήποτε και να βρουν, αυτό είναι καλύτερο από ταμπέλες για τον Μάρτιν Σουλτς και τον Βαγγέλη Βενιζέλο.
Τι γίνεται με εμάς τους φιλελεύθερους; Οι Φιλελεύθεροι ήταν το κόμμα του Ελευθερίου Βενιζέλου, αλλά αυτός είναι σαν την Εθνική Ελλάδος και η περιφορά της εικόνας του δεν σημαίνει πλέον τίποτε, αφού κανείς δεν θυμάται τι πραγματικά είπε και τι πραγματικά έκανε. Ο Γκι Φερχόφσταντ σαν υποψήφιος είναι συμπαθής αλλά πρώτα πρέπει να τον ψάξεις στη Wikipedia.
Οσο και αν ξαφνιάζει αυτούς που τους αρέσουν οι απλές ταμπέλες, εγώ η φιλελεύθερη και οικονομολόγος απεχθάνομαι τον νεοφιλελευθερισμό. Τα εικονίσματά του ποτέ δεν μου έλεγαν τίποτε: ο Χάγεκ, ο Μίλτον Φρίντμαν, πολύ δε περισσότερο η Αϊν Ραντ. Η υπεροψία, η αίσθηση του αλάθητου που εκπέμπουν αυτοί και oι νεοφιλελεύθεροι οπαδοί τους, στο Σικάγο και αλλού, με απωθούν.
Φαίνεται μάλιστα ότι απωθούν και άλλους, αφού ο «νεοφιλελευθερισμός» (εντός εισαγωγικών) παίζει τον ρόλο του σύγχρονου μπαμπούλα. Οπως λέει ο Ταγκιέφ, «νεοφιλελευθερισμός» είναι «η τελευταία ονομασία του Διαβόλου από τους δημαγωγούς νεοαριστεριστές». Πράγματι, στην Ελλάδα (και όχι μόνο) ο όρος αυτός χρησιμοποιείται επιλεκτικά ως έκφραση απαξίας και κριτικής για τελείως διαφορετικά θέματα: για τους φόρους, τον κρατικό αυταρχισμό, τη διαφθορά, τη μεταναστευτική πολιτική (ή τις ελλείψεις της), την ηλικία συνταξιοδότησης των γυναικών, το λιντσάρισμα των οροθετικών.
Πού αφήνει αυτό εμένα τη φιλελεύθερη (χωρίς το «νέο» και χωρίς εισαγωγικά); Για εικονίσματα μου αρκεί ο Κέινς, που και φιλελεύθερος ήταν και ψήφιζε το φιλελεύθερο κόμμα και ποτέ του δεν αμφισβήτησε τη σημασία (αλλά όχι την παντοκρατορία) των αγορών. Και σαν φεμινίστρια γιατί να μην κάνω εικόνισμα τον Τζον Στιούαρτ Μιλ που ξεσπάθωσε υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών εκατό χρόνια πριν αυτές κατακτήσουν την ψήφο; Πέρα από αυτά τα παλιά εικονίσματα η αναζήτηση της έννοιας της ελευθερίας και το τι σημαίνει αυτή για τις ευθύνες που έχει ο καθένας μας συνεχίζεται και θα συνεχίζεται.
Αλλά γιατί να έχω εικονίσματα και να ψάχνω βιβλιογραφικές αναφορές, όταν μπορώ ευθαρσώς να πω για ποιους λόγους εγώ η ίδια, αυτή που γράφει αυτές τις γραμμές, είμαι και αισθάνομαι φιλελεύθερη;
  • Είμαι Φιλελεύθερη γιατί πιστεύω πως ο καθένας μας και όλοι μαζί συγκροτούμε την κοινωνία στην οποία ζούμε και όχι η κοινωνία εμάς. Είμαστε υπεύθυνα μέλη της κοινωνίας και όχι δούλοι της.
  • Είμαι Φιλελεύθερη γιατί θέλω ένα κράτος που το διαλέξαμε όλες μαζί και που μαζί το διαμορφώσαμε. Οχι ένα κράτος δυνάστη.
  • Είμαι Φιλελεύθερη γιατί θέλω ένα κράτος που θα με αφήσει ελεύθερη να αναπτύξω τις δυνατότητές μου εκεί που θεωρώ καλύτερο και όχι ένα κράτος που θα μου βάζει εμπόδια στο κάθε μου βήμα.
  • Είμαι Φιλελεύθερη γιατί θέλω την ελευθερία μου και την ελευθερία των συνανθρώπων μου. Αν η ελευθερία μου αφαιρεί από την ελευθερία των άλλων, δεν είμαι φιλελεύθερη.
  • Είμαι Φιλελεύθερη και γι’ αυτό πιστεύω ότι το κράτος πρέπει να βοηθήσει όλους και όλες να είναι ελεύθερα και υπεύθυνα μέλη μιας φιλελεύθερης κοινωνίας. Πιστεύω συνεπώς ότι οι αναδιανεμητικές πολιτικές είναι απαραίτητες, αφού η δίκαιη κατανομή δεν προκύπτει ως το φυσικό και αυτόματο αποτέλεσμα των αγορών.
  • Είμαι Φιλελεύθερη γιατί πιστεύω πως πρέπει όλοι να έχουμε την ίδια ελευθερία να επιδιώξουμε ο καθένας τους δικούς του σκοπούς –το δικό του όνειρο.
  • Είμαι Φιλελεύθερη γιατί πιστεύω στις ικανότητες του ανθρώπου να βγάζει τον καλύτερό του εαυτό όταν αφήνεται ελεύθερος να το κάνει.
  • Είμαι Φιλελεύθερη γιατί πιστεύω πως οι ανθρώπινες σχέσεις και οι ανθρώπινες συναλλαγές βελτιώνουν τη ζωή όλων μας –μέσα από αυτές πλουτίζουμε ο ένας τον άλλον σε γνώσεις, σε πολιτισμό και σε αγαθά.
  • Τέλος, είμαι Φιλελεύθερη επειδή η ελευθερία είναι μια αξία από μόνη της και δεν χρειάζεται κάτι άλλο να τη δικαιολογεί. Και μπαίνω στην πολιτική γιατί ελευθερία σημαίνει ευθύνη.
Και αν τα εικονίσματα δεν συμφωνούν σε όλα τα παραπάνω, ας πέσει η βιβλιοθήκη να με πλακώσει.
Η Αντιγόνη Λυμπεράκη είναι καθηγήτρια οικονομικών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και αντιπρόεδρος της «Δράσης».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ