Μετράμε τα χαμένα δισεκατομμύρια, βρίσκουμε τους απατεώνες, απαιτούμε την επιστροφή των κονδυλίων που αντί να αξιοποιηθούν σε έργα, ενθυλακώθηκαν. Σωστό; Σωστό. Ανακοινώθηκαν και μέτρα από τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών Χρήστο Σταϊκούρα. Θα φέρει τούμπα το κράτος. Ιδού τι υπόσχεται:
Θα ορίσει Εθνικό Συντονιστή για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς. Όχι στα κουτουρού. Θα υπάρχει σχέδιο, εθνικό και αυτό, το Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά της Διαφθοράς. Θα λειτουργούν ταυτόχρονα όλοι οι θεσμοί – έχουμε και λέμε: ο Εισαγγελέας Οικονομικού Εγκλήματος, ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς, η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων, ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης και η Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Μαύρου Χρήματος. Σωστά όλα αυτά; Σωστά.
Εντούτοις για την αποτελεσματική λειτουργία των θεσμών υπάρχει ένα προβληματάκι, που λέγεται «μέσος έλληνας». Δεν αρκούν εκατό εισαγγελείς κι άλλες εκατό Αρχές για να καταπολεμηθεί η απάτη. Αν δεν είναι σε εγρήγορση κάθε πολίτης, δεν θα αλλάξει το τοπίο. Λένε για παράδειγμα ότι από τα 120 δισ. ευρώ των τελευταίων ΕΣΠΑ πολλά φαγώθηκαν με καλούς τρόπους, από τους επιχειρηματίες με τα «λευκά κολάρα». Δεν έγινε ληστεία σε ταμείο, απλώς δεν υλοποιήθηκαν τα έργα για τα οποία έγιναν οι εκταμιεύσεις.
Ερώτημα: από πόσα χέρια δημοσίων υπαλλήλων πέρασαν οι αιτήσεις, οι εγκρίσεις, πόσοι έλεγχοι έγιναν, ποιος τόλμησε να υψώσει ανάστημα απέναντι στους μεγαλοαπατεώνες που πήραν λεφτά αλλά δεν υλοποίησαν τα έργα; Ποιος εμπόδισε την απάτη; Οι πολίτες νιώθουν αδύναμοι απέναντι στα μεγάλα συμφέροντα και επί μακρόν θεωρούσαν ότι οι καταχραστές δεν ζημιώνουν το σύνολο. Υπήρχε μια αφηρημένη ιδέα για το «πως γεννιούνται τα λεφτά;»
Το πιο δύσκολο λοιπόν στην παρούσα φάση είναι η αλλαγή νοοτροπίας, που πρέπει να έλθει μαζί με τους θεσμούς και τις πολιτικές αποφάσεις. Από το σύμπλεγμα της ρουφιανιάς να περάσουμε στο αίσθημα ευθύνης στην απαίτηση ελέγχου για κάθε ευρώ που δίδεται για το κοινό καλό.
Υπάρχει βεβαίως ένας κίνδυνος, που δεν έχει να κάνει ούτε με νομοσχέδια ούτε με τον Χρήστο Σταϊκούρα. Η υπευθυνότητα και η διάθεση ελέγχου να διολισθήσει στην υστερία που καθυστερεί οτιδήποτε δημιουργικό. Η Ελλάδα από την απόλυτη αναισθησία μοιάζει έτοιμη να παραδοθεί στην απόλυτη καχυποψία. Ο ενδιάμεσος, υγιής χώρος, της κριτικής και της δημιουργικότητας, μοιάζει ανύπαρκτος. Σε κάθε περίπτωση η διάθεση θωράκισης του κράτους είναι θετική. Για τη νοοτροπία θα χρειαστεί λίγο παραπάνω χρόνος.
