Το Βήμα, The Project Syndicate
Όχι πριν από πολύ καιρό, η Κίνα ήταν ένας γίγαντας της ήπιας ισχύος. Τα μέσα ενημέρωσης υπογράμμιζαν τις προνοητικές εξορμήσεις των κινέζων ηγετών στο εξωτερικό, παρουσιάζοντας μία εικόνα πολιτικών που σέβονταν τη γνώμη των άλλων, ήταν πρόθυμοι να ακούσουν , ταπεινών και διστακτικών να απορρίψουν συμβουλές που δεν είχαν ζητήσει. Ήταν μία χώρα ευχαριστημένη με το να επιτρέπει στην ίδια της την επιτυχία να μιλάει από μόνη της.
Αυτές οι ημέρες τελείωσαν. Σήμερα η Κίνα, όπως πολλές μεγάλες χώρες, επιτρέπει στις εσωτερικές πολιτικές της διαμάχες να διαμορφώνουν τη συμπεριφορά της στο εξωτερικό, ειδικά προς γείτονες των οποίων τις ευαισθησίες δείχνει παντελώς πρόθυμη να αγνοήσει. Η ιστορική εμπειρία μίας χώρας ασκεί μεγάλη δύναμη στη σημερινή συμπεριφορά της και η Κίνα δεν αποτελεί εξαίρεση.
Μετά την Ειρήνη της Βεστφαλίας το 1648, τα ευρωπαϊκά κράτη, με μερικές εξαιρέσεις, έχουν κατανοήσει τους βασικούς κανόνες του διπλωματικού παιχνιδιού. Επιπροσθέτως κατάφεραν να εξάγουν τις βασικές ιδέες της Βεστφαλίας – ειδικά αυτή της ισοτιμίας των κρατών ενώπιον του διεθνούς δικαίου – σε πολλά άλλα σημεία του πλανήτη. Η κληρονομιά της Κίνας είναι διαφορετική. Οι γείτονες δεν ήταν ισότιμοι άλλα κράτη – δορυφόροι. Οι συμμαχίες συχνά αντιμετωπίζονταν με τη λογική του «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου».
Σήμερα, η Κίνα περιγράφεται ως ο τραμπούκος της Νοτιοανατολικής Ασίας, που δεν σέβεται τις απόψεις των άλλων, πόσο μάλλον τα ενδιαφέροντά τους. Πουθενά αλλού δεν φαίνεται αυτό περισσότερο από τις χώρες που περιβάλλουν τη Νότια Κινεζική Θάλασσα και τους βορειοανατολικούς γείτονες της Κίνας, την Κορέα και την Ιαπωνία. Η Κίνα προσπαθεί να μετατρέψει τη Νότια Κινεζική Θάλασσα σε λίμνη της, ενώ περιλαμβάνει τα κυριαρχικά δικαιώματα σε κάτι υπό αμφισβήτηση βράχους στην Ανατολική Κινεζική Θάλασσα στον πυρήνα των συμφερόντων της.
Τον Νοέμβριο μονομερώς καθιέρωσε μία Ζώνη Αναγνώρισης Αεράμυνας στην ίδια περιοχή. Οι κινέζοι ηγέτες και οι στρατηγικοί σχεδιαστές (ομάδες που συχνά δεν συμπίπτουν) συζητούν για την αποστροφή της Κίνας προς την αταξία της δημοκρατίας. Το πολιτικό σύστημα της χώρας, μας διαβεβαιώνουν, είναι πιο πειθαρχημένο και αποφασιστικό. Αλλά όλα τα πολιτικά συστήματα καλούνται να διευθετήσουν συγκρουόμενα συμφέροντα και όταν η διαδικασία λαμβάνει χώρα μέσω ανεπίσημων διόδων, η διαφωνία μπορεί να εξελιχθεί σε καυγά. Και οι θεσμοί της Κίνας ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλον όπως ποτέ άλλοτε.
Οι δυνάμεις ασφαλείας ανταγωνίζονται τον στρατό για χρήματα και επιρροή και μαζί ανταγωνίζονται τους πολιτικούς θεσμούς. Επιπλέον, μία κυβερνητική υπηρεσία δεν έχει ιδέα τί κάνει η άλλη. Οι θεσμικοί ανταγωνισμοί συχνά φθάνουν μέχρι την κορυφή, όπου οι κινέζοι ηγέτες παλεύουν να διατηρήσουν τον έλεγχο και την ισορροπία. Πράγματι η μεταρρυθμιστική ατζέντα του προέδρου Σι Τζινπίνγκ δεν περιλαμβάνει κάποιο μεγάλο όραμα για το μέλλον – ποιός μπορεί να φανταστεί τα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει καθημερινά.
Ο Σι πρέπει να διατηρήσει καλές σχέσεις με τις δυνάμεις ασφαλείας και τη στρατιωτική γραφειοκρατία. Χωρίς την υποστήριξή τους δεν θα μπορέσει να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται προκειμένου να αποφύγει τη λεγόμενη παγίδα του μεσαίου εισοδήματος. Επιπλέον δεδομένου ότι πολλές φορές ο εθνικισμός χρησιμοποιείται για να αμβλύνει τη λαϊκή δυσαρέσκεια προς τις Αρχές, μπορεί κανείς να καταλάβει γιατί η κυβέρνηση δεν έχει τοποθετήσει μεταξύ των βασικών προτεραιοτήτων της τις ιαπωνικές, φιλιππινέζικες, νοτιοκορεάτικες και βιετναμέζικες ανησυχίες. Η Κίνα δεν θα πάει μακριά με το επιχείρημα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες υποδαυλίζουν την περιφερειακή εχθρότητα εναντίον της. Η Κίνα θα πρέπει να ενθαρρύνει την ανάπτυξη των πολυμερών θεσμών που μπορούν να διαχειριστούν τα οικονομικά οφέλη των αμφισβητούμενων περιοχών. Οι καλοί φράχτες κάνουν τους καλούς γείτονες λέει το ρητό.
*Ο Christopher Hill διετέλεσε υφυπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ, πρέσβης στο Ιράκ, την Νότια Κορέα, την FYROM και την Πολωνία, και ειδικός απεσταλμένος στο Κοσσυφοπέδιο. Σήμερα είναι πρύτανης στην Σχολή Διεθνών Σπουδών του πανεπιστημίου του Ντένβερ
