Ενδυνάμωση του πελατειακού συστήματος

Η θέσπιση σταυρού προτίμησης στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ισχύει και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ), όπως οι σκανδιναβικές χώρες, οι Κάτω Χώρες και μερικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, αλλά καμία από αυτές δεν έχει τόσο υψηλό δείκτη πολιτικής διαφθοράς όπως η Ελλάδα. Το 2013 η Ελλάδα κατατάχθηκε στην τελευταία θέση μεταξύ των 28 κρατών-μελών της ΕΕ ως προς τη διαφάνεια στο πολιτικό σύστημά της. Μάλιστα στον κατάλογο της Διεθνούς Διαφάνειας έχει χειρότερες επιδόσεις από τη Σενεγάλη, την Γκάνα, τη Ναμίμπια και τη Ρουάντα.

Σχέσεις συναλλαγής

Παρότι η ανωτέρω κατάταξη αφορά αντιλήψεις για την έκταση της διαφθοράς και όχι περιστατικά διαφθοράς, είναι προφανές ότι το τελευταίο που χρειάζεται η χώρα είναι νέες ευκαιρίες αδιαφάνειας. Το ζήτημα δεν είναι ηθικό. Αντικειμενικά στις ευρωεκλογές η εκλογική περιφέρεια είναι η επικράτεια και σε αυτήν θα προβληθούν περισσότερο εκείνοι που θα υποπέσουν στον πειρασμό της χρηματοδότησής τους από ελληνικές, αν όχι και από ευρωπαϊκές, εταιρείες. Τα κόμματά τους δεν μπορούν να τους στηρίξουν οικονομικά. Με βάση πρόσφατη δήλωση του κοινοτικού επιτρόπου Χοακίν Αλμούνια, η ΝΔ και το ΠαΣοΚ χρωστούν 270 εκατ. ευρώ σε τραπεζικά δάνεια τα οποία εδώ και έναν χρόνο δεν εξυπηρετούνται. Το πεδίο είναι ανοικτό για άτυπες σχέσεις συναλλαγής ανάμεσα σε υποψηφίους, επιχειρηματίες και μέσα μαζικής ενημέρωσης. Προκαλεί εντύπωση ότι η κριτική της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν επικεντρώθηκε στο οξυμένο στη χώρα μας φαινόμενο διαπλοκής του πολιτικού συστήματος με τις επιχειρήσεις. Η κριτική της περιορίστηκε στη μετάθεση της έμφασης των ευρωεκλογών από την αντιπαράθεση των κομμάτων για την ΕΕ στην αντιπαράθεση των υποψήφιων ευρωβουλευτών.

Θα ήταν παράδοξο οι σημερινοί βουλευτές να ψηφίσουν υπέρ μιας ρύθμισης που τους υποβαθμίζει. Οι 21 ευρωβουλευτές που θα εκλεγούν τον Μάιο θα έχουν ως όπλο για την ανάδειξή τους σε μελλοντικές κομματικές ή υπουργικές θέσεις τις εκατοντάδες χιλιάδες σταυρούς που θα λάβουν από τους ψηφοφόρους του κόμματός τους. Συγκριτικά με τους ευρωβουλευτές, ακόμη και οι δημοφιλέστεροι βουλευτές του Εθνικού Κοινοβουλίου θα υπολείπονται ως προς την προβολή και την επιρροή τους. Είναι άλλωστε προφανές ότι θα πρόκειται για αναπαραγωγή, όχι ανανέωση, του πολιτικού προσωπικού. Τα παλιότερα κομματικά στελέχη, καθώς και όσοι έτσι κι αλλιώς απολαμβάνουν δημοσιότητα (ηθοποιοί, αθλητές κ.ά.), θα έχουν προβάδισμα αναγνωρισιμότητας έναντι των «νέων και άφθαρτων» υποψηφίων.

Η αντίρρηση ότι σε σύγκριση με τα εθνικά κοινοβούλια η Ευρωβουλή δεν έχει ουσιαστικές εξουσίες δεν ευσταθεί. Πρώτον, μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας (2009), οι εξουσίες της έναντι άλλων οργάνων της ΕΕ έχουν αυξηθεί. Δεύτερον, οι δυνατότητες κακής ή καλής δημοσιότητας που μπορεί να προκαλέσει ένας ευρωβουλευτής, π.χ., με ερώτησή του υπέρ ή κατά των μέτρων πολιτικής σε έναν επιχειρηματικό κλάδο, είναι μεγάλες.

Σπατάλη πόρων

Ως προς το μέγεθος του προβλήματος, αρκεί να δούμε τα ποσά που αναγράφονται στη διαδικτυακή πύλη «Διαφάνεια» του υπουργείου Εσωτερικών, η οποία δημιουργήθηκε χάρη στον νόμο Ραγκούση (Ν. 3870/2010), με στόχο την πλήρη δημοσιότητα των εσόδων και των δαπανών των συνδυασμών και των υποψηφίων στις περιφερειακές και δημοτικές εκλογές. Το 2010 στις μεν περιφερειακές εκλογές επισήμως δηλώθηκε από συνδυασμούς και υποψηφίους ότι δαπανήθηκαν συνολικά 5,6 εκατ. ευρώ ενώ στις δημοτικές σχεδόν 17 εκατ. ευρώ. Εύλογα υποθέτει κανείς ότι όχι σε τοπικό επίπεδο αλλά σε επίπεδο επικράτειας όπου διεξάγονται οι ευρωεκλογές, ακόμη και αν δηλωθούν με ειλικρίνεια όλες οι προεκλογικές δαπάνες από τους 42 υποψήφιους ευρωβουλευτές των επτά σημερινών κοινοβουλευτικών κομμάτων και των μικρότερων και καινούργιων κομμάτων, τα ποσά θα είναι πολλαπλάσια.

Επιπλέον ο αγώνας των υποψηφίων για τον σταυρό προτίμησης θα αναθερμάνει τις μη χρηματικές πελατειακές σχέσεις εξυπηρέτησης μεταξύ πολιτικών και πολιτών. Αυτές, μετά τον περιορισμό των προσλήψεων στο Δημόσιο, έχουν εκδηλωθεί ως παρεμβάσεις πολιτικών για ευνοϊκές μεταθέσεις στον στρατό, ταχύτερη εξυπηρέτηση πολιτών σε δημόσιες υπηρεσίες και προστασία «ημετέρων» από τα μέτρα κινητικότητας των δημοσίων υπαλλήλων. Τελικά, εξαιτίας του σταυρού προτίμησης, οι ευρωεκλογές θα είναι μια ευκαιρία ενδυνάμωσης του πελατειακού συστήματος, μια πελατειακή υπερπαραγωγή με την αντίστοιχη σπατάλη χρημάτων. Πόσους πόρους μπορεί να κατευθύνει μια κοινωνία με 1 εκατομμύριο και 376.000 ανέργους στην αναπαραγωγή του πολιτικού προσωπικού της;

Ο κ. Δημήτρης Α. Σωτηρόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών.