Το πρόβλημα των αναδυόμενων αγορών

Οι οικονομικές αναταράξεις που χτύπησαν τις αναδυόμενες αγορές την περασμένη άνοιξη μετά την μείωση του προγράμματος της ποσοτικής χαλάρωσης (quantitative – easing, QE) της Fed, επέστρεψαν δυναμικά. Αυτή τη φορά, πυροδοτήθηκαν από μία σειρά γεγονότων: μία νομισματική κρίση στην Αργεντινή, όπου οι Αρχές σταμάτησαν να επεμβαίνουν στις αγορές συναλλάγματος, ασθενή οικονομικά στοιχεία από την Κίνα και συνεχιζόμενη πολιτική αβεβαιότητα στη Τουρκία, την Ουκρανία και τη Ταϊλάνδη.

Αυτή η μικρή τέλεια καταιγίδα στις αναδυόμενες αγορές γρήγορα εξαπλώθηκε στα χρηματιστήρια των ανεπτυγμένων οικονομιών. Αλλά οι αφορμές που προκάλεσαν αυτά τα γεγονότα δεν θα πρέπει να συγχέονται με τα βαθύτερα αίτια: οι αναδυόμενες αγορές έχουν πραγματικό πρόβλημα. Η λίστα περιλαμβάνει την Ινδία, την Ινδονησία, τη Βραζιλία, τη Τουρκία και τη Νότιο Αφρική – ονομάζονται «οι εύθραυστες πέντε», αφού χαρακτηρίζονται από δίδυμα δημοσιονομικά και τρεχουσών συναλλαγών ελλείμματα, χαμηλή ανάπτυξη, πάνω από τους στόχους πληθωρισμό και πολιτική αβεβαιότητα.

Αλλά πέντε άλλες σημαντικές οικονομίες – η Αργεντινή, η Βενεζουέλα, η Ουκρανία, η Ουγγαρία και η Ταϊλάνδη – είναι επίσης εύθραυστες. Πολιτικοί και εκλογικοί κίνδυνοι εντοπίζονται σε όλες αυτές και αυξανόμενες εξωτερικές ανισορροπίες σε κάποιες από αυτές. Μετά, υπάρχουν οι πολυσυζητημένες χώρες των BRICS, που τώρα επιστρέφουν στην πραγματικότητα. Τρεις από αυτές – η Βραζιλία, η Ρωσία και η Νότιος Αφρική – θα αναπτυχθούν πιο αργά από τις Ηνωμένες Πολιτείες αυτό τον χρόνο, με το πραγματικό ΑΕΠ να αυξάνεται κατά 2,5% περίπου. Οι άλλες δύο οικονομίες – Κίνα και Ινδία – επιβραδύνουν απότομα.

Πράγματι, Βραζιλία, Ινδία και Νότιος Αφρική ανήκουν στις «εύθραυστες πέντε» και η δημογραφική μείωση σε Κίνα και Ρωσία θα υπονομεύσει την πιθανή ανάπτυξη στις δύο χώρες. Η μεγαλύτερη των BRICS, η Κίνα, αντιμετωπίζει επιπρόσθετο κίνδυνο που πηγάζει από την επενδυτική ανάπτυξη, με υπερβολικό δανεισμό των τοπικών κυβερνήσεων, τις κρατικές επιχειρήσεις και τις εταιρείες ακινήτων που επιβαρύνουν τα περιουσιακά στοιχεία των τραπεζών. Νομισματικές φούσκες τέτοιου μεγέθους κατέληξαν σε σκληρή οικονομική προσγείωση και η οικονομία της Κίνας δύσκολα θα βγει αλώβητη από αυτό, ειδικά καθώς οι μεταρρυθμίσεις εφαρμόζονται πολύ αργά, δεδομένων των ισχυρών συμφερόντων που τάσσονται εναντίον τους.

Επιπροσθέτως, οι βαθύτεροι παράγοντες που οδήγησαν στις αναταράξεις του περασμένου χρόνου στις αναδυόμενες αγορές, δεν έχουν εξαφανιστεί. Πρώτον, ο κίνδυνος μίας απότομης προσγείωσης της Κίνας απειλεί την αναδυόμενη Ασία, εξαγωγείς σε όλο τον κόσμο, ακόμη και τις ανεπτυγμένες οικονομίες. Οι αναδυόμενες οικονομίες δεν μπόρεσαν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία και να εφαρμόσουν δομικές μεταρρυθμίσεις με γνώμονα την ελεύθερη αγορά. Αντί αυτού υιοθέτησαν τον κρατικό καπιταλισμό, δίνοντας πολύ μεγάλο ρόλο στις κρατικές επιχειρήσεις και τράπεζες. Η κινεζική ανάπτυξη δεν πρόκειται να επιταχύνει και να ανεβάσει τις τιμές των αγαθών.

Η Fed αύξησε τον ρυθμό της ποσοτικής χαλάρωσης. Οι δομικές μεταρρυθμίσεις δεν θα προχωρήσουν παρά μόνο μετά τις εκλογές σε κάθε χώρα. Η αποτυχία πολλών αναδυόμενων αγορών να σφίξουν την μακροοικονομική τους πολιτική οδήγησε σε ακόμη έναν γύρο αποτίμησης, που απειλεί να διαιωνίσει τον υψηλό πληθωρισμό και να θέσει σε κίνδυνο την ικανότητα αυτών των κρατών να χρηματοδοτούν τα διπλά δημοσιονομικά και εξωτερικά τους ελλείμματα. Τα επόμενα ένα ή δύο χρόνια θα είναι δύσκολα για πολλές αναδυόμενες οικονομίες, πριν πιο σταθερές και φιλελεύθερες κυβερνήσεις εφαρμόσουν πιο σταθερές πολιτικές.