Ενα από τα συνηθισμένα λάθη των φιλελευθέρων οικονομολόγων είναι ότι ταυτίζουν την οικονομική αύξηση με την οικονομική ανάπτυξη. Επειδή οι όροι αυτοί, όπως μόλις τους χρησιμοποιήσαμε, εναλλάσσονται αυθαίρετα, δεν γίνεται η αντιδιαστολή, όπως π.χ. στα αγγλικά, ανάμεσα στον πρώτο (growth) και στον δεύτερο (development).
Ενας τρόπος προσέγγισης του σημερινού ελληνικού προβλήματος θα ήταν να θωρήσουμε ότι επί σειρά ετών, μέχρι το 2008, είχαμε αύξηση, καμιά φορά με ρυθμούς που μας έφερναν στην πρώτη γραμμή της ευρωζώνης, δηλαδή 4% ή 5% ετησίως, ενώ ταυτόχρονα δεν σημειώνονταν σημαντικές επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα και παραγωγικές αλλαγές που θα δημιουργούσαν προοπτικές για το μέλλον. Η αύξηση του ΑΕΠ, αν συνυπολογίσει κανείς τον δανεισμό και τις καθαρές απολαβές από την Ευρωπαϊκή Ενωση, είναι της τάξεως του 44% για τη δεκαετία 1997-2007, πριν δηλαδή από την έναρξη της ύφεσης. Οι μεγάλες δημόσιες επενδύσεις, που συνήθως κακώς συνυπολογίζονται στο κόστος των Ολυμπιακών Αγώνων, δεν ξεπέρασαν ένα μονοψήφιο ποσοστό αυτής της αύξησης. Πού πήγε το υπόλοιπο; Πιστεύω σε ιδιωτική και δημόσια κατανάλωση η οποία δεν υπήρξε αντίστοιχα κίνητρο για την ανάπτυξη της εθνικής παραγωγής, γιατί σε μεγάλο βαθμό καλύφθηκε από εισαγωγές. Ετσι στην πραγματικότητα η φτωχή Ελλάδα βοηθούσε τον πλουτισμό της πανίσχυρης εξαγωγικής Γερμανίας, της Ολλανδίας και άλλων ανάλογων πρωταγωνιστών της εισαγωγικής μας δραστηριότητας, ενώ η επιτόπια παραγωγή έμενε στάσιμη ή μαράζωνε.
Πώς βγαίνει κανείς από τον φαύλο κύκλο; Καταρχήν αποκαθιστώντας την αντιστοιχία των τιμών αγαθών και υπηρεσιών με τις πραγματικές συνθήκες της αγοράς. Φούσκες όπως εκείνη των ακινήτων για την οποία πολλοί διαμαρτύρονταν στο παρελθόν αλλά σήμερα όλοι συνειδητοποιούμε τις διαστάσεις της, έπρεπε να σπάσουν. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι οδυνηρό αλλά μακροχρόνια θα είναι ωφέλιμο για την παραγωγική διαδικασία.
Το δεύτερο λάθος που μπορεί κανείς να κάνει είναι να ταυτίσει την αποταμίευση με την επένδυση. Είναι πιστεύω το λάθος στο οποίο οδήγησαν οι σύμβουλοί του τον Γιώργο Παπανδρέου όταν προεκλογικά είπε την περιβόητη φράση «Λεφτά Υπάρχουν». Δεν εννοούσε βέβαια ότι υπάρχει πλεόνασμα στη διαχείριση των δημοσίων οικονομικών, γιατί τα στοιχεία της διόγκωσης του ελλείμματος και του χρέους ήταν στη διάθεσή του. Εννοούσε φαντάζομαι, αν και ο ίδιος δεν το έχει ποτέ αποσαφηνίσει, ότι θα έβρισκε τη μέθοδο ώστε με ταχείς ρυθμούς τα κέρδη της αύξησης να μη χάνονται για την οικονομία, να εισπράττονται όπου αυτό επιβάλλεται από τη φορολογική μηχανή του κράτους και να προσανατολίζονται προς επενδύσεις παραγωγικού χαρακτήρα.
Οι φαύλοι κύκλοι έχουν την τάση να εγκαθίστανται και να δημιουργούν τη δική τους ψυχολογία και την αντίστοιχη οικονομική συμπεριφορά σε μικρούς και μεγάλους καταναλωτές και αποταμιευτές και βεβαίως σε ό,τι αφορά τις μεγάλες στρατηγικού χαρακτήρα επενδύσεις. Κάτι κινείται σήμερα στην αγορά. Πολύς κόσμος επωφελείται από τις τελευταίες ρυθμίσεις που επιτρέπουν το αυτονόητο, δηλαδή εκατοντάδες χιλιάδες μισθωτοί να βρίσκουν τα μαγαζιά ανοιχτά τις ώρες και τις ημέρες που δεν εργάζονται. Αλλά αυτό μόνο το γεγονός της λειτουργίας επιτέλους μιας εκσυγχρονισμένης ελεύθερης αγοράς, σε ό,τι αφορά τις ημέρες και ώρες λειτουργίας των καταστημάτων, ενώ ταυτόχρονα η ανεργία αυξάνεται και οι περικοπές των εισοδημάτων και η υπερφορολόγηση πλήττουν βαρύτατα όσο ποτέ άλλοτε μέχρι τώρα τα λαϊκά εισοδήματα, δεν μπορεί να εξηγήσει τη θετική εξέλιξη. Κάτι κινείται στην πραγματική οικονομία. Αυτό το κάτι πρέπει συστηματικά να το επισημάνουμε και να το διευκολύνουμε, έστω και οριακά στην αρχή. Στο μέτρο των δυνατοτήτων που διαθέτει με την ύπαρξη επιτέλους του πρωτογενούς πλεονάσματος η δημοσιονομική μας πολιτική.
Αποφασιστική όμως εξέλιξη, που θα ανοίξει μακροχρόνιες προοπτικές και θα μας δώσει ίσως τη δυνατότητα να βγούμε στην παγκόσμια αγορά για να διεκδικήσουμε ισότιμα ως φερέγγυοι δανειολήπτες κεφάλαια για να αποκατασταθεί η ρευστότητα της οικονομίας, είναι η ύπαρξη μεγάλων επενδύσεων από κεφάλαια του εξωτερικού. Το αν τα κεφάλαια αυτά θα είναι ιθαγενή ή αλλοδαπής προέλευσης είναι άνευ σημασίας στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Προς την εξάλειψη όλων των εμποδίων, όλων των γραφειοκρατικών δυσχερειών, περιπλοκών και αιτιών κωλυσιεργίας από όπου και αν προέρχονται πρέπει να στρέψει την προσοχή της η Κυβέρνηση.
Υπάρχουν δυστυχώς πολλά κέντρα που είτε από συνήθεια είτε από ανικανότητα είτε από κακοήθεια, γιατί όταν δυσκολεύεις τη ζωή του άλλου κάπου μπορεί να ελλοχεύουν και κάποιου είδους μίζες, θέτουν εμπόδια σε επενδυτικές προθέσεις που έχουν εκδηλωθεί και αφορούν τους ζωντανούς τομείς της οικονομίας μας, όπως είναι ο τουρισμός και η παραγωγή και εξαγωγές τροφίμων και φαρμάκων. Αυτά τα κέντρα πρέπει να τα αντιμετωπίσει καταλυτικά η Κυβέρνηση, να τα συντρίψει, να τα εξοντώσει, να τα εξαφανίσει. Συνθήκες δυστυχίας θα βαρύνουν αυτές τις ημέρες των Χριστουγέννων πολλές οικογένειες, κυρίως εκείνες των ανέργων και των συνταξιούχων. Δεν έχουμε περιθώρια να αντιμετωπίζουμε με επιείκεια αυτούς που δεν θέλουν ή δεν μπορούν να κάνουν το καθήκον τους.
Οσο δεν για τους καλικάντζαρους της τρόικας, ας απολαύσουν τα Χριστούγεννα στις πατρίδες τους και από την επόμενη χρονιά ας βλεπόμαστε όσο το δυνατό λιγότερο. Και εμείς τους έχουμε βαρεθεί, και ίσως και αυτοί εξίσου.
Ο κ. Θεόδωρος Πάγκαλος είναι πρώην υπουργός.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
