Δερτιλής

Μια δυνατή σκηνή. Ανοιξη του 1944, ένα ξανθό πεντάχρονο αγόρι βλέπει από το παράθυρο του σπιτιού του στο Κολωνάκι την εν ψυχρώ εκτέλεση ενός νεαρού που φωνάζει: «Ζήτω η ελευθερία, ζήτω το ΕΑΜ». Το πεντάχρονο αγόρι είναι ο ιστορικός Γιώργος Δερτιλής και αυτό το γεγονός με το οποίο ανοίγει το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Συνειρμοί, μαρτυρίες, μυθιστορίες (εκδόσεις Πόλις) κινητοποιεί τη μνήμη του για μια παλινδρομική διαδρομή στον χρόνο και για μια διαρκή κίνηση μεταξύ της μεγάλης και της μικρής ιστορίας.

Οι έλληνες ιστορικοί, όπως και οι Γάλλοι, σε αντίθεση με τους αγγλοσάξονες συναδέλφους τους, διατηρούν δύσκολη σχέση με το είδος της βιογραφίας, πολύ περισσότερο με την αυτοβιογραφία. Το βιβλίο του Δερτιλή είναι λοιπόν μια εξαίρεση, όπως εξαίρεση είναι το αυτοβιογραφικό βιβλίο του γάλλου ιστορικού Μισέλ Βινόκ Ο σταθμός του Βορρά (εκδόσεις Πόλις) που ο Δερτιλής έχει διαβάσει. Πάντως το βιβλίο του Δερτιλή, δεν είναι μια κλασική αφηγηματική αυτοβιογραφία. Είναι ένα αρμολογημένο παλίμψηστο, μικρές αυτοτελείς ιστορίες, εμπλουτισμένες με δημοσιευμένα άρθρα και συνεντεύξεις, που ενοποιούνται τελικά μέσα από το αφηγηματικό ύφος του συγγραφέα.

Η μικρή ιστορία της οικογένειας. Η μανιάτικη καταγωγή, το παραδομένο επίθετο Αναγνωστάκος που γίνεται Δερτιλής (Ντερτιλής) όταν ο πρόγονος δηλώνει το πρώτο του παιδί στις αρχές του νέου κράτους και δίνει ως επώνυμο το προσωνύμιο. Ο αυτοδημιούργητος πατέρας, εισαγωγέας και έμπορος κοσμημάτων και ρολογιών. Τα παιδικά χρόνια στο Κολωνάκι, Λουκιανού και Σπευσίππου, μια άλλη αθηναϊκή γεωγραφία. Το Πειραματικό Σχολείο στα μέσα της δεκαετίας του ’50. Πολύ διαφορετικό από τον μύθο του. Το διάλειμμα της Πενσυλβανίας, όπου τελείωσε το λύκειο. Η Νομική Σχολή της Αθήνας όπου σπούδασε. Η εμπειρία της Αγγλίας. Η ίδρυση του Ιστορικού Αρχείου της Εθνικής Τράπεζας και η πρώτη έρευνα του Αρχείου, το Ζήτημα των Τραπεζών. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά και η καθηγητική εμπειρία στο Παρίσι και στη Βοστώνη. Και πίσω από τη μικροϊστορία, η μεγάλη ιστορία του Εμφυλίου, της χούντας, τα πρόσωπα της Ιστορίας, αλλά και το βλέμμα του ιστορικού σε όψεις του δημόσιου βίου που σχετίζονται απόλυτα με το σήμερα.