Ο Στυλιανός Αλεξίου, που πέθανε την περασμένη Τρίτη σε ηλικία 92 ετών, ήταν από τους τελευταίους διορατικούς και πραγματιστές εκδότες του σολωμικού έργου. Ισως δεν είναι τυχαίο ότι την ημέρα που πέθανε κυκλοφόρησε το τελευταίο έργο του, η επανέκδοση του «Κρητικού» του Σολωμού (εκδόσεις Κίχλη). Το παράδοξο είναι ότι ο Αλεξίου δεν είχε την ιδιότητα του νεοελληνιστή. Υπήρξε διακεκριμένος αρχαιολόγος αλλά η εργασία του και η όλη δράση του τον κατέτασσαν στους σπάνιους, για την εποχή μας, ουμανιστές επιστήμονες. Μην ξεχνάμε και τη μνημειώδη κριτική έκδοση του «Ερωτόκριτου» (1980).

Η ουμανιστική οπτική του δεν πρέπει να ήταν άσχετη με την αναγεννησιακή παράδοση του γενέθλιου τόπου του, της Κρήτης, αλλά και με τη λόγια παράδοση της οικογένειάς του, που τον βοήθησαν να δει το σολωμικό έργο με ευρύτητα πνεύματος, μακριά από τους εργαστηριακούς φορμαλισμούς των φιλολογικών αποκαταστάσεων. Αυτή η στάση πρέπει να τον δικαίωσε. Γιατί σήμερα, περίπου είκοσι χρόνια από την έκδοση των Απάντων του Σολωμού (1994) στις εκδόσεις Στιγμή του ρέκτη εκδότη Αιμίλιου Καλιακάτσου, οι λύσεις του Αλεξίου και η εκδοτική οπτική του φαίνεται ότι γίνονται ευρύτερα αποδεκτές, ακόμη και από τους πιο σκληροπυρηνικούς φιλολόγους. Αυτή η έκδοση είχε γίνει το επίκεντρο μιας μεγάλης πολεμικής.

Στο βιβλίο του «Σολωμιστές και Σολωμός» ο Αλεξίου απάντησε στην κριτική που του ασκήθηκε. Ξανακοιτάζω τώρα αυτό το βιβλίο και διαπιστώνω την ποιότητα της αντιπαράθεσης (εκδοτική, παλαιογραφική, ιδεολογική), συνειδητοποιώντας πόσο φτωχή είναι πλέον η δική μας εποχή σε επιχειρήματα και ιδέες (δείτε τι γίνεται με την επέτειο Καβάφη. Κάτι σαν νεωτερισμοί στην οδό Ερμού. Τον ποιητή τον διεκδικούν τα τρόλεϊ και τα gender studies).

Ο Αλεξίου διατηρούσε εξαιρετική σχέση με «Το Βήμα». Στο ειδικό ένθετο για τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Σολωμού (24.5.1998), τον είχαμε ρωτήσει τι επιλογές θα έκανε ο ποιητής αν εξέδιδε ο ίδιος το έργο του. Είχε απαντήσει: «Μόνο για ένα πράγμα μπορούμε να είμαστε απολύτως βέβαιοι: ότι σε καμία περίπτωση δεν θα τα εξέδιδε με τον ασυνάρτητο και ακατάληπτο τρόπο που βλέπουμε στις λεγόμενες «αναλυτικές» εκδόσεις. Το νοηματικό κριτήριο έχει βασική σημασία για κάθε έκδοση».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ