Η εκπαίδευση μέσω διαδικτύου (ψηφιακά μαθήματα εξ αποστάσεως, τηλεκπαίδευση, ανοιχτά διαδικτυακά μαθήματα) αποτελεί για πολλούς φοιτητές ανά τον κόσμο μια μοναδική ευκαιρία να παρακολουθήσουν δωρεάν μαθήματα από κορυφαία Πανεπιστημιακά Ιδρύματα αλλά και από κορυφαίους στο είδος τους καθηγητές. Η νέας μορφής εκπαίδευση παρέχεται μέσω ιστοσελίδων που κατασκευάσθηκαν ειδικά για το σκοπό αυτό, όπως είναι οι Udacity και Coursera.
Σε αυτού του είδους τους ιστότοπους, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να βρει πληροφορίες για τα προσφερόμενα μαθήματα από διάφορα Πανεπιστήμια, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και διεθνούς φήμης όπως το Στάνφορντ, το Γέιλ, το Πρίνστον και άλλα. Αν και οι ιστοσελίδες αυτές δημιουργήθηκαν μόνο λίγους μήνες πριν, ήδη παρακολουθούν διαλέξεις μέσω αυτών 2,4 εκατομμύρια φοιτητές από 196 χώρες.
Το μόνο που χρειάζεται κανείς για να παρακολουθήσει αυτά τα ανοιχτά διαδικτυακά μαθήματα (ΜΟΟC = massive open online course) είναι θέληση, χρόνο, υπολογιστή και σύνδεση στο Ίντερνετ. Κι όλα αυτά χωρίς κόστος, χωρίς εγγραφές ή δίδακτρα.
Η δυναμική των ιστοσελίδων αυτών φαίνεται και από το γεγονός ότι το Χάρβαρντ και το ΜΙΤ ένωσαν πέρυσι τις δυνάμεις τους και δημιούργησαν το EdX. Το ΕdX είναι μια ηλεκτρονική πλατφόρμα που προσφέρει δωρεάν μαθήματα από τα δύο Πανεπιστήμια. Μέχρι στιγμής έχουν γραφτεί στο πρόγραμμα αυτό 753.000 φοιτητές από χώρες όπως η Ινδία, η Βραζιλία, το Πακιστάν και η Ρωσία.
Είναι πλέον γεγονός πως και στην Ελλάδα η συντριπτική πλειοψηφία των Πανεπιστημίων και ΤΕΙ συμμετέχει σε παρόμοια προγράμματα ανοιχτών ψηφιακών μαθημάτων, που προσφέρονται δωρεάν μέσω Διαδικτύου.
Ειδικότερα, για τον Ελλαδικό χώρο, με βάση τα στοιχεία της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Επιχειρησιακού Προγράμματος Εκπαίδευσης και Διά Βίου Μάθησης του Υπ. Παιδείας, τα ελληνικά Πανεπιστήμια και ΤΕΙ έχουν δηλώσει ότι σταδιακά μέχρι τα τέλη του 2015 θα προσφέρουν σε ψηφιακή μορφή τις παραδόσεις διδασκόντων τους.
Ήδη, έχουν αρχίσει να μαγνητοσκοπούνται οι παραδόσεις διδασκόντων και να αναρτώνται σε διαδικτυακή πλατφόρμα.
Η νέα αυτή μορφή δωρεάν παροχής μαθημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που επιτρέπει στο χρήστη να επιλέγει το χρόνο και τον τόπο που θα παρακολουθήσει τα μαθήματα, έχει προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις στις ΗΠΑ. Το θέμα έχει προσλάβει τέτοιες διαστάσεις, ώστε πολλοί να κάνουν λόγο για μελλοντικές ριζικές αλλαγές στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Θα μπορούσαν τα διαδικτυακά μαθήματα εξ αποστάσεως να αντικαταστήσουν τις παραδοσιακές αίθουσες των σχολών των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων; Μήπως κινδυνεύουν τα παραδοσιακά Πανεπιστήμια να χάσουν τους φοιτητές τους από τη νέα τεχνολογία;
Πολλοί εκπαιδευτικοί και ειδικοί σε θέματα εκπαίδευσης υποστηρίζουν πως σύντομα η Ανώτατη Εκπαίδευση θα αλλάξει πρόσωπο. Η Πρόεδρος του Αμερικανικού Συμβουλίου Εκπαίδευσης, Μόλι Κορμπέτ Μπρόαντ, τόνισε ότι τα διαδικτυακά μαθήματα πρόκειται να θέσουν νέους κανόνες παιχνιδιού στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Για τον οργανωτή της εκπαιδευτικής πολιτικής του New America Foundation, Κέβιν Κάρεϋ, η ανώτατη εκπαίδευση του μέλλοντος θα παρέχεται δωρεάν σε όλους μέσω του Διαδικτύου.
Οι επικριτές της διαδικτυακής εκπαίδευσης, από την άλλη πλευρά, υποστηρίζουν πως τέτοιου είδους μαθήματα εξ αποστάσεως δεν ανταποκρίνονται σε μεγάλο ποσοστό νέων ηλικίας 18 έως 21 ετών, διότι, απλούστατα, οι σπουδαστές επιθυμούν να ζήσουν τη φοιτητική ζωή στην πανεπιστημιούπολη και όχι απλώς να παρακολουθούν μαθήματα για κάποιο ορισμένο χρονικό διάστημα μεταξύ 5 έως 16 εβδομάδων.
Προς το παρόν τα Πανεπιστήμια του Κάνσας, του Μισούρι και του Μισούρι-Κάνσας Σίτυ είναι μερικά από τα ιδρύματα που παρακολουθούν με ενδιαφέρον την εξέλιξη των ανοιχτών διαδικτυακών μαθημάτων.
Πολλοί επευφημούν την απόφαση κορυφαίων πανεπιστημιακών μονάδων να μοιραστούν τις πνευματικές τους γνώσεις με όσους το επιθυμούν. Ενα από τα επιχειρήματα που προβάλλονται είναι πως με τον τρόπο αυτό, άνθρωποι που δεν είχαν ποτέ επαρκές εισόδημα ή την ευκαιρία να μετοικήσουν για να σπουδάσουν, μπορούν επιτέλους να λάβουν υψηλής ποιότητας εκπαίδευση. Ενα δεύτερο επιχείρημα είναι πως για αρκετούς καθηγητές τα διαδικτυακά μαθήματα θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τα φροντιστηριακά τα οποία δεν προσφέρουν βαθμούς. Επιπλέον, ισχυρίζονται πως θα μπορούσε κανείς να επιλέξει το πρόγραμμα σπουδών του να περιλαμβάνει μαθήματα από διαφορετικά Πανεπιστήμια ή Κολέγια και στο τέλος να δίνει κάποιου είδους εξετάσεις για να αποκτήσει το σχετικό πιστοποιητικό των δεξιοτήτων και γνώσεών του.
Η εκπαίδευση μέσω διαδικτύου ξεκίνησε το 1984 στο Παν/μιο της Νέας Υόρκης. Το 1995 τα Αμερικανικά Κολέγια προσμετρούσαν ήδη 750,000 ηλεκτρονικές εγγραφές φοιτητών που σπούδαζαν εξ αποστάσεως. Πέρυσι ο αριθμός αυτός άγγιξε τα 7 εκατομμύρια, σύμφωνα με πλήθος εκπαιδευτικών οργανώσεων σε όλον τον κόσμο.
Η νέα επανάσταση στο χώρο της εκπαίδευσης είναι γεγονός, αν και ακόμη δεν έχει υπολογισθεί ο αντίκτυπός της. Το 2011, δύο πρώην καθηγητές του Στάνφορντ παρέδωσαν μαθήματα τεχνητής νοημοσύνης μέσω διαδικτύου σε κοινό 58,000 ατόμων, αριθμός τριπλάσιος του σώματος των εγγεγραμμένων φοιτητών του Πανεπιστημίου. Αν και λιγότεροι από τους μισούς ολοκλήρωσαν τον κύκλο των μαθημάτων, έγινε εμφανές πως η εμβέλεια του νέου τύπου μαθημάτων ξεπερνούσε κάθε προηγούμενο. Οι δύο καθηγητές, Θραν και Νόρβιγκ, δημιούργησαν μετά από αυτό μία από τις πρώτες ηλεκτρονικές πλατφόρμες MOOC, την Udacity, της οποίας στόχος ήταν, όπως δήλωναν οι δημιουργοί της, να εκδημοκρατίσει την εκπαίδευση και να την κάνει προσβάσιμη και προσιτή σε μέρη του κόσμου που είναι αδύνατη μέχρι και σήμερα.
Μαζί με την Udacity, πρωτοπόροι στην τεχνολογία των διαδικτυακών μαθημάτων είναι η Coursera, η οποία είναι δημιουργία καθηγητών πληροφορικής του Παν/μιου του Στάνφορντ, και η edX, η οποία είναι το σχετικό δημιούργημα του ΜΙΤ και του Χάρβαρντ. Με τον καιρό έχουν δημιουργηθεί κι άλλες πλατφόρμες, ενώ ολοένα και περισσότερα Ιδρύματα επιθυμούν να εκσυγχρονιστούν και να παρέχουν τα δικά τους ΜΟΟC. Σήμερα 22 από τα πιο φημισμένα αμερικανικά Πανεπιστημιακά Ιδρύματα έχουν εντάξει στο εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα και τα διαδικτυακά μαθήματα.
Βέβαια, πρέπει να διασαφηνιστεί πως οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες των παραπάνω εταιρειών που προσφέρουν διαδικτυακά μαθήματα δεν παρέχουν πλήρη κατάρτιση για απόκτηση πτυχίου. Τα μαθήματα εξ αποστάσεως δεν βαθμολογούνται όπως επίσης ούτε προσμετρώνται οι ανάλογες διδακτικές ώρες. Το Fort Hays State University προτείνει, εντούτοις, ο φοιτητής να δίνει κάποιο ποσό στο Ιδρυμα που φοιτά ή θέλει να φοιτήσει, ώστε να παρακολουθεί τα επιλεγμένα μαθήματα μέσω διαδικτύου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο τα μαθήματα μέσω διαδικτύου θα αναγνωρίζονται από τα κολεγιακά προγράμματα σπουδών οποιουδήποτε Ιδρύματος και θα εντάσσονται στο σύνολο του προγράμματος σπουδών που θα επιλέγει κανείς για να αποκτήσει πτυχίο. Μάλιστα το Πανεπιστήμιο σχεδιάζει ειδικό λογισμικό ώστε να ελέγχει τη διαφάνεια των εξετάσεων που θα πραγματοποιούνται μέσω διαδικτύου για το σκοπό αυτό.
Το Colorado State University -Global Campus είναι ένα διαδικτυακό Πανεπιστήμιο που ήδη προσφέρει τη δυνατότητα παρακολούθησης και εξέτασης MOOC έναντι χρημάτων. Ο φοιτητής μπορεί με εξέταστρα χαμηλότερα των 100 δολαρίων να αποδείξει έμπρακτα στην εξέταση ότι έχει αποκομίσει όλες τις επιθυμητές γνώσεις που θα λάμβανε από ένα κανονικό παραδοσιακό μάθημα. Κάθε διαδικτυακό μάθημα αντιστοιχεί σε 350 δολάρια ανά διδακτική μονάδα.
Υπάρχουν κι άλλες μέθοδοι αξιολόγησης των διαδικτυακών μαθημάτων όπως επίσης υπάρχουν και κολοσσοί, όπως η Google, η οποία επιπλέον πουλά τα δεδομένα του φοιτητή με τη συγκατάθεσή του σε διάφορες επιχειρήσεις που ζητούν προσωπικό.
Θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί ποιο είναι το οικονομικό όφελος για τις εταιρείες που παρέχουν διαδικτυακά μαθήματα; Οι απαντήσεις ποικίλουν. Μια πιθανότητα που συζητείται είναι να ενοικιάζουν στα Πανεπιστήμια τις ηλεκτρονικές τους πλατφόρμες ή να αποκομίζουν τυχόν κέρδη από εκεί. Επιπλέον, μια δεύτερη σκέψη είναι οι εταιρείες να παρέχουν οικονομικά κίνητρα σε καθηγητές που εξετάζουν το ενδεχόμενο να υιοθετήσουν διαδικτυακά μαθήματα για να διδάσκουν την ύλη του μαθήματός τους.
Αν τα διαδικτυακά μαθήματα εξελιχθούν σε προσοδοφόρα επιχείρηση, οι ειδικοί εκτιμούν πως δεκάδες επιχειρήσεις θα αναδειχθούν για να αναλάβουν τη βαθμολόγηση των εκατομμυρίων εργασιών και εξετάσεων. Συνεργεία κινηματογραφικών παραγωγών ενδέχεται να μεταμορφώσουν τους καθηγητές, ώστε να δείχνουν και να ακούγονται καλύτερα. Κάποιοι πιστεύουν ότι οι φοιτητές θα επιλέγουν καθηγητές με περισσότερη ενέργεια, θεατρικότητα και μεταδοτικότητα, πράγμα που θα δημιουργήσει καθηγητές- διασημότητες στο μέλλον.
Ο Δρ. Απόστολος Παπαποστόλου είναι επίκουρος καθηγητής στα ΤΕΙ Αθήνας
