Λαγοί

Ο Εντμουντ ντε Βάαλ είναι ένας από τους μεγαλύτερους κεραμίστες της Βρετανίας. Οι επαναλαμβανόμενες φόρμες του, κυρίως σε αποχρώσεις του άσπρου, είναι πλέον αναγνωρίσιμες και δημιουργούν περιβάλλοντα υψηλού γούστου και δύναμης σε συλλογές και μουσεία, όπως για παράδειγμα στο Victoria and Albert του Λονδίνου. Ο Εντμουντ ντε Βάαλ μας εκπλήσσει όμως και με το ταλέντο του αφηγητή, του story teller, έτσι όπως το ανακαλύπτουμε στο αυτοβιογραφικό αφήγημά του Ο λαγός με τα κεχριμπαρένια μάτια, που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά (εκδόσεις Gema, μετάφραση Τίλλα Μπαλλή). Απόγονος της εβραϊκής οικογένειας των Εφρούσι –μιας οικογένειας ισοδύναμης των Ρότσιλντ σε όλα τα επίπεδα –ο αγγλικανός Εντμουντ ντε Βάαλ ανασυνθέτει μέσα σε αυτή την αφήγηση την οικογενειακή ιστορία. Οι Εφρούσι ήταν έμποροι, τραπεζίτες και συλλέκτες τέχνης που συνδέθηκαν με την οικονομική και κοινωνική ιστορία της Ευρώπης κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ως τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με κέντρα τους κυρίως την Οδησσό, τη Βιέννη και το Παρίσι. Ο Ντε Βάαλ ανασυνθέτει την ιστορία τους μέσα από την κίνηση, στον χώρο και στη μεγάλη γεωγραφία μιας οικογενειακής συλλογής από 264 νέτσκε, γιαπωνέζικα γλυπτά μινιατούρες, ξύλινα ή φιλντισένια, υψηλότατης τέχνης και τεχνικής και με μεγάλο αλληγορικό συμβολισμό. Η συλλογή αγοράστηκε το 1870 στο Παρίσι από τον Σαρλ Εφρούσι, φιλότεχνο μέλος του παρισινού κλάδου της οικογένειας. Αργότερα προσφέρθηκε ως γαμήλιο δώρο στον ξάδελφο του Σαρλ, Βικτόρ, του βιεννέζικου κλάδου της οικογένειας. Από τον Βικτόρ πέρασε στην κόρη του Ελίζαμπεθ που παντρεύτηκε τον Ολλανδό Ντε Βάαλ, παππούδες του συγγραφέα. Το 1938 η Τράπεζα Εφρούσι διαγράφεται από τα μητρώα επιχειρήσεων της Βιέννης. Το Ράιχ αριοποιείται. Οι Εφρούσι τα χάνουν όλα. Η συλλογή διασώζεται όμως μέσα στο στρώμα της οικονόμου της Ελίζαμπεθ, της Αννας. Το 1945 η Αννα επιστρέφει τη συλλογή στην Ελίζαμπεθ, που με τη σειρά της, το 1947, τη χαρίζει στον αδελφό της Ιγκνάς, τραπεζίτη στο Τόκιο. Ο Ιγκνάς πεθαίνει το 1994 και κληροδοτεί τη συλλογή του στον Εντμουντ ντε Βάαλ, τον εγγονό της αδελφής του Ελίζαμπεθ, τον αφηγητή της ιστορίας του Λαγού. Η οικογένεια Εφρούσι αναβιώνει με οδηγό μια συλλογή από γιαπωνέζικα μικρογλυπτά.