Την περασμένη Τετάρτη το βράδυ τα δελτία ειδήσεων των γερμανικών καναλιών άνοιξαν με την είδηση του θανάτου του Μαρσέλ Ράιχ Ρανίτσκι, του ισχυρότερου και με τεράστια δύναμη επιρροής λογοτεχνικού κριτικού του 20ού αιώνα. Ηταν 93 χρόνων. Για αρκετές δεκαετίες οι έντυπες κριτικές του αλλά και η εκπομπή του στην τηλεόραση δημιουργούσαν αντιδράσεις παλιρροϊκού χαρακτήρα. Τον είχα συναντήσει στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης το 1999 με αφορμή την έκδοση της αυτοβιογραφίας του Mein Leben, που ήταν το εκδοτικό γεγονός εκείνης της χρονιάς. Η ζωή του πολωνοεβραίου κριτικού με τη γερμανική κουλτούρα, που είχε γεννηθεί το 1920 στο Βουότσουαβεκ στον Βιστούλα, γεφυρώνει ολόκληρο τον 20ό αιώνα. Αργότερα το βιβλίο αυτό με τη συναρπαστική αφήγηση, που συνδυάζει τον δοκιμιακό λόγο με τον μυθιστορηματικό, ακόμη και στην πιο ακραία μορφή του, το θρίλερ, κυκλοφόρησε και στα ελληνικά, σε μετάφραση Αλέξανδρου Κυπριώτη (Μαρσέλ Ράιχ Ρανίτσκι,Η ζωή μου, εκδόσεις Ινδικτος).
Εχοντας περάσει τα γυμνασιακά του χρόνια στο Βερολίνο, ο Ρανίτσκι είχε καταβροχθίσει δεκάδες τόμους βιβλίων στις συνοικιακές δημόσιες βιβλιοθήκες της πρωτεύουσας του Γ’ Ράιχ. Ετσι αργότερα στο γκέτο της Βαρσοβίας μπορούσε να ανακαλέσει στη μνήμη του (στη μνήμη ενός άντρα λίγο πάνω από τα 20 χρόνια) όλα τα δράματα του Σίλερ και τα περισσότερα του Σαίξπηρ, τα άπαντα του Κλάιστ και του Μπύχνερ, τις νουβέλες του Γκότφριντ Κέλερ και του Τέοντορ Στορμ, τα μεγάλα μυθιστορήματα του Τολστόι, του Ντοστογέφσκι, του Μπαλζάκ, του Σταντάλ και του Φλομπέρ, ολόκληρο τον Εντγκαρ Αλαν Πόου, που θαύμαζε, τον Οσκαρ Γουάιλντ, τον Γκυ ντε Μοπασάν… Στην πρώτη του συνάντηση με τον Γκύντερ Γκρας, το 1958, έναν συγγραφέα με τον οποίο δεν τα «πήγαινε» καλά, ο Γκρας τον είχε ρωτήσει: «Μα τι είστε αλήθεια; Πολωνός, Γερμανός ή τι τέλος πάντων;». Την απάντηση την έδωσε ο Ρανίτσκι στην αυτοβιογραφία του. Πατρίδα του ήταν η λογοτεχνία. Οδηγός του και σηματωρός του σε αυτή την πίστη ήταν το διήγημα του Τόμας ΜανΤόνιο Κραίγκερ. Ο Τόνιο υποφέρει επειδή δεν ανήκει πουθενά και ζει σαν ξένος μέσα στο ίδιο του το σπίτι.
ΥΓ.: Ο τίτλος της σημερινής στήλης παραπέμπει στο μυθιστόρημα του γερμανού συγγραφέα Μάρτιν Βάλζερ Ο θάνατος ενός κριτικού (στα ελληνικά από τις εκδόσεις της Εστίας) με θέμα τη δολοφονία ενός πανίσχυρου λογοτεχνικού κριτικού. Ολοι αναγνώρισαν εύκολα το πραγματικό πρόσωπο πίσω από τον λογοτεχνικό ήρωα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ