ΤΟ ΒΗΜΑ –LE MONDE
Η χρήση του αερίου σαρίν σε πολίτες της Συρίας έχει τεκμηριωθεί. Μένει να αποδειχτεί ότι τα χημικά χρησιμοποιήθηκαν από τον τακτικό στρατό και όχι από κάποια ομάδα ανταρτών προσκείμενων στην Αλ Κάιντα ή άλλων. Πολύ πιθανό δεν σημαίνει σίγουρο. Το αμερικάνικο ψέμα για τα όπλα μαζικής καταστροφής του Σαντάμ Χουσεΐν δημιουργούν αμφιβολίες που βαραίνουν τις συνειδήσεις.
Ακόμη κι αν αποδειχτεί επιτέλους ότι ο σύρος πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ χρησιμοποίησε χημικά εναντίον του λαού του, ακόμη κι αν το σαρίν είναι αέριο απαγορευμένο από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και δεν χρησιμοποιήθηκε καν στον δεύτερο, αυτός ο απεχθής στρατός δεν σφαγιάζει περισσότερο αμάχους από ό,τι οι μαζικοί βομβαρδισμοί και φυσικά ακόμη και η μικρότερη ατομική βόμβα. Ωστόσο, πρόκειται για ένα βήμα ακόμα πιο βαθιά στην φρίκη του πολέμου. Είναι κατανοητό αυτή η σφαγή να προκαλέσει μια καθυστερημένη ηθική αντίδραση που μεταφράζεται σε στρατιωτική επέμβαση. Βρισκόμαστε όμως ενώπιον μιας τεράστιας αντίφασης: η επέμβαση αποτελεί επικίνδυνο στοίχημα, αλλά και η μη επέμβαση δεν είναι λιγότερο επικίνδυνο στοίχημα, και ήδη πληρώνουμε τις συνέπειες αυτού του παθητικού στοιχήματος, όπως και το παθητικό στοίχημα της μη επέμβασης κατά τη διάρκεια του ισπανικού πολέμου, το 1937. Οι υπέρμαχοι και οι αντιτιθέμενοι σε μια πιθανή επέμβαση κατέδειξαν τους κινδύνους της. ας προσθέτουμε ότι και στις δύο περιπτώσεις, είναι αδύνατο να προβλεφθεί η αλυσίδα αντιδράσεων που θα ακολουθήσει.
Το στοίχημα της επέμβασης περιορίζεται σε «τιμωρητικά» χτυπήματα. Δεν έχει προβλεφθεί καμία χερσαία επέμβαση και μοιάζει δύσκολο να σκεφτούμε ότι αυτά τα χτυπήματα θα μπορέσουν να πλήξουν στόχους ικανούς να αντιστρέψουν την κατάσταση στην Συρία. Ο εμφύλιος πόλεμος είναι ήδη διεθνής πόλεμος: το Ιράν, η Ρωσία, η Χεζμπολάχ συμμετέχουν από το «μετερίζι» του καθεστώτος, Από την πλευρά των αραβικών και δυτικών χωρών φτάνουν στους αντάρτες, ενώ εθελοντές ισλαμιστές από πολλές χώρες συμμετέχουν στις μάχες. Μια επέμβαση αυξάνει την επέκταση των συρράξεων εκτός Συρίας, κυρίως στον Λίβανο, γεγονός που διακινδυνεύει να διογκώσει έναν διεθνή πόλεμο περιορισμένης έκτασης: θα είναι μια περιπέτεια οι συνέπειες της οποίας είναι άγνωστες.
Πιθανές αρνητικές συνέπειες
Κάθε ενέργεια σε μια αβέβαιη κατάσταση διακινδυνεύει να στραφεί ενάντια στις προθέσεις που την προκάλεσαν. Αυτό συνέβη κατά την Αραβική Άνοιξη στην Τυνησία και την Αίγυπτο. Στην Λιβύη, η συνέπεια της εξόντωσης του Μουαμάρ Καντάφι ήταν η ανάπτυξη της Αλ Κάιντα του Σαχέλ. Δεν μπορούμε λοιπόν να αποκλείσουμε την ιδέα ότι μια πιθανή επέμβαση θα έχει πολύ περιορισμένες θετικές συνέπειες και πολύ μεγάλες αρνητικές συνέπειες. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι θα προσθέσει λάδι στη φωτιά. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την ιδέα ότι η «τιμωρία» δεν θα καταλήξει να τιμωρήσει τους τιμωρούς. Επιπλέον, δεν έχει νομιμότητα από τον ΟΗΕ, δεν έχει επιβεβαιωμένη στήριξη από τις αραβικές χώρες και η Βρετανία απέσυρε την στήριξή της. Μία αρνητική ψήφος από το αμερικανικό Κογκρέσο θα οδηγούσε σε αδράνεια, διότι η Γαλλία δεν θα μπορούσε να επέμβει μόνη της.
Όμως η αδράνεια από μόνη της αποτελεί ένα επικίνδυνο στοίχημα, διότι η λογική καταλήγει είτε σε αμείλικτη νίκη του Άσαντ είτε σε περίπτωση ήττας του σύρου προέδρου, σε έναν νέο εμφύλιο πόλεμο μεταξύ ανταρτών, λαικών και δημοκρατικών, σουνιτών, αλαουιτών, κούρδων, τζιχαντιστών και σε κατακερματισμό της Συρίας σε εχθρικά θραύσματα, δηλαδή στον δρόμο που παίρνει το Ιράκ.
Δεν μπορούμε λοιπόν να ξεφύγουμε από την αντίθεση παρά επιχειρώντας την μοναδική οδό που θα σταματούσε τον φαύλο κύκλο των χειρότερων κινδύνων της επέμβασης και της μη επέμβασης: τον συμβιβασμό. Ένας τέτοιος συμβιβασμός πρέπει να ξεκινήσει από έναν συμβιβασμό μεταξύ των ισχυρών παικτών. Μία συμφωνία θα μπορούσε να επιτευχθεί μεταξύ της Ρωσίας, του Ιράν, των αραβικών εθνών, των δυτικών κρατών, ίσως υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και έπειτα να προταθεί ή και να επιβληθεί στις μαχόμενες πλευρές. Σε πολλούς μοιάζει αδιανόητο να μην σκοτωθεί ο Άσαντ. Όμως η δημοκρατία αποκαταστάθηκε στην Χιλή μέσω ενός συμβιβασμού που άφησε τον δήμιο Αουγκούστο Πινοσέτ δύο χρόνια επικεφαλής του κράτους και έξι χρόνια επικεφαλής του στρατού. Η ακαταμάχητη ειρηνική διαδικασία οδήγησε στην καταδίκη του Πινοσέτ. Αν είχε επιτευχθεί ειρήνη στην Αλγερία το 1956 με βάση έναν προσωρινό συμβιβασμό, η Γαλλία δεν θα είχε διατρέξει τον κίνδυνο μιας στρατιωτικής δικτατορίας που μπόρεσε να αποφύγει το χτύπημα του στρατηγού Σαρλ Ντε Γκολ, η Αλγερία δεν θα είχε βυθιστεί στη δικτατορία του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου και θα είχαν αποφευχθεί πάρα πολλές σφαγές.
Ο συμβιβασμός θα έπρεπε να γίνει με διεθνείς εγγυήσεις, δηλαδή με την παρουσία δυνάμεων του ΟΗΕ. Θα σταματούσε τις σφαγές και τη διαδικασία κατακερματισμού της Συρίας. Θα σταματούσε την ακατανίκητη μέχρι στιγμής προώθηση της Αλ Κάιντα. Θα χαλιναγωγούσε δυνάμεις εκτροχιασμένες από θάνατο και τρέλα. Ανάμεσα σε αντιφατικά εθνικο-πολιτικά πρέπει, αποτελεί την πιο συνετή επιταγή για τη Συρία, την Μέση Ανατολή, τον πλανήτη. Δεν είναι λύση, αλλά είναι η λιγότερο κακή επιλογή και αποτελεί πιθανότητα για μια ειρηνική εξέλιξη των πραγμάτων.
