Από ποιον και προς ποιους λέτε να εκτοξεύτηκε αυτό το «γλαφυρό παράγγελμα»; Τι θα λέγατε αν μαθαίνατε ότι ειπώθηκε από πρόεδρο συλλόγου γονέων σε χορευτική εκδήλωση που διοργάνωσε για τους μαθητές (-τριες) δημοτικού σχολείου; Ο άνθρωπος μπορεί να είχε όλη την καλή σχετική διάθεση, αλλά δεν διέθετε καμία παιδαγωγική ευαισθησία, καθώς πέραν του απαράδεκτου «παραγγέλματος», εκστόμιζε και άλλα ανομολόγητα λεκτικά «στολίδια», συνήθη στους μεγάλους, αλλά ακατάλληλα για μικρά παιδιά του σχολείου. Το δε «παιδαγωγικό του παράδειγμα» το συμπλήρωνε καπνίζοντας αρειμανίως, πάντα μπροστά στους μαθητές (-τριες) που πάσχιζαν εναγωνίως να αποδώσουν κάποιους ξένους χορούς· ελληνικοί δεν χώρεσαν στο πρόγραμμα!
Τέτοιες «παιδαγωγικές» πρακτικές ίσως και να μην είναι σπάνιες· και γι’ αυτό έχει σημασία να υπενθυμίζουμε σε ορισμένους την ομηρική ρήση: «τέκνον εμόν ποίον έπος σε φύγεν έρκος οδόντων»; «Τι σου ξέφυγε (πρόεδρε εν προκειμένω) από το διάφραγμα των δοντιών σου;». Τα τεχθέντα όμως τα θεώρησαν όλοι οι παριστάμενοι γονείς όλα φυσιολογικά· και δεν διαμαρτυρήθηκε κανένας, δεν διερωτήθηκε για το τι άκουγαν τα παιδιά τους. Προς τα πού λοιπόν πάει το ελληνικό σχολείο;
Καλά, ο πρόεδρος των γονέων –μη εκπαιδευτικός το επάγγελμα –δεν αντελήφθη ότι ασχημονούσε παιδαγωγικά. Ποιος (-οι) όμως επέτρεψαν στον συμπαθή κατά τα άλλα διοργανωτή να κάνει το συγκεκριμένο πρόγραμμα; Ποιος (-οι) το ενέκρινε (-αν); Ποιος (-οι) το έλεγξε (-αν) στην εφαρμογή του και τι έκανε (-αν); Ο,τι κάνουμε όλοι μας, αδιαφορώντας συνήθως. Αλλά έτσι συμβαίνουν αυτά που συνέβησαν· και χωρίς κεντρική καθοδήγηση, χωρίς αξιολόγηση επί δεκαετίες, κινδυνεύει η παιδεία του σχολείου.
Οταν λοιπόν πρόκειται για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, πρέπει να είμαστε άκρως προσεκτικοί και να ιδρώνει το αφτί μας σε κάθε παιδαγωγική παραφωνία. Αλλιώς γράφουμε ψευτομαγκιές στις νευρωνικές συνάψεις των μαθητών (-τριών), που θα πορεύονται στη ζωή τους μ’ αυτές, χωρίς αξιακή παιδεία. Τα προβλήματα της παιδείας στη χώρα μας είναι βέβαια πάμπολλα, με το μεγαλύτερο όμως να είναι η άκριτη ταύτισή της με την εκπαίδευση, η οποία είναι μόνο ένα συστατικό της παιδείας· της καλλιέργειας δηλαδή αξιών και στάσεων για μια ευπρεπή ζωή, με αναπτυγμένη την υπευθυνότητα, τη δημιουργικότητα, τη δυνατότητα επιτυχούς διαπροσωπικής διάδρασης, της τεκμηριωμένης κριτικής, του σεβασμού του άλλου· ό,τι συμβάλλει στην πολιτισμική και πολιτιστική αναβάθμιση και κυρίως στο πώς αντιλαμβάνεται ο καθένας αυτό που λέμε αρετή.
Η προσφορά και κατάκτηση μιας στείρας γνώσης δεν συνεπάγεται και παιδεία. Γι’ αυτό είναι καιρός να αντιληφθούμε ότι οι πάμπολλες αλλαγές στα εκπαιδευτικά πράγματα χωρίς την έντονη παιδαγωγική τους διάσταση δεν μπορούν να καρποφορήσουν· είτε, λ.χ., τα εξεταστέα μαθήματα από 9 που έγιναν 6, θα γίνουν τώρα 4 για τις πανελλαδικές εξετάσεις λύνουν το πρόβλημα της παιδαγωγικο-εκπαιδευτικής ταυτότητας του Λυκείου, ούτε το σχέδιο «Αθηνά» ή τα Συμβούλια Διοίκησης μπορούν να αλλάξουν τη φθίνουσα πορεία των πανεπιστημίων και να αναβαθμίσουν την παιδεία τους. Σε κάθε περίπτωση η παιδαγωγική διάσταση είναι ισχνότατη. Βέβαια κι εδώ συγκρούονται ορισμένες παιδαγωγικές απόψεις ως προς την αποτελεσματικότητά τους, που ανάγονται όμως σε κομματικά και προσωπικά αίτια, όχι σε επιστημονικά.
Γι’ αυτό φθάσαμε ως εδώ, μια πτωχευμένη και απαξιωμένη χώρα που σε πληγώνει σε κάθε βήμα σου· και κυρίως το «χορέψτε, κακομοίρηδες», που είναι το σκληρό «παράγγελμα» και των τροϊκανών! Αλλά και το «παράγγελμα» των ισχυρότερων εν γένει προς τους αδύναμους· των εχόντων οποιαδήποτε εξουσία προς τους μη έχοντες στον ήλιο μοίρα. Αυτά δεν συμβαίνουν στην ταραγμένη κοινωνία μας, ακόμη και στον πνευματικό κόσμο της χώρας, όπως ενίοτε στα πανεπιστήμια, λ.χ., και όχι μόνο, χωρίς να έχουν καμία σχέση με την ιεραρχία; Και όλα αυτά επειδή απουσιάζει η παιδεία, με αποτέλεσμα να υποχωρεί η υπευθυνότητα, η ανδρεία της κριτικής στα κακώς κείμενα, όπως και το μεγαλείο της προσωπικά κοστοβόρου εποικοδομητικής πρακτικής προς όφελος του συνόλου.
Χωρίς όμως τον βασικότερο θεσμό μιας δίκαιης κοινωνίας, που είναι η Παιδεία, κανένας άλλος δεν μπορεί να στεριώσει για να αρχίσει μια επιτυχής θεμελίωση της μεταρρυθμιστικής αναδιάρθρωσης του κράτους· μόνο με τέτοια θεμέλια έχουμε ελπίδα. Διαφορετικά θα πορευόμαστε με τη διαιώνιση μιας γενικευμένης τσαπατσουλιάς, η οποία αντιμετωπίζεται δήθεν με τον καλά ακονισμένο εσχάτως πέλεκυ, ο οποίος όμως πέφτει οριζοντίως επί δικαίους και αδίκους.
Η παιδεία δεν είναι κάτι το γενικό και αόριστο· μπορεί να καλλιεργηθεί με πολλούς τρόπους· από το πραγματικό ενδιαφέρον των πολιτικών πρωτίστως, των εκπαιδευτικών, της οικογένειας, ως την ευρεία εφαρμογή παιδαγωγικών συστημάτων τα οποία, εκτός από την ολιστική/σφαιρική προσφορά και κατάκτηση της γνώσης, καλλιεργούν και αξίες, στάσεις, κουλτούρα –όπως λ.χ. η διαθεματικότητα· αλλά και μέσα από το παράδειγμα εκείνων που διαθέτουν παιδεία. Διότι δεν μπορείς να επιζητείς την παιδεία των άλλων αν δεν τη διαθέτεις ο ίδιος.
Ο κ. Σταμάτης Ν. Αλαχιώτης είναι πρώην πρόεδρος του καταργηθέντος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.


ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ