Επιχειρηματικότητα – Καινοτομία – Εκπαίδευση σε Μάνατζμεντ

Η μακρά ύφεση στην Ελλάδα ήρθε ως αποτέλεσμα της χαμηλής ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και της έλλειψης θεσμικών και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων οι οποίες θα καθιστούσαν την χώρα μας λιγότερο ευάλωτη στη διεθνή συγκυρία. Δυστυχώς, οι διάφορες πολιτικές που εφαρμόσθηκαν τα τελευταία χρόνια δεν βελτίωσαν την κατάσταση, καθώς χαρακτηρίστηκαν από παλινωδίες στην εφαρμογή των κυβερνητικών επιλογών και μεγάλες καθυστερήσεις (για παράδειγμα στο άνοιγμα όλων των κλειστών επαγγελμάτων). Τη συντεχνιακή αυτή αντίληψη τονίζει με έμφαση και ο απερχόμενος πρόεδρος του ΕΟΠΥΥ λέγοντας ότι «τα υπουργεία Εργασίας, Οικονομικών και Διοικητικής Μεταρρύθμισης οδηγούν τον Οργανισμό σε μαρασμό» (βλ. Το Βήμα, 07/07/2013, σελ.Α40).

Την τελευταία διετία «χύθηκε πολύ μελάνι» στην ανάλυση της κρίσης και στους τρόπους εξόδου από αυτήν (βλ. βιβλίο του Κ. Ζοπουνίδη: Μάνατζμεντ της κρίσης, Εκδόσεις Σταμούλη, 2011). Ολα τα μεγαλεπήβολα σχέδια και όπλα που χρησιμοποιήθηκαν , όπως αποκρατικοποιήσεις, fasttrack επενδύσεις, άνοιγμα κλειστών επαγγελμάτων, επιτάχυνση ΕΣΠΑ, ΤΕΜΠΜΕ, κ.α., που στόχευαν στην ανάκαμψη της οικονομίας δεν απέδωσαν δυστυχώς τα αναμενόμενα.

Διεθνώς η χώρα μας έχει καταστεί αναξιόπιστη και προβληματική. Σε μελέτη της CreditSuisse η Ελλάδα χαρακτηρίζεται ως η πιο επικίνδυνη (δείκτης κινδύνου ίσος με 56), με βάση το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, τον κρατικό προϋπολογισμό, το χρέος, την πορεία των ιδιωτικών επενδύσεων, τις προοπτικές ανάπτυξης για την περίοδο 2014-2016, ταCDS και την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας από τους γνωστούς τρεις διεθνείς οίκους (Standard&Poor’s, Fitch, Moody’s).Τον κατάλογο των πιο «επικίνδυνων χωρών» για επενδύσεις συμπληρώνουν η Πορτογαλία (54,5), Ισλανδία (53,8), Ιρλανδία (49,6), Ουγγαρία (45,6), Ισπανία (43,8), Ιταλία (41,6), Αίγυπτος (40,0) και Ρουμανία (31,1).

Στο εσωτερικό της χώρας, αρχικά, παρατηρείται ότι οι φόροι αυξάνονται, αλλά τα φορολογικά έσοδα μειώνονται. Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στη μείωση των εσόδων από τη φορολογία εισοδήματος και ακολουθούν ο ΦΠΑ και τα τελωνεία. Οπως καταγράφεται από δημοσιογράφους αλλά και οικονομικούς αναλυτές στη χώρα αυτή τη στιγμή παρατηρείται «έλλειμμα ιδεών», «έλλειψη σχεδίου», «κενό πρωτοβουλιών», «τσαπατσουλιές», και άλλα. Την όλη κατάσταση περιγράφει με έμφαση και ο Αρχισυντάκτης του Βήματος-Ανάπτυξη κ. Ζ. Τσώλης στο τελευταίο άρθρο του «Οταν οι πολιτικοί στεγνώνουν».

Σε επίπεδο επιχειρήσεων (πραγματική οικονομία), τα νέα δεν είναι καθόλου αισιόδοξα. Τα τελευταία τρία χρόνια και μετά την είσοδο της χώρας στην εποχή του μνημονίου, η επιχειρηματικότητα έχει δεχθεί ισχυρό πλήγμα. Οι διαγραφές επιχειρήσεων στα τρία μεγάλα επιμελητήρια είναι συντριπτικά περισσότερες από τις εγγραφές. Για παράδειγμα, στο επιμελητήριο Θεσσαλονίκης δημιουργήθηκαν 2.588 νέες επιχειρήσεις και έκλεισαν 3.822. Στο Επαγγελματικό Επιμελητήριο που εκπροσωπεί το λιανεμπόριο, τον τουρισμό, τις μεταφορές, εγγράφηκαν 1.743 νέες επιχειρήσεις και διαγράφηκαν 2.352. Έρευνα του ΙΟΒΕ σε συνεργασία με το Εργαστήριο Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας του ΕΜΠ έδειξε ότι μόνο το 28% των μεγάλων ελληνικών εταιρειών αυξάνει τις πωλήσεις και διατηρεί την κερδοφορία του.

Στο άρθρο αυτό, προτείνουμε το τρίπτυχο επιχειρηματικότητα – καινοτομία – εκπαίδευση στο μάνατζμεντ ως βασικό εργαλείο ανάπτυξης και ευημερίας της χώρας.

Η επιχειρηματικότητα θεωρείται βασική μεταβλητή για την υγιή ανάπτυξη κάθε χώρας με τη δημιουργία επιχειρήσεων κάθε τύπου και κλάδου. Σε πρόσφατη έρευνά μας πραγματοποιήθηκε δημοσκόπηση σε δείγμα 1178 ατόμων και διαπιστώθηκε ότι το 81,6% των ερωτηθέντων δεν θα συμβούλευαν κοντινά τους πρόσωπα να δημιουργήσουν τη δική τους επιχείρηση λόγω των αντίξοων συνθηκών που επικρατούν στη χώρα μας. Σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ελληνικές επιχειρήσεις είναι:

49,8% έλλειψη ρευστότητας

13,7% δυσκολίες δανεισμού

11,7% γραφειοκρατία

8,5% ανταγωνισμός

6,4% παραεμπόριο

4,1% ασφαλιστικές εισφορές.

Τέλος, ο ρόλος του κράτους στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται ως αρνητικός/ανασταλτικός παράγοντας σε ποσοστό 69,6% και ουδέτερος σε ποσοστό 20,5%. Η δεύτερη μεταβλητή του προτεινόμενου τρίπτυχου, καινοτομία, χαρακτηρίζεται ως λέξη «απαγορευμένη» για την Ελλάδα. Θεωρείται ο βασικός παράγοντας για τη δημιουργία νέων προϊόντων, νέων διαδικασιών παραγωγής και υπηρεσιών με στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης της οικονομίας γενικότερα. Στα συμπεράσματά της, η έρευνα ΙΟΒΕ-ΕΜΠ καταλήγει ότι «η προώθηση της καινοτομίας, η αξιοποίηση τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών παντού και για όλους σε συνδυασμό με την ανάπτυξη και αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού, την καλλιέργεια μιας κουλτούρας δημιουργικότητας, … αποτελούν τους βασικούς πυλώνες μιας αναγκαίας εθνικής κινητοποίησης για την ανάπτυξη».

Στην ίδια κατεύθυνση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι οι επιχειρήσεις που επενδύουν στο σχεδιασμό (design) τείνουν να είναι πιο καινοτόμες, κερδοφόρες και ανταγωνιστικές, συγκριτικά με άλλες. Ετσι, η ΕΕ δίνει έμφαση στην πρωτοβουλία European Design Innovation Initiative, με στόχο την πλήρη αξιοποίηση του σχεδιασμού στην καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα.

Τέλος, η τρίτη βασική μεταβλητή, η εκπαίδευση σε θέματα μάνατζμεντ, θεωρείται ως συνδετικός κρίκος που ενώνει τις δύο άλλες μεταβλητές, διότι όποιος δεν επενδύει στην εκπαίδευση νέων τεχνικών οργάνωσης και διοίκησης, χάνει το ανταγωνιστικό του πλεονέκτημα με βασική συνέπεια στην έλλειψη καινοτόμων τεχνολογιών, προϊόντων και υπηρεσιών που μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας και της κοινωνάς γενικότερα. Στο εξωτερικό έχει δημιουργηθεί πρόσφατα μια συνεργασία μεταξύ Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων που χορηγούν ένα master σε διεθνές μάνατζμεντ. Ονομάζεται «The Global Alliance in Management Education» και συμμετέχουν 26 ιδρύματα μεταξύ των καλύτερων του κόσμου (ενδεικτικά): Bocconi (Ιταλία), HEC (Γαλλία), Κeio (Ιαπωνία), London School of Economics (Αγγλία), Saint-Gall (Ελβετία), Sao Paulo (Βραζιλία), Tsinghua (Κίνα), κ.α. Οι απόφοιτοι αυτού του μεταπτυχιακού προγράμματος φιλοδοξούν να γίνουν μάνατζερς-επιχειρηματίες σε επιχειρήσεις και μάλιστα πολυεθνικού χαρακτήρα προς όφελος δικό τους αλλά και των χωρών στις οποίες θα δραστηριοποιηθούν.

Το προτεινόμενο τρίπτυχο επιχειρηματικότητα-καινοτομία-εκπαίδευση σε θέματα μάνατζμεντ μπορεί με την κατάλληλη αλλαγή νοοτροπίας να οδηγήσει τη χώρα σε αναπτυξιακή τροχιά αφήνοντας στο παρελθόν παλιές αγκυλώσεις και παλινωδίες σε θέματα οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας.