Οι καιροί σκληραίνουν, φορτωμένοι με μαύρα σύννεφα. Η πορεία της χώρας προκαλεί περισσότερες ανησυχίες παρά αισιοδοξία: η ανεργία και η φτώχεια κυριαρχούν, οι κοινωνικές ανισότητες αυξάνονται, οι ανασφάλειες κατακυριεύουν τις συνειδήσεις και οι κυβερνητικές κρίσεις μας θυμίζουν το εύθραυστο του πολιτικού μας συστήματος, την αβεβαιότητα.
Η ευθύνη για τη σημερινή κατάσταση αποδίδεται στους πολιτικούς. Το ερώτημα είναι, οι πολιτικές απογοητεύσεις εξηγούν τα πάντα;
Σε παγκόσμιο επίπεδο τα τελευταία σαράντα χρόνια εμφανίστηκαν νέα πάθη, νέα όνειρα, νέες απολαύσεις, που γέννησαν την επανάσταση της καθημερινής ζωής. Ζήσαμε τη μετάβαση από τον καπιταλισμό παραγωγής σε μια οικονομία μαζικής κατανάλωσης και μαζικής επικοινωνίας, μιας κοινωνίας-μόδα, του εφήμερου και της διαρκούς αποπλάνησης.
Η αγάπη για το καινούργιο έγινε το καθημερινό και γενικό μας πάθος. Το παρόν έχει αντικαταστήσει με τις ιδιωτικές ευτυχίες τη συλλογική δράση, με την κίνηση την παράδοση και με την έκσταση του πάντα καινούργιου τις προσδοκίες του μέλλοντος. Η κατανάλωση ως υπόσχεση ευφορίας στο παρόν έχει διαδεχτεί τις πολιτικές του ακτινοβόλου μέλλοντος και έχει δημιουργήσει την από-πολιτικοποίηση, την κατασκευή των ψεύτικων αναγκών, τη ζωή χωρίς νόημα.
Το ερώτημα που χρειάζεται απάντηση είναι: μετά τις πολιτικές απογοητεύσεις και τον πολιτισμό του εφήμερου τι απομένει για να κρατήσουμε την ελπίδα για το μέλλον;
Αν και η μυθολογία της συνεχούς και αναγκαίας προόδου είναι ξεπερασμένη, η ιδέα της βελτίωσης της ανθρώπινης κατάστασης με τις εφαρμογές της επιστημονικής γνώσης εξακολουθεί να ισχύει. Ο φορέας της προόδου δεν θα έχει πολιτικό-ιδεολογική αφετηρία, αλλά ως φορέα τη δυναμική της τεχνολογίας και της επιστήμης.
Η τεχνολογία – επιστήμη είναι η μεγάλη πρόκληση για τον άνθρωπο, μια πρόκληση να συνεχίσουν οι κοινωνίες να είναι έχουν ελπίδα για το μέλλον.
Το χαρακτηριστικό του πνεύματος της εποχής μας είναι η ανησυχία για το μέλλον που πλήττεται από αβεβαιότητες και κινδύνους. Οι πιο νέοι φοβούνται ότι δεν θα βρουν θέση στην αγορά εργασίας, οι ηλικιωμένοι ότι θα χάσουν οριστικά τη δική τους θέση….Από νωρίς οι νέοι αρχίζουν να ανησυχούν για τις σπουδές που θα επιλέξουν και τις δυνατότητες που αυτές προσφέρουν. Το φάντασμα της ανεργίας ωθεί τους φοιτητές να προτιμήσουν πολυετή φοίτηση, να εμπλακούν σ’ έναν αγώνα δρόμου απόκτησης πτυχίων που θεωρούνται εξασφάλιση για το μέλλον. Το μήνυμα που κυριαρχεί είναι: προετοιμασία της νεολαίας για την ενήλικη ζωή.
Σε ένα τέτοιο διαμορφωμένο περιβάλλον οι διαμορφωτές της κυβερνητικής πολιτικής δεν πρέπει να προβληματιστούν πάνω στις δυνατότητες της τεχνολογίας-επιστήμης να διασώσουν την ελπίδα για το μέλλον και μαζί να ελαχιστοποιήσουν το άγχος της νεολαίας, της φωνής του μέλλοντος;
Μια τέτοια προοπτική απαιτεί επανασχεδιασμό του εκπαιδευτικού συστήματος και κυρίως της ανώτατης εκπαίδευσης. Ο λόγος είναι απλός: η τεχνολογία-επιστήμη, μαζί με ένα νέο σύστημα αξιών, είναι το κλειδί του μέλλοντος, δεν έχουμε άλλη επιλογή.
Στη πορεία προς το μέλλον πρέπει να ανα-στοχαστούμε για το εφήμερο που έγινε η κυρίαρχη παράμετρος του παρόντος. Η υιοθέτηση από την κοινωνία μας της αυτοκριτικής και αυτό-διόρθωσης είναι η απάντηση.
Το τελευταίο ερώτημα είναι: υπάρχουν ακόμη αποθέματα κύρους στην κοινωνίας μας για τη στήριξη μιας νέας πορείας;
Αν κρίνουμε από το κύμα απαιτήσεων της πλειοψηφίας των πολιτών για ηθικοποίηση των οικονομικών συναλλαγών, των Μ.Μ.Ε. και της πολιτικής ζωής, η εποχή μας δεν είναι κλειστή…
Αν ξανασκεφτούμε τις επιλογές που έχουμε ως λαός, τότε θα βρούμε το δρόμο μας.
Η αξιοποίηση της τεχνολογίας-επιστήμης και η αυτοκριτική και αυτό-διόρθωση της μέχρι τώρα πορείας της χώρας θα αποτελέσουν την αρχή της ιστορικής μας περιπέτειας…
Δεν ξεριζώθηκε όλη η ηθική-πολιτική μας κληρονομιά, γιατί παραμένουν ακόμη φωνές και ταλέντο που μπορούν να αναγεννήσουν τη χώρα μας. Εκείνο που χρειάζεται είναι χώρος για να εκφραστούν.
Η κρίση είναι η ευκαιρία ανα-στοχασμού, είναι η ευκαιρία να δούμε τα πράγματα από την αρχή και να δώσουμε χώρο στην αλήθεια.
Η χώρα μας με το μοναδικό παρελθόν έχει ανάγκη να δώσει στους πολίτες της ρίζες και μνήμη. Μνήμη που θα ενεργοποιεί τις ευθύνες μας για την αποφυγή των αιτιών που οδήγησαν στην παρακμή και ρίζες που θα τροφοδοτούν την αυστηρότητα της σκέψης που γέννησε την επιστήμη και την πολιτική συνείδηση…
Στο σημερινό παρόν οι κοινωνίες ξεθάβουν και ανακαλύπτουν το παρελθόν και το θέτουν στην υπηρεσία της αγοράς. Το μνημείο ήταν άλλοτε σύμβολο και η διατήρησή του αυτοσκοπός. Σήμερα είναι προϊόν εκμετάλλευσης, η εμπορευματοποίηση της κουλτούρας αποτελεί απόδοση αξίας στο παρελθόν, ο μετασχηματισμός της μνήμης σε διασκέδαση-θέαμα.
Σε αντίθεση με όλα αυτά, η χώρα μας θα μπορούσε να καταστεί πρότυπο αξιοποίησης της δημιουργίας του παρελθόντος για τη δημιουργία της πλανητικής κουλτούρας. Η χώρα μας, αυτό το ανοιχτό μουσείο όπου η τέχνη βρήκε τη μοναδική της έκφραση, την τελειότητα, και θεμελιώθηκε ο λόγος, η πολιτική συνείδηση και το κράτος δικαίου θα μπορούσε να καταστεί χώρος παιδείας και χώρος αναφοράς της ανθρώπινης περιπέτειας.
Η ελπίδα υπάρχει, η δική μας ευθύνη πρέπει να εκφραστεί….
* Ο καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς – είναι π. Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
