Επανεξετάζοντας τους κινδύνους της διεθνούς οικονομίας

Το Βήμα – The Project Syndicate

Μέχρι τον πρόσφατο παροξυσμό για την αναταραχή στην χρηματοπιστωτική αγορά, μία σειρά στοιχείων ενεργητικού υψηλού κινδύνου βρίσκονταν σε άνοδο από το περασμένο καλοκαίρι. Αλλά καθώς, ο κίνδυνος, η αποστροφή και η μεταβλητότητα, μειώνονταν και οι τιμές των στοιχείων ενεργητικού αυξάνονταν, η οικονομική ανάπτυξη παρέμενε αναιμική σε όλο τον κόσμο. Τώρα, οι κότες της παγκόσμιας οικονομίας επιστρέφουν στο κοτέτσι.

Η Ιαπωνία, αντιμετωπίζοντας δύο δεκαετίες στασιμότητας και αποπληθωρισμού, κατέφυγε στα Abe-nomics (η οικονομία του πρωθυπουργού Σίνζο Aμπε) προκειμένου να αποφύγει βαθύτερη ύφεση. Στη Βρετανία, οι συζητήσεις από πέρυσι το καλοκαίρι επικεντρώνονταν στην πιθανότητα ύφεσης. Το μεγαλύτερο μέρος της ευρωζώνης παραμένει βυθισμένο σε σοβαρή ύφεση – που τώρα εξαπλώνεται από την περιφέρεια στον πυρήνα της.

Ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι επιδόσεις της οικονομίας παραμένουν σε μέτρια επίπεδα, με την ανάπτυξη να κυμαίνεται γύρω στο 1,5% το τελευταίο διάστημα. Και τώρα οι αγαπημένες της παγκόσμιας οικονομίας, οι αναδυόμενες αγορές, δεν μπορούν να αντιστρέψουν τη δική τους επιβράδυνση. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ της Κίνας έπεσε στο 8% από 10% το 2010, της Ινδίας σε 5,7% από 11,2% ενώ Ρωσία, Βραζιλία και Νότιος Αφρική βρίσκονται γύρω στο 3%. Τρεις είναι οι παράγοντες που εξηγούν αυτό το χάσμα μεταξύ της Γουόλ Στριτ και της Μέιν Στριτ (πραγματικής οικονομίας).

Πρώτον, οι tail risks (κίνδυνοι από απρόσμενα γεγονότα – χαμηλή πιθανότητα, σοβαρές επιπτώσεις) της παγκόσμιας οικονομίας – διάλυση της ευρωζώνης, οι ΗΠΑ να ξεπεράσουν το όριο χρέους τους, αναγκαστική οικονομική προσγείωση για την Κίνα, πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν – είναι λιγότερο πιθανοί τώρα σε σχέση με πριν από έναν χρόνο.

Δεύτερον, ενώ η ανάπτυξη είναι απογοητευτική τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις αναδυόμενες αγορές, οι χρηματοπιστωτικές αγορές ευελπιστούν ότι καλύτερα οικονομικά στοιχεία θα προκύψουν το δεύτερο μισό του 2013 και το 2014, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ιαπωνία. Οι αισιόδοξοι επαναλαμβάνουν «αυτό το έτος είναι διαφορετικό»: έπειτα από μία μακρά περίοδο επώδυνης απομόχλευσης, η παγκόσμια οικονομία είναι έτοιμη για ανάπτυξη.

Τρίτον, ως απάντηση στους χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και πληθωρισμού οι μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες του κόσμου, ακολούθησαν ακόμη έναν κύκλο νομισματικής χαλάρωσης. Ήταν ήδη εμφανές από το πρώτο και δεύτερο τέταρτο αυτού του έτους ότι η ανάπτυξη στην Κίνα και άλλες αναδυόμενες αγορές επιβραδυνόταν. Αυτό εξηγεί την υποαπόδοση των εμπορεύσιμων αγαθών και των μετοχών, ακόμη και πριν την πρόσφατη αναταραχή στην αγορά.

Αλλά οι πρόσφατες ενδείξεις ότι η Fed θα αποσυρόταν από την ποσοτική χαλάρωση (QE) – μαζί με μεγαλύτερες ενδείξεις για μείωση του ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας της Κίνας, αλλά και με την αποτυχία των κινεζικών, ιαπωνικών και ευρωπαϊκών κεντρικών τραπεζών να παρέχουν την ακόμη μεγαλύτερη οικονομική χαλάρωση που περιμέναν οι επενδυτές – κατάφεραν ακόμη χειρότερο πλήγμα στις αναδυόμενες αγορές.

Εδώ προκύπτει το ερώτημα του πώς θα απαντήσουν οι κυβερνήσεις των αναδυόμενων αγορών στα προβλήματα: θα αυξήσουν τα επιτόκια για να αντιμετωπίσουν την εκροή κεφαλαίων ή θα μειώσουν τα επιτόκια για να ενισχύσουν τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας, αυξάνοντας παράλληλα τον κίνδυνο του πληθωρισμού; Ένας νέος κύκλος αβεβαιότητας έχει ξεκινήσει και μπορεί να οδηγήσει ασταθείς οικονομίες και ασταθείς αγορές.