Φτωχός άνδρας πλουτίζει με αδιευκρίνιστες σκοτεινές μεθόδους μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο – μάλλον πουλάει λαθραίο αλκοόλ. Γίνεται ένας υπέροχος, καλοντυμένος, ανοιχτόκαρδος, αλλά απόμακρος οικοδεσπότης των πιο τρομακτικά σπάταλων πάρτι στη Νέα Υόρκη. Σπάνια εμφανίζεται μέσα στην κραιπάλη της βίλας του – είναι πάντα φιλικά απόμακρος, χαμογελά αινιγματικά και υπομένει τους τσαμπατζήδες που γλεντούν πανηδονιστικά στο σπίτι του, νιώθοντας σημαντικοί γιατί είναι εκεί που πρέπει. Αν κάποιος, όμως, άφηνε για λίγο τα δωρεάν ποτά, έκλεινε τα αφτιά στην ανέμελη τζαζ, δεν πρόσεχε τα κοντοκουρεμένα κορίτσια με τις μακριές φούστες και τα πιο μακριά κολιέ και παρατηρούσε τον οικοδεσπότη πίσω από τα κοστούμια, τα κοκτέιλ και τα δωμάτια-βιβλιοθήκες, θα διέκρινε την ανάγκη του να μην είναι μόνος ούτε λεπτό. Τη βασανιστική μελαγχολία του νεόπλουτου.

Πίσω από τη χλιδή κρύβεται ο πραγματικός του εαυτός: το ότι όλη του την απροσδιόριστη επιτυχία την έχει βασίσει στην επιθυμία του να κερδίσει μια κοπέλα που κάποτε αγάπησε, αλλά το ειδύλλιο δεν προχώρησε γιατί «δεν ήταν αρκετά πλούσιος». Τώρα πια, ένας άνθρωπος που έβγαλε λεφτά με μοναδικό σκοπό να αποδείξει σε αυτή πως μπορεί να τα καταφέρει (το κίνητρο κάθε επιτυχίας) προσπαθεί να κερδίσει αυτό το ήδη παντρεμένο με έναν πλούσιο κορίτσι που δεν περιγράφεται και τόσο ελκυστικά. Ενα κορίτσι «με μια φωνή γεμάτη λεφτά», ό,τι και αν σημαίνει αυτό.

Ο «Μεγάλος Γκάτσμπυ» κυκλοφόρησε τον Φεβρουάριο του 1925. Ηταν ένα σχεδόν αυτοβιογραφικό κείμενο του αυτοκαταστροφικού, ταλαντούχου και επιρρεπή στο αλκοόλ και στα γλέντια Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ (το αλκοόλ τον σκότωσε στα 44 του), γραμμένο σε μια εποχή καταχρήσεων, υπερβολής και χαλάρωσης – λίγο πριν από το μεγάλο Κραχ. Διαδραματίζεται το 1922 στα περίχωρα της Νέας Υόρκης και θεωρείται η επιτομή της ματαιότητας του αμερικανικού ονείρου: χρήματα, επιτυχία, γλέντια, ελάχιστη ευτυχία.

Για κάποιον περίεργο λόγο, αυτή η εποχή, σχεδόν έναν αιώνα πίσω, μας απασχολεί ακόμη. Εδώ και μήνες, τα περιοδικά εμφανίζουν φωτογραφίες και μόδες εμπνευσμένες από τα 20s, τα Roaring Twenties των Αμερικανών ή Années Folles των Γάλλων, την εποχή που οι γυναίκες ονομάζονταν flappers, είχαν κοντά μαλλιά, σεξουαλική απελευθέρωση και χόρευαν τζαζ καπνίζοντας μακριά τσιγάρα. Την εποχή πριν από την παγκόσμια οικονομική κρίση του 1939, πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μια σχεδόν ανέφελη και αφελή περίοδο. Το βιβλίο κυκλοφόρησε πρόσφατα ξανά στα ελληνικά (σε εξαιρετική μετάφραση του Αρη Μπερλή από τις εκδόσεις Αγρα), ενώ η νέα ταινία του Μπαζ Λούρμαν με τον Λεονάρντο Ντι Κάπριο στον ρόλο του Τζέι Γκάτσμπυ αναμένεται να ξελασπώσει το box office στη λίγο φτωχή πια κινηματογραφική βιομηχανία.

Ο Μεγάλος Γκάτσμπυ, όμως, δεν είναι μόνο λεφτά. Είναι και ο ορισμός του ανόητου, απόλυτου, ανυποχώρητου και εφηβικού έρωτα. Ο μεγιστάνας που είναι ερωτευμένος με ένα μέτριο, κακομαθημένο και μάλλον άβουλο ον που δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα μεγαλειώδη συναισθήματά του. Ή, με μια δεύτερη ματιά, το αφελές πλούσιο αγοράκι που είναι ερωτευμένο με μια κυνική υπολογίστρια, η οποία θεωρεί τον έρωτα ένα υπερτιμημένο συναίσθημα που ό,τι και να γίνει θα περάσει, που θεωρεί την έξαψη ξεβόλεμα, μια γελοία ουτοπία

Αλλά για τον συγγραφέα και για κάθε ερωτευμένο άνθρωπο, ο άλλος δεν έχει σημασία. Αυτό που γράφει ο Φιτζέραλντ είναι πως η εμμονή μπορεί να παραμορφώσει την κρίση, να κάνει την ασχήμια να φαντάζει γοητευτική. Ενώ ο ίδιος ο Τζέι Γκάτσμπυ ξέρει πως η Νταίζη, για την οποία ανατρέπει τη ζωή του, είναι μια χρυσή μετριότητα, εξακολουθεί να είναι εμμονικά ερωτευμένος μαζί της. Γιατί προφανώς η ψευδαίσθηση είναι πιο ενδιαφέρουσα από τη βαρεμάρα.

Οι μόδες πάντα ανακυκλώνονται. Από αυτή την άποψη, δεν είναι τυχαίο πως ο Μεγάλος Γκάτσμπυ γίνεται (επιβάλλεται) ξανά ως μόδα. Την εποχή της ανισότητας, την εποχή της οικονομικής ανασφάλειας, την εποχή της επιστροφής στα βασικά, τι πιο διασκεδαστικό από έναν νεόπλουτο, άξεστο ονειροπόλο που φαίνεται να τα έχει όλα και στην πραγματικότητα είναι βαθύτατα δυστυχής; Με αυτή την οπτική, είναι σίγουρο πως και στην Ελλάδα η ταινία θα είναι μια μεγάλη επιτυχία: λίγα πράγματα είναι ισχυρότερα από τον έρωτα· ένα από αυτά είναι η χαιρεκακία.

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Σάββατο 12 Μαΐου 2013