Νέες απαντήσεις για έναν διαφορετικό κόσμο

Η λειτουργία της Σοσιαλιστικής Διεθνούς κατά τη μεταπολεμική περίοδο είχε τρία βασικά χαρακτηριστικά:

α. τον κομβικό, αν όχι ηγεμονικό, ρόλο του Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, το οποίο συγκαταλέγεται στις ιδρυτικές δυνάμεις της Διεθνούς, ενώ αποτελεί επίσης ιστορικά έναν από τους βασικούς πυρήνες επεξεργασίας του ιδεολογικού και πολιτικού της στίγματος·

β. την προώθηση κυρίως της Σοσιαλδημοκρατίας και του κοινωνικού κράτους στις μεικτές οικονομίες με την ταυτόχρονη αποστασιοποίηση από τον Κομμουνισμό κατά την πρώτη φάση της μεταπολεμικής περιόδου, αλλά και από τη ρητή διακήρυξη της ανατροπής του καπιταλισμού αργότερα και

γ. την ανάπτυξη διεθνών δράσεων στο πλαίσιο κυρίως ειρηνευτικών διαδικασιών, υπό την αιγίδα διεθνών οργανισμών, ή προάσπισης απελευθερωτικών κινημάτων. Σε αυτές τις δράσεις κυριάρχησε μεταπολεμικά τόσο η κριτική απόσταση της Σοσιαλιστικής Διεθνούς από το σοβιετικό μπλοκ όσο και η απόπειρα αναθεώρησης της εικόνας της Ευρώπης ως μιας κατά βάσιν αποικιοκρατικής δύναμης.

Στην παρούσα συγκυρία, αυτά τα τρία βασικά χαρακτηριστικά της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, τα οποία καθόρισαν τη δράση της σε όλο το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, επανεξετάζονται. Το Γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα διατηρεί ακόμη την ισχύ του εντός της Διεθνούς. Ωστόσο, το ίδιο αυτό κόμμα διάγει κατά τα τελευταία χρόνια περίοδο αναζήτησης της ιδεολογικής και πολιτικής του φυσιογνωμίας, ενώ η άνοδός του στην εξουσία επέδρασε καταλυτικά τόσο στις πολιτικές που υιοθέτησε –πολλές φορές σε βάρος των ιδεολογικών του διακηρύξεων –όσο τελικά και της ενότητάς του. Εν όψει των προσεχών γερμανικών εκλογών, η αποσαφήνιση της πολιτικής και εκλογικής του στρατηγικής αποτελεί κρίσιμο εγχείρημα. Οι διεργασίες στο εσωτερικό του Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος έχουν ευρύτερο ενδιαφέρον. Οι αναπροσανατολισμοί της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας κατά τις τελευταίες δεκαετίες επηρέασαν καθοριστικά την πορεία των σοσιαλδημοκρατικών και σοσιαλιστικών κομμάτων.

Στο πλαίσιο της παρούσας κρίσης, οι πολιτικές που αυτά ευαγγελίζονται και προωθούν έχουν σημασία τόσο για την ευρύτερη Αριστερά όσο και για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και δημοκρατίες, ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς τη «δεξιοποίηση» τόσο της Ευρώπης όσο και των ίδιων αυτών κομμάτων σε ορισμένες περιπτώσεις. Τέλος, στον μετα-κομμουνιστικό και μετα-αποικιακό κόσμο, η Σοσιαλιστική Διεθνής καλείται να επανεξετάσει τον ρόλο της. Δεν αρκεί πλέον να εξαντλεί την παρέμβασή της ούτε τοποθετούμενη απέναντι στο «αντίπαλο δέος» των φιλοσοβιετικών δυνάμεων, αλλά ούτε και εμφορούμενη από τη δυναμική των αντι-αποικιακών κινημάτων και διαδικασιών. Ιδιαίτερα στην παρούσα ιστορική περίοδο, που η Ευρώπη όχι μόνο δεν κατέχει ηγεμονική θέση αλλά δέχεται πολλαπλές πιέσεις από αναδυόμενες οικονομίες και δυνάμεις, ενώ βιώνει τη μεγαλύτερη μεταπολεμική κρίση, η Σοσιαλιστική Διεθνής καλείται να επαναπροσδιορίσει τον εαυτό της μέσα και έξω από την ευρωπαϊκή ήπειρο.

Η αρθρογραφία του ομοσπονδιακού προέδρου του Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Sigmar Gabriel τα τελευταία χρόνια είχε στόχο να θέσει ορισμένους άξονες για την επανεκκίνηση της Σοσιαλιστικής Διεθνούς. Ωστόσο, πολλά ζητήματα παραμένουν ακόμα ανοιχτά. Αφετηρία της αρθρογραφίας αυτής ήταν η «Αραβική Ανοιξη» και η ανάγκη επανεξέτασης της πολιτικής της Σοσιαλιστικής Διεθνούς τόσο σε ό,τι αφορά τη στήριξη προσώπων, καθεστώτων και πολιτικών στις αραβικές χώρες παλαιότερα όσο και σε ό,τι αφορά τους μελλοντικούς προσανατολισμούς της Διεθνούς. Διαφαίνεται ωστόσο μια άλλη δέσμη ζητημάτων πίσω από τον προβληματισμό για τη διεθνή παρέμβαση της Διεθνούς. Πώς μπορούν και πώς πρέπει να λειτουργήσουν οι δυνάμεις που περιβάλλουν τη Σοσιαλιστική Διεθνή στο εσωτερικό της Ευρώπης σε μια περίοδο κρίσης; Ποιες θα είναι οι πολιτικές και εκλογικές τύχες των ευρωπαϊκών σοσιαλδημοκρατικών και σοσιαλιστικών κομμάτων; Και ποιες είναι οι προοπτικές ενός φορέα ριζωμένου στην ευρωπαϊκή ιστορία μέσα σε έναν κόσμο που αφήνει πίσω του την ευρωπαϊκή ηγεμονία; Αντλώντας από τις κληρονομιές της ευρωπαϊκής Αριστεράς, η Σοσιαλιστική Διεθνής αντιμετωπίζει την πρόκληση της επανατοποθέτησής της σε έναν μη ευρωκεντρικό κόσμο.

Δεν αποτελεί σπάνιο φαινόμενο στην Ιστορία η διατήρηση στη ζωή φορέων, σχηματισμών και συλλογικοτήτων των οποίων ο ιστορικός ρόλος έχει ολοκληρωθεί. Συχνά, η ύπαρξή τους διαιωνίζεται χάρη στη δημιουργία κλειστών κλαμπ, των οποίων τα μέλη απλώς διαφοροποιούνται από κάποιους «άλλους» ή θεωρούν ότι διακρίνονται διά του αποκλεισμού των «άλλων». Αν και η ιστορία της πολιτικής γενικότερα αλλά και της Αριστεράς ειδικότερα βρίθει σχετικών παραδειγμάτων, οι αναζητήσεις στον χώρο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς δεν θα πρέπει να αντιμετωπιστούν μέσα σε αυτό το πλαίσιο. Η ευρωπαϊκή και παγκόσμια κρίση και η αυγή μιας νέας εποχής κλυδωνίζουν παγιωμένους σχηματισμούς, ενώ εντείνουν τις διαδικασίες της διερώτησης και της πολιτικής κινητικότητας –τα αποτελέσματά της μένει να κριθούν.