Η μεγαλύτερη αδυναμία της ελληνικής πολιτικής ελίτ τα χρόνια της κρίσεως είναι στο να επεξεργασθεί και υλοποιήσει ένα Εθνικό Σχέδιο Ανατάξεως (ΕΣΑ), πέραν των όρων των Μνημονίων, αλλά κατ’ ανάγκην σε συνδυασμό με αυτά. Αλλωστε όλα, ίσως, απ’ όσα απαιτούν τα Μνημόνια ως μεταρρυθμίσεις είναι πράγματα, που έπρεπε μόνοι μας να είχαμε κάνει εδώ και 10ετίες. Η αιτία γι’ αυτήν την αδυναμία είναι προφανής: αυτά που χρειάζεται η χώρα συναποτελούν μία προσπάθεια απελευθερώσεως της οικονομίας απ’ τον κρατικό εναγκαλισμό, ανοίγματος στον ανταγωνισμό, επιτεύξεως αξιοκρατίας, μειώσεως του μεγέθους και του ρόλου του δημοσίου τομέως με ταυτόχρονο επανακαθορισμό του ρόλου αυτού: ό,τι ακριβώς ουδέποτε θέλησε να κάνει το ελληνικό κρατιστικό πολιτικό σύστημα, σε όλες τις κομματικές εκφάνσεις του.

Μόνες εξαιρέσεις, ο Μάνος και ο Τζήμερος – και, εν μέρει, ο Μητσοτάκης – όχι η ΝΔ εν τω συνόλω της – όταν υπήρξε πρωθυπουργός, οι οποίοι και απέτυχαν να κερδίσουν τον απαραίτητο όγκο κοινωνικής αποδοχής και, φυσικά, ψήφων. Η αιτία, επίσης προφανής: σε μία χώρα περίπου 8,5 εκτμ. ψηφοφόρων, όπου το 1 εκτμ. περίπου ήταν υπό ευρεία έννοια δημόσιοι υπάλληλοι, άρα επηρέαζαν άλλο 1,5 εκτμ. ψηφοφόρων, 750 χιλ. έχαιραν κρατικής προστασίας στο πλαίσιο «κλειστών» επαγγελμάτων, 500 χιλ. έπαιρναν τακτικά κρατικές επιδοτήσεις (π.χ., αγρότες) και 3 εκτμ. σύνταξι από κρατικούς φορείς, το δε μέγιστο μέρος των υπολοίπων (1,75 εκτμ.) διακαώς επιθυμούσαν, πολλοί ως φοιτητές ακόμη, να ενταχθούν στο υπό ευρεία έννοια Δημόσιο, σε αυτήν λοιπόν την χώρα οι ψηφοφόροι εκείνοι, που θα ΄μπορούσαν ν’ αντιλαμβάνωνται την ανάγκη και ν’ απαιτούν μία άλλη οικονομία ήταν ελάχιστοι, κάπου 200-300 χιλ. το πολύ (κάποιοι μεσοαστοί χωρίς κρατικές εξαρτήσεις, κάποιοι νεώτεροι, καινοτόμοι είτε φιλόδοξοι επιχειρηματίες, κάποια δυναμικά στελέχη (ξένων ιδίως) εταιρειών, κάποιοι δημοσιογράφοι & καθηγητές, συνήθως με σπουδές στο εξωτερικό.

Τώρα όμως, με την κρίσι, τα πράγματα αλλάζουν. Όχι επειδή ο κόσμος – οι ψηφοφόροι – έχουν καταλάβει τι σημαίνει ελεύθερη, ανταγωνιστική, αξιοκρατική οικονομία, αλλ’ απλά επειδή εμπεδώνουν ότι το Δημόσιο, εξ ανάγκης, δεν (θα) παίζει πιά τον παραδοσιακό του ρόλο (που, με διάφορες παραλλαγές και εντάσεις, κρατεί από συστάσεως ελληνικού κράτους, έφθασε όμως στο απόγειό του την περίοδο 1975/81-2009). Σε αυτήν την πορεία παρατηρείται η εξής διαφοροποίηση: οι ψηφοφόροι εκείνοι, που αδυνατούν να συμφιλιωθούν με την ιδέα της κατ’ ανάγκην αλλαγής του οικονομικού προτύπου και του ρόλου του κράτους στρέφονται προς τα άκρα, είτε αριστερά – Σύριζα (κυρίως), ΚΚΕ, Ανταρσύα – είτε δεξιά – ΑνΕλ, ΧΑ. Οι άλλοι, οι λογικότεροι, οι πιο ρεαλιστές και ίσως πιο νοήμονες, στοιβάζονται γύρω από ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ και τηρούν στάσι αναμονής.

Είναι αυτός ο κόσμος, που απαιτεί απ’ τα 3 ανωτέρω κόμματα, να κινηθεί ταχύτερα, πιο ριζοσπαστικά, πιο δυναμικά και πιο συγκροτημένα προς την κατεύθυνσι μειώσεως του Δημοσίου και αλλαγής του ρόλου του κράτους, αυτός ο κόσμος, που απαιτεί ένα Εθνικό Σχέδιο Ανατάξεως. Είναι δε μεγάλη η ευθύνη των 3 κομμάτων, που, μέχρι στιγμής, δεν έχουν καταφέρει, έστω το καθένα χωριστά, να παρουσιάσουν ένα τέτοιο σχέδιο, δείχνοντας να επιμένουν σε μία μάχη οπισθοφυλακής για να συγκρατήσουν τα υπολείμματα του παλαιοκομματικού-πελατειακού τρόπου διαχειρίσεως της εξουσίας, ενώ ο ίδιος ο κόσμος, ο έστω ανομοιογενής, που στηρίζει τα 3 αυτά κόμματα, τρέχει ήδη εμπρός από αυτά.

Τι πρέπει να περιλαμβάνει το ΕΣΑ

Είναι αδύνατον σε μία «γνώμη» στο Βήμα ν’ αποτυπωθεί με λεπτομέρειες ένα τέτοιο σχέδιο, που αναγκαστικά θ’ απλώνεται σ’ εκατοντάδες σελίδες και μάλιστα τεχνικής υφής. Γενικές κατευθύνσεις όμως πρέπει νάχει, αν μη τι άλλο για να το κατανοεί ο κόσμος (και οι βουλευτές!) και συνεγείρει πολιτικά. Αυτές εντάσσονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες (εκ παραλλήλου με την προσπάθεια για επίτευξι και διατήρησι πρωτογενών πλεονασμάτων στον τακτικό κρατικό προϋπολογισμό και για παραμονή στο ευρώ και, κυρίως, την ΕΕ – με εναλλακτική σχετική λύσι ένα είδος σχεδίου Sinn – του γνωστού Γερμανού καθηγητή):

· Βασικές πολιτικές/συνταγματικές μεταρρυθμίσεις.

· Μεταρρυθμίσεις για ενίσχυσι της εν γένει ανταγωνιστικότητος της χώρας.

· Επιλογή τομέων, που θα στηρίξουν και συναποτελέσουν την ανάπτυξι, στο πλαίσιο της νέας οικονομίας.

Ας τις εξειδικεύσουμε.

Βασικές πολιτικές/συνταγματικές μεταρρυθμίσεις

(1) Απαγόρευση συστηματικής δημιουργίας ελλειμμάτων στους προϋπολογισμούς κεντρικής κυβερνήσεως & τοπικής αυτοδιοικήσεως.

(2) Παροχή περισσοτέρων & ουσιαστικών εξουσιών στον Πρόεδρο Δημοκρατίας.

(3) Κατάργηση του νόμου περί ευθύνης (δηλ. ανευθυνότητος) υπουργών.

(4) Πλήρης διαφάνεια σε όλους τους κρατικούς διορισμούς και δημόσια έργα & προμήθειες, μαζί με την εισαγωγή αξιοκρατικών σχετικών διαδικασιών.

(5) Κατάργηση μονιμότητος δημοσίων υπαλλήλων.

(6) Θέσπιση ασυμβίβαστου ιδιοτήτων βουλευτού και υπουργού.

(7) Κατάργηση πάσης δημοσίας ή τραπεζικής χρηματοδοτήσεως κομμάτων, αλλά και διαφάνεια στην ιδιωτική χρηματοδότησι αυτών.

(8) Τα δικαιώματα διαμαρτυρίας, πορειών σε δημοσίους δρόμους και απεργίας παύουν να ασκούνται με τρόπους, που επιβαρύνουν τα θεμιτά δικαιώματα άλλων.

(9) Παροχή πολύ μεγαλυτέρας προστασίας στα ατομικά ιδιοκτησιακά δικαιώματα απ’ ό,τι συμβαίνει σήμερα, καθώς τώρα αυτά τα δικαιώματα υπονομεύονται ή περιορίζονται από, λ.χ., υπερβολική φορολόγησι ή από καθυστερήσεις στην καταβολή έγκαιρης & δικαίας αποζημιώσεως σε περιπτώσεις δεσμεύσεων ή απαλλοτριώσεων.

(10) Κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου στην ανωτάτη εκπαίδευσι, χωρίς αστερίσκους, με παράλληλη διάκρισι μεταξύ πτυχίου και αδείας ασκήσεως επαγγέλματος δημοσίου συμφέροντος, αλλά και επιβολή διδάκτρων στις δημόσιες σχολές σε όσους δύνανται να πληρώνουν.

Μεταρρυθμίσεις για ενίσχυσι ανταγωνιστικότητος

(1) Διαχωρισμός της λειτουργίας των επιχειρήσεων απ’ την κοινωνική πολιτική, που σημαίνει, μεταξύ άλλων: παροχή πλήρους ελευθερίας προσλήψεων & απολύσεων στις επιχειρήσεις, ανάλογα με τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν, αλλά και εισαγωγή ενός ωλοκληρωμένου συστήματος επιδομάτων ανεργίας & μετεκπαιδεύσεως, χωρίς χρονικούς περιορισμούς μεν, αλλ’ αυστηρού όσον αφορά το ύψος των επιδομάτων και τις υποχρεώσεις, που θα επιβάλλει στους δικαιούχους.

(2) Ριζική μεταρρύθμιση του κοινωνικοασφαλιστικού και του συστήματος υγείας:

a. Ενας μόνο οργανισμός κοινωνικής ασφαλίσεως.

b. Ενας μόνο δημόσιος οργανισμός υγείας, με έλεγχο & πλαφόν στις δαπάνες κατά περίπτωσι και με βασική προϋπόθεσι για πλήρη κάλυψι την νόμιμη παρουσία στην χώρα των επιζητούντων τέτοιες υπηρεσίες.

c. Ηλικία συνταξιοδοτήσεως τα 65-68 (για μη βαρέα) – μείωση εργοδοτικών εισφορών – μείωση χάσματος μεταξύ ανωτάτων & κατωτάτων συντάξεων – συντάξεις βάσει πραγματικών εισφορών με αναφορά σε μία ελαχίστη σύνταξι.

d. Παράλληλη εισαγωγή κεφαλαιοποιητικού συστήματος, με ρόλο για την ιδιωτική ασφάλισι.

(3) Επιτάχυνση της δημιουργίας Κτηματολογίου, πλήρως μηχανογραφημένου, καθώς αυτό θα επιτρέπει επενδύσεις χωρίς παρεπόμενες δικαστικές διαμάχες, ενώ θα κατοχυρώνει τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα των επενδυτών.

(4) Πλήρης μηχανογράφηση της Εφορίας και διεύρυνση φορολογικής βάσεως (άρα: πάταξη φοροδιαφυγής) μέσω διασταυρώσεων, «πόθεν έσχες» και περιουσιολογίου αντί, λ.χ., μέσω του ηλιθίου & γραφειοκρατικού συστήματος συλλογής αποδείξεων.

(5) Απλοποίηση & παγίωση φορολογικής νομοθεσίας – και, γενικώτερα, εξάλειψη της πολυνομίας και της γραφειοκρατίας, που την συνοδεύει. Η καρδιά του νέου και βασισμένου σε χαμηλούς συντελεστές φορολογικού συστήματος πρέπει να είναι οι φόροι (επί πραγματικού) εισοδήματος, ο ΦΠΑ και οι φόροι υπεραξίας – ενώ οι φόροι περιουσίας & κληρονομίας (για συγγενείς α΄ βαθμού τουλάχιστον) θα πρέπει, απλά, να καταργηθούν, για πολλούς και διαφόρους ισχυρούς λόγους.

(6) Ανοιγμα κλειστών επαγγελμάτων και πάταξη εναρμονισμένων πρακτικών, χωρίς αστερίσκους.

(7) Κόψιμο του οργανικού/πολιτικού δεσμού ανωτάτης εκπαιδεύσεως και Δημοσίου. Παροχή ελευθερίας σε ιδιωτικά πανεπιστήμια και πραγματικής αυτονομίας στα δημόσια. Ολων των ειδών οι απόφοιτοι θα παίρνουν άδεια ασκήσεως επαγγέλματος δημοσίου συμφέροντος (π.χ., ιατροί, δικηγόροι, λογιστές, φαρμακοποιοί, μηχανικοί, διδάσκαλοι κ.α.) μετά εξετάσεις ανεξάρτητες απ’ το όποιο πτυχίο. Ο σκοπός εδώ είναι η δημιουργία διεθνώς ανταγωνιστικής ανωτάτης εκπαιδεύσεως και αποφοίτων υψηλού επιπέδου σε ένα βάθος χρόνου.

(8) Δημιουργία (από ιδιώτες είτε απ’ το Δημόσιο) μιάς εκπαιδευτικής βαθμίδος μεταξύ γυμνασίου & πανεπιστημίου, τύπου μέσων τεχνικών-επαγγελματικών σχολών υψηλού επιπέδου κατά το γερμανικό πρότυπο, για την δημιουργία του αναγκαίου εργατικού δυναμικού μεταξύ ανειδικεύτων εργατών & αποφοίτων πανεπιστημίου.

(9) Απλοποίηση του δικονομικού συστήματος και ορατή επιτάχυνση της διεξαγωγής δικών και εκδόσεως δικαστικών αποφάσεων, καθώς η σημερινή κατάσταση προσβάλλει τόσο την έννοια του δικαίου (καταλήγει σε αρνησιδικία) όσο, ειδικότερα, ατομικά ιδιοκτησιακά δικαιώματα, πράγμα κακό για τις επενδύσεις.

(10) Συντεταγμένη αξιοποίηση αλλοδαπών, στο πλαίσιο γενικωτέρας επιλύσεως του λαθρομεταναστευτικού, σε τομείς όπου δεν υπάρχει προσφορά Ελλήνων εργατών, με πολύ χαμηλές αμοιβές (αλλά με καταβολή εισφορών, που δεν θα συνεπάγωνται συνταξιοδοτικά δικαιώματα παρά με αυστηρότατες προϋποθέσεις), π.χ., σε αγροτικές εργασίες, σε μορφές βοηθείας σε αρρώστους ή ηλικιωμένους ή σε ειδικές οικονομικές ζώνες.

(11) Περιορισμός του κράτους σε ρόλο εποπτικό-ρυθμιστικό-διοικητικό και παροχής στοιχειωδών μόνο υπηρεσιών και αυστηρά δημοσίων αγαθών, π.χ., εθνική άμυνα, αστυνόμευση, δημοσία διοίκηση, νομικό πλαίσιο. (Η εκπαίδευση, λ.χ., δεν είναι δημόσιο αγαθό – άλλο αν το κράτος την προσφέρει δωρεάν, συμπληρώνοντας έτσι την ιδιωτική της παροχή, σε περιπτώσεις όπου θεωρείται ότι κάτι τέτοιο επιβάλλεται βάσει κάποιων κριτηρίων & στοχεύσεων.) Ιδιωτικοποίηση όλων των άλλων λειτουργιών και υπηρεσιών του, αλλά με έλεγχο & ρύθμισι των (δημοσίων είτε ιδιωτικών) μονοπωλίων (όπου τυχόν εξ ανάγκης παραμένουν) και, γενικώτερα, πάταξι τυχόν εναρμονισμένων πρακτικών, είτε από «ολιγοπώλια» είτε από ομάδες παραγωγών/πωλητών.

«Πολλά υποσχόμενοι» αναπτυξιακοί τομείς

(1) Αμέσου προτεραιότητος τομέας είναι ο τουρισμός, όπου η Ελλάς έχει καταιγιστικό συγκριτικό πλεονέκτημα (αν αξιοποιηθεί σωστά). Πρέπει όμως ν’ αλλάξει, έστω σε βάθος χρόνου, το τουριστικό υπόδειγμα της χώρας, ώστε σιγά-σιγά να περάσουμε από μαζικό τουρισμό χαμηλής ατομικής δαπάνης ανά τουρίστα σε τουρισμό υψηλοτέρας στάθμης & δαπάνης. (Το πώς, είναι ολόκληρη συζήτηση.)

(2) Πλησίον του τουρισμού, ως κλάδος αμέσου αποδόσεως, είναι αι κατασκευές και δη η οικοδομή. «Παλαιομοδίτικη» άποψη μεν, αλλά διαχρονικά σωστή. Δύο τα μέγιστα πλεονεκτήματα της οικοδομής: έχει πολύ μικρό ποσοστό εισαγομένων αξιών (low-import content) και είναι εντάσεως εργασίας, πράγμα σημαντικό για χώρα με 27% ανεργία. Προϋπόθεση για την αναζωογόνησι της οικοδομής, η κατάργηση των φόρων (ακινήτου) περιουσίας – κατ’ ανάγκην όμως θα πρέπει να διατηρηθεί/ενεργοποιηθεί το «πόθεν έσχες» ως εργαλείο πατάξεως φοροδιαφυγής και να δοθεί έμφασι σε σχετικό φόρο υπεραξίας (αντί κατοχής, κληρονομίας ή πωλήσεως).

(3) Συνδυασμός οικοδομής & τουρισμού. Δεν ομιλώ για το προφανές, δηλ. ξενοδοχεία, μα για την ανέγερσι προτύπων οικισμών, σε όμορφες τοποθεσίες, που θα τραβούν συνταξιούχους απ’ την ΒΔ Ευρώπη (ή αλλού). Για να επιτύχει αυτό, θα πρέπει οι οικισμοί να έχουν πρόσβασι σε αγορές και σε ιατρικές υπηρεσίες, αλλά και να λυθούν προβλήματα σχετικά με την διασυνοριακή κοινωνική ασφάλισι και φορολόγησι. Επίσης, τόσο τα όποια (νέα) ξενοδοχεία υψηλής στάθμης όσο πολλοί απ’ αυτούς τους οικισμούς θα πρέπει συχνά να εξασφαλίζουν αποκλειστική πρόσβασι σε παραλίες για να τραβούν «πελατεία». Τούτο σημαίνει ότι πρέπει να παύσει η γνωστή ελληνική-λαϊκιστική μανία με την πρόσβασι του «λαού» σ’ όλες τις παραλίες. Πουθενά αλλού δεν ισχύει κάτι τέτοιο, το δ’ ερώτημα είναι: θέλουμε τέτοιες επενδύσεις; Θέλουμε λεφτά; Ή θέλουμε παραλίες στις οποίες όλοι θα κολυμβούμε (και αν), υπερήφανοι πλην πάμπτωχοι;

(4) Ενέργεια. Η Ελλάς δύναται να γίνει παραγωγός καθαρής ενεργείας, τόσο για ιδία χρήσι όσο για εξαγωγή, αλλά και να επιτυγχάνει εξαγώγιμες καινοτομίες στον τομέα. Σε δε βάθος χρόνου, ενδέχεται να «παίξουν» τα περίφημα κοιτάσματα πετρελαίου & φυσικού αερίου, που λέγεται ότι υπάρχουν στην ελληνική ΑΟΖ, πιθανότατα σε συνεργασία με την Τουρκία.

(5) Γεωργία. Η Ελλάς δεν δύναται ν’ ανταγωνισθεί στην τιμή ή την ποσότητα μεγάλες σιτοπαραγωγούς χώρες με τεράστιες εκτάσεις. Δύναται όμως, λόγω κλίματος και εδάφους, να επιτύχει μία γεωργία ‘boutique’, εξαιρετικής ποιότητος και υψηλής τιμής, με μεγάλες εγχώριες & εξαγωγικές δυνατότητες. Το κλειδί εδώ, πέραν της ορθής οργανώσεως της παραγωγής και της επιτεύξεως ολικής ποιότητος, είναι η δημιουργία καταλλήλων δικτύων marketing.

(6) Κατεργασία τροφίμων, καθώς (πέραν της οικοδομής, των οικοδομικών υλικών και των πετρελαίων) αυτός είναι ο κύριος μεταποιητικός κλάδος, όπου η Ελλάς έχει να επιδείξει αξιόλογες επιχειρήσεις, έχει ποιοτική «πρώτη ύλη», έχει ήδη τεχνογνωσία, έχει product ή brand names, δημιουργεί σημαντική προστιθεμένη αξία και έχει δυνατότητες διεθνούς marketing.

(7) Εκπαίδευση. Η απελευθέρωση του εκπαιδευτικού τομέως της Ελλάδος, ιδίως σε τριτοβάθμιο επίπεδο, θα τραβήξει πολλούς φοιτητές απ’ το εξωτερικό (γιατί η Ελλάς έχει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα για κάτι τέτοιο), που θα φέρνουν συνάλλαγμα (ενώ τώρα χάνουμε συνάλλαγμα στέλνοντας φοιτητές έξω) και θα ενισχύουν τον εγχώριο ανταγωνισμό μεταξύ ιδρυμάτων (δημοσίων & ιδιωτικών), επ’ ωφελεία της χώρας και των διδασκομένων.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί μία μελέτη της McKinsey & Co. (Greece 10 Years Ahead, Νοέμ. 2011), που εντόπισε και άλλους «πολλά υποσχομένους» κλάδους-αστέρες στην Ελλάδα: κατασκευή γενοσήμων φαρμάκων – ιχθυοκαλλιέργειες – ιατρικός τουρισμός – διαχείριση/διαμετακόμιση εμπορευμάτων (όπως ήδη έχει αρχίσει να συμβαίνει με το λιμάνι του Πειραιώς λόγω Cosco) – διαχείριση απορριμμάτων.

Γενικώτερα η Ελλάς έχει τρομερά συγκριτικά πλεονεκτήματα και δυνατότητες αναπτύξεως – αρκεί ν’ απαλλαγεί απ’ τα πολιτικά/γραφειοκρατικά/κρατιστικά/αναξιοκρατικά βαρίδια της, που δεν την έχουν αφήσει να προκόψει. Ολίγο μόνο ν’ απαλλαγεί από αυτά και να κινηθεί προς τις κατευθύνσεις, που περιγράφω ανωτέρω, τα αποτελέσματα θα είναι γρήγορα και εντυπωσιακά, επ’ ωφελεία όλων των Ελλήνων.