Οι ευθύνες της τοπικής κοινωνίας

Το περιστατικό στη Μανωλάδα ήρθε να μας θυμίσει τη σκοτεινή πλευρά της ελληνικής κοινωνίας για άλλη μία φορά. Τα παράνομα κέρδη και η απάνθρωπη συμπεριφορά εξελίσσονται παράλληλα και, κυρίως, φανερά. Σε αυτή την περίπτωση όμως θα ήταν άστοχο να επικεντρωθεί το ενδιαφέρον για το ζήτημα στην οικονομική πλευρά του θέματος, αν και αυτή συνιστά το υπομόχλιο της κατάστασης που διαμορφώθηκε εκεί. Το γεγονός ότι τα θύματα είναι μετανάστες μπορεί να εξηγηθεί μόνο κατά ένα μέρος με όρους φυλετικής – ρατσιστικής συμπεριφοράς: τα θύματα είναι κυρίως άνθρωποι χωρίς δικαιώματα και στη θέση τους θα μπορούσαν να είναι οι οποιοιδήποτε άνθρωποι χωρίς δικαιώματα. Η βίαιη, απάνθρωπη και εξευτελιστική συμπεριφορά σε βάρος τους προσλαμβάνει χαρακτηριστικά ατομικής τρομοκρατίας αλλά και παραπέμπει σε οργανωμένα δίκτυα εκμετάλλευσης ανθρώπων.

Ομως το γενικότερο πλαίσιο και οι συνθήκες που επέτρεψαν αυτά τα φαινόμενα κοινωνικής εξαχρείωσης υπερβαίνουν δράστες και θύματα και δυστυχώς υποδεικνύουν την ευθύνη των γειτόνων, της κοινότητας και των τοπικών και άλλων αρχών, όπως και των τοπικών πολιτευτών που με τις ανοχές, τις συναινέσεις και την αδιαφορία για τον συνάνθρωπο που καλλιέργησε η στάση τους επέτρεψαν σε μάκρος χρόνου τη συρρίκνωση των ανθρώπων σε αντικείμενα. Εδώ προκύπτουν ορισμένα ερωτήματα: Εκτός από τους δράστες, με τους οποίους θα ασχοληθεί η Δικαιοσύνη, ποιος και πώς θα ασχοληθεί με τη γενοκτονική νοοτροπία που φαίνεται να αναπτύσσεται στην κοινωνία μας; Είναι βέβαιο ότι η περίπτωση αυτή συνιστά μεμονωμένο περιστατικό ή μήπως «απλά έτυχε» να χαθεί η ψυχραιμία, ενώ σε χιλιάδες άλλες τέτοιες ή ανάλογες περιπτώσεις δεν συμβαίνει αυτό; Εάν είναι έτσι, πώς έφτασαν τα πράγματα έως εδώ;

Στην κοινωνία της υπερβολής και της αποτελεσματικότητας που ζούμε, όπου τα όρια σε κάθε περίπτωση έχουν χαθεί, δεν χωρούν πάντα δικαιολογήσεις σχετικές με την κρίση, αν και η κρίση εξηγεί μέρος της κατάστασης. Η Πολιτεία έσπειρε ανέμους και θερίζει θύελλες, και μαζί με αυτές και την κοινωνική αποσύνθεση. Η αντίδραση στην απώλεια της ανθρωπιάς δεν είναι μόνο θέμα οργάνωσης, πολιτικού συστήματος ή ανοχών αλλά και θέμα της ίδιας της κοινωνίας: το άμεσο μέλλον θα δείξει εάν το περιστατικό στη Μανωλάδα θα ταρακουνήσει συνειδήσεις και θεσμούς προς μια θετική κατεύθυνση ή εάν, όταν σβήσουν τα φώτα της δημοσιότητας, θα απλωθεί ξανά το σκοτάδι πάνω στους ανθρώπους. Μια αρχή προς αυτή την κατεύθυνση θα ήταν να ανοίξει μια συζήτηση και ένας σοβαρός προβληματισμός για τον ρόλο και τις δυνατότητες των τοπικών αρχών αλλά και της τοπικής κοινωνίας να λειτουργήσουν ως αναχώματα απέναντι στην κοινωνική εξαχρείωση.