Πριν λίγες μέρες ο νέος Πρόεδρος της Δημοκρατίας Τσεχίας Μίλος Ζέμαν έδωσε εντολή να υψωθεί για πρώτη φορά στο προεδρικό μέγαρο της χώρας η σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η τελετή πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 7 Απριλίου με παρόντα τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο. Υπενθυμίζεται ότι η Τσεχία εντάχθηκε στην ΕΕ το 2004 με τη μεγάλη διεύρυνση των δέκα κρατών. Όμως ο εθνικιστής πρόεδρος της χώρας Βάτσλαβ Κλάους, αρνείτο όλα αυτά τα χρόνια να γίνεται έπαρση της σημαίας της ΕΕ. Με την εκλογή του υπέρμαχου της ομοσπονδιοποίησης της ΕΕ Μίλος Ζέμαν, η Τσεχία τάσσεται πλέον με εκείνες τις χώρες που θα εργαστούν για την πολιτική ενοποίηση της ΕΕ.

Μια άλλη μικρή χώρα-μέλος της ΕΕ, η Κύπρος βρέθηκε στο επίκεντρο ενός σύνθετου γεωπολιτικού και γεωοικονομικού παζλ στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο όπου οι ισορροπίες και οι συμμαχίες είναι ιδιαίτερα πολύπλοκες, όπως έδειξε και η πρόσφατη επιτυχής παρέμβαση Ομπάμα στις σχέσεις Τουρκίας –Ισραήλ. Με την τραπεζική κρίση να κορυφώνεται στην Κύπρο, η Λευκωσία έπαιξε μια «παρτίδα πόκερ» και την έχασε μέσα σε λίγες μέρες γιατί τα «χαρτιά» της που αφορούσαν τα αποθέματα του φυσικού αερίου και το σενάριο συμμαχίας με την Μόσχα, ίσως και εξόδου από την ευρωζώνη δεν της βγήκαν.

Σε μια περίοδο όπου κατά κάποιο τρόπο είχε τεθεί υπό έλεγχο η κρίση στην Ευρωζώνη, οι αρχικές αποφάσεις του Eurogroup για την «διάσωση» της Κύπρου ενίσχυσαν τη δυσπιστία και την αμφισβήτηση προς τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, οξύνοντας έτσι το «έλλειμμα νομιμοποίησης» που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση .[1]

Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι πολιτικές ηγεσίες της οφείλουν να συνειδητοποιήσουν πως μια νομισματική ένωση δεν μπορεί να λειτουργήσει αν οι οικονομίες των χωρών διαφέρουν πολύ μεταξύ τους, αν δεν υπάρχουν μεταβιβαστικές πληρωμές και κοινή ευθύνη για τα χρέη. Μαζί με αυτά τα δομικά προβλήματα, άλλοι δύο παράγοντες θα κάνουν την κατάσταση πολύ δύσκολη, σημείωνε το γερμανικό περιοδικό «Σπίγκελ». Ο πρώτος και σημαντικότερος παράγοντας είναι η επίδραση της πολιτικής λιτότητας στην οικονομία και στο χρέος. Ο δεύτερος κίνδυνος, σύμφωνα με το «Σπίγκελ», είναι η παγκόσμια υποτίμηση των νομισμάτων.

Μπροστά σ’ αυτά τα δεδομένα, η Γερμανία εξακολουθεί να προχωρά με αργά βήματα στα θέματα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, αν και αποδέχτηκε τη λειτουργία ενός μόνιμου μηχανισμού διάσωσης στην ευρωζώνη, την ανάπτυξη μιας τραπεζικής ένωσης και τη δρομολόγηση αρκετών πακέτων σωτηρίας, επέλεξε μέσω μιας «συμμαχίας» με την Βρετανία του Κάμερον την πρόταση για μείωση του κοινοτικού προϋπολογισμού που οδήγησε σε ανοιχτή διαμάχη με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Με την Ιταλία να ξαναμπαίνει σε μια αβέβαιη περίοδο είναι προφανές πως θα πρέπει να διεξαχθεί μια εις βάθος συζήτηση για τον τρόπο οικοδόμησης των μελλοντικών δομών της ευρωζώνης, ώστε να επιτευχθεί στενότερη σύνδεση μεταξύ των μελών της.

H ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία ήταν πάντα μια δύσκολη υπόθεση. Ο Ζακ Ντελόρ έλεγε πως πρέπει να πειστούν γι’ αυτό εκείνοι που, μη έχοντας ζήσει στα μεταπολεμικά χρόνια, έχουν την τάση να θεωρούν την ανάδυση της ευρωπαϊκής ενοποίησης παλιά ιστορία, μια ιδέα που ξεπεράστηκε από τις μεταβολές που μεσολάβησαν έκτοτε.

Σήμερα η ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία δεν ταλανίζεται μόνο από την κρίση χρέους αλλά από μια κρίση πολιτική. Η ευρωπαϊκή κακοφωνία εμφάνισε μια εικόνα απογοητευτική για μια Ε.Ε. που επιθυμεί να εξελιχθεί σε έναν ολοκληρωμένο παγκόσμιο παράγοντα. Η Ε.Ε. δεν μπορεί να συνεχίσει να εμφανίζεται πολιτικά διαιρεμένη και οικονομικά εξασθενημένη.

Το κομβικό ερώτημα είναι θα επανέλθει ύστερα από μεγάλη καθυστέρηση το φιλόδοξο σχέδιο της οικονομικής και πολιτικής ένωσης. Όπως προκύπτει από τα υπό επεξεργασία σχέδια, οδηγούμαστε έστω και αργοπορημένοι σε μεγαλύτερο έλεγχο των εθνικών προϋπολογισμών, σε ευρωπαϊκή εποπτεία των τραπεζών, σε κοινή φορολογική, αμυντική και εξωτερική πολιτική και τέλος, σε μεταρρύθμιση των κοινωνικών συστημάτων.

Η νέα συζήτηση που έχει ανοίξει στην Ευρώπη ίσως αποτελέσει το απαραίτητο πλαίσιο για την «πολιτικοποίηση» της πολιτικής ώστε να μπορούν να υπάρξουν εκ νέου δυνατότητες, εργαλεία και κίνητρα για συμμετοχή των πολιτών. Η συζήτηση αυτή πρέπει να κινηθεί σε δύο κομβικά επίπεδα. Στο πρώτο να αναζητηθούν άμεσα η βαθύτερη ενοποίηση της Ευρωζώνης και η πολιτικοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και οικολογικών λειτουργιών της. Στο δεύτερο επίπεδο να επιχειρηθούν η ανοικοδόμηση του κοινωνικού κράτους και η αποκατάσταση της φορολογίας ως εργαλείου ανακατανομής εισοδημάτων, παροχών και κοινωνικών παρεμβάσεων.

Η καθυστέρηση μπορεί να οδηγήσει και στην ακύρωση της ενοποίησης.

________________________

*Ο Σωτήρης Ντάλης διδάσκει Διεθνείς Σχέσεις και Διεθνή Πολιτική στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και διευθύνει την τετραμηνιαία επιθεώρηση «Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική». Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο του, «Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η πολυμερής διαχείριση της παγκοσμιοποίησης», Εκδόσεις Παπαζήση.



[1] Το περιέγραψε με εύστοχο τρόπο ο καθηγητής Π.Ιωακειμίδης σε συνέντευξή του στην Ημερησία της 22ας Μαρτίου 2013 και άρθρο του στα Νέα της 5ης Απριλίου 2013.