Η παγκόσμια οικονομία επί ξύλου κρεμάμενη

ΤΟ ΒΗΜΑ –PROJECT SYNDICATE

Η μεγάλη συμφωνία ανάμεσα στον πυρήνα της ευρωζώνης, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και την περιφέρεια _ επίπονη λιτότητα και μεταρρυθμίσεις με αντάλλαγμα την οικονομική βοήθεια _ καταρρέει καθώς η κόπωση από την λιτότητα στην περιφέρεια της ευρωζώνης συγκρούεται με την κόπωση από τις διασώσεις σε χώρες του πυρήνα, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία.

Η κόπωση από την λιτότητα στην περιφέρεια γίνεται εμφανής από την επιτυχία των αντικαθεστωτικών δυνάμεων στις πρόσφατες ιταλικές εκλογές, τις μαζικές διαδηλώσεις σε Ισπανία, Πορτογαλία και αλλού και την άτεχνη διάσωση της Κύπρου που τροφοδότησε την λαϊκή οργή. Σε ολόκληρη την περιφέρεια, κερδίζουν έδαφος λαϊκιστικά κόμματα της αριστεράς και της δεξιάς.

Εν τω μεταξύ, η επιμονή της Γερμανίας να αναμειχθούν οι καταθέτες στη διάσωση της Κύπρου αποτελεί το τελευταίο σύμπτωμα της κόπωσης από τις διασώσεις στον πυρήνα της ευρωζώνης. Και άλλα μέλη του πυρήνα, που επιθυμούν να περιορίσουν το ρίσκο για τους φορολογούμενούς τους, αφήνουν να εννοηθεί ότι αυτός είναι ο δρόμος για το μέλλον.

Εκτός ευρωζώνης, ακόμη και η Βρετανία αγωνίζεται για να αποκαταστήσει την ανάπτυξη ενώ το αίσθημα κατά της λιτότητας φουντώνει σε Βουλγαρία, Ρουμανία και Ουγγαρία.

Στην Κίνα, η διαδοχή της εξουσίας ολοκληρώθηκε ομαλά αλλά τα προβλήματα παραμένουν: ανισότητα ανάμεσα στις παράκτιες περιοχές και το εσωτερικό της χώρας και ανάμεσα στα αστικά και τα αγροτικά κέντρα, υπερβολικά χαμηλή ιδιωτική κατανάλωση, αυξανόμενες ανισότητες όσον αφορά τα εισοδήματα και τον πλούτο, μεγάλης κλίμακας καταστροφή του περιβάλλοντος.

Η νέα ηγεσία της Κίνας μιλά για την ανάγκη επέκτασης των μεταρρυθμίσεων και εξισορρόπησης της οικονομίας όμως παραμένει διστακτική και συντηρητική ενώ παραμένουν ισχυρά τα συμφέροντα που αντιτίθενται σε κάθε μεταρρύθμιση _ κρατικές εταιρείες, περιφερειακές κυβερνήσεις, στρατός.

Στην Κίνα _ και στη Ρωσία (και εν μέρει στη Βραζιλία και στην Ινδία) _ έχει εδραιωθεί ο κρατικός καπιταλισμός ο οποίος δεν ευνοεί την ανάπτυξη. Οι τέσσερις αυτές χώρες, γνωστές ως BRICs, είναι γενικώς υπερεκτιμημένες ενώ άλλες αναδυόμενες οικονομίες ενδεχομένως θα τα πάνε καλύτερα την επόμενη δεκαετία: Μαλαισία, Φιλιππίνες, Ινδονησία, Χιλή, Κολομβία, Περού, Καζακστάν, Αζερμπαϊτζάν και Πολωνία.

Η Ιαπωνία δοκιμάζει ένα νέο οικονομικό πείραμα για να τερματίσει τον αποπληθωρισμό, να ενισχύσει την ανάπτυξη και να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων και των καταναλωτών. Οι προκλήσεις όμως είναι τεράστιες. Επιπλέον, η ένταση με την Κίνα λόγω εδαφικών διεκδικήσεων στη Θάλασσα της Ανατολικής Κίνας ίσως επηρεάσει αρνητικά το εμπόριο και τις ξένες άμεσες επενδύσεις.

Η Μέση Ανατολή παραμένει άξονας αστάθειας από τη βόρεια Αφρική ως το Πακιστάν. Η Τουρκία προσπαθεί να γίνει μεγάλη περιφερειακή δύναμη, αλλά αντιμετωπίζει τις δικές της προκλήσεις. Το έλλειμμα στο εμπορικό της ισοζύγιο παραμένει μεγάλο ενώ η ύφεση στην ευρωζώνη περιορίζει την τουρκική οικονομική ανάπτυξη. Αν και η προσέγγιση με το Ισραήλ είναι πιθανή, υπάρχουν σοβαρές εντάσεις με τη Συρία και το Ιράν.

Σ’ αυτό το εύθραυστο παγκόσμιο περιβάλλον, αποτελούν οι ΗΠΑ ένα φάρο ελπίδας; Αρκετές θετικές οικονομικές τάσεις παρατηρούνται στη χώρα αλλά το ρίσκο παραμένει: η ανεργία είναι υψηλή και το πολιτικό σύστημα δυσλειτουργικό καθώς η κομματική πόλωση εμποδίζει τους συμβιβασμούς που πρέπει να γίνουν για το έλλειμμα του προϋπολογισμού, τη μετανάστευση, την ενεργειακή πολιτική και άλλα ζητήματα –κλειδιά που επηρεάσουν την πιθανή ανάπτυξη.

Συνοψίζοντας, ανάμεσα στις ανεπτυγμένες οικονομίες οι ΗΠΑ βρίσκονται στην σχετικά καλύτερη κατάσταση και ακολουθεί η Ιαπωνία. Η ευρωζώνη και η Βρετανία συνεχίζουν να πλήττονται από την ύφεση η οποία επιδεινώνεται λόγω της σφιχτής νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής. Από τις αναδυόμενες οικονομίες, η Κίνα αντιμετωπίζει την περίπτωση μιας απότομης προσγείωσης το 2014 αν αναβληθούν οι κρίσιμες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ενώ οι υπόλοιπες BRICs πρέπει να απομακρυνθούν από τον κρατικό καπιταλισμό. Παρ’ ότι άλλες αναδυόμενες αγορές στην Ασία και τη Λατινική Αμερική επιδεικνύουν περισσότερο δυναμισμό από τις BRICs, η δύναμή τους δεν είναι αρκετή για να αντιστρέψει την παγκόσμια τάση.