Royalties στις εξορυκτικές δραστηριότητες

Ας ξεκινήσουμε από το σημείο σύγκλισης. Απαιτήθηκαν αρκετά χρόνια αλλά τελικά εμπεδώθηκε και στην ελληνική κοινωνία πως μόνο με τις ιδιωτικές επενδύσεις θα πραγματοποιηθεί η ανάπτυξη και θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. Αυτό που φαίνεται να αποτελεί ακόμα θέμα του δημόσιου διαλόγου και πεδίο αντιπαράθεσης είναι οι σχέσεις ισορροπίας που διαμορφώνονται στο τρίγωνο επενδυτής-τοπική κοινωνία-κράτος. Η ισορροπία αυτή γίνεται εξαιρετικά ασταθής στον τομέα των εξορυκτικών διαδικασιών μια και μέχρι τώρα ούτε η προηγούμενη εμπειρία ούτε και το θεσμικό καθεστώς μπορούν να συμβάλλουν καθοριστικά στην διαμόρφωση των παραπάνω σχέσεων.

Θεωρώ εξαιρετικά σημαντική την δημόσια συζήτηση σχετικά με το ενοίκιο-αντίτιμο ή τα δικαιώματα του ελληνικού δημοσίου (Royalties) που πρέπει να καταβάλει η οποιαδήποτε επενδυτική ή εξορυκτική δραστηριότητα στην ελληνική κοινωνία για το γεγονός ότι ελαττώνει τους φυσικούς πόρους καθώς και για το ασφάλιστρο κινδύνου για το πιθανό ατύχημα και την οποιαδήποτε απαιτούμενη αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος. Δικαίως λοιπόν οι συμπολίτες μας στην Χαλκιδική και στην Θράκη διαμαρτύρονται διότι δεν φαίνεται αυτές οι αποζημιώσεις να έχουν ξεκαθαρίσει στον ελληνικό μεταλλευτικό κώδικα.

Ερευνώντας την παγκόσμια πρακτική συναντούμε τρεις κατηγορίες εισφορών στις μεταλλευτικές εξορυκτικές δραστηριότητες πολύτιμων και στρατηγικών μετάλλων. Σύμφωνα με την πρώτη πρακτική επιβάλλεται ένας συντελεστής «φορολόγησης» ανάλογα με την ποσότητα της παραγωγής και είναι ανεξάρτητος από την τιμή του μετάλλου, στην δεύτερη περίπτωση ένας διαφορετικός συντελεστής επιβάλλεται στα κέρδη της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Στην τρίτη κατηγορία επιβάλλεται ένας συντελεστής στην αγοραία αξία του πωληθέντος μετάλλου και πρόκειται για μια oριζόντια (ad valorem) εισφορά στις πωλήσεις. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι συντελεστές είναι σταθεροί και σε ιδιαίτερες περιπτώσεις προσαρμόζεται ανάλογα με την αύξηση της τιμής του προϊόντος –μεταλλεύματος. Σύμφωνα με τον πίνακα που ακολουθεί στις περισσότερες περιπτώσεις επιβάλλεται μια φορολόγηση στα κέρδη. Το ποσοστό διαφέρει και διαμορφώνεται αν συνεκτιμηθούν οι συνολικές επιβαρύνσεις (φόροι, εργοδοτικές εισφορές κ.λ.π.). Ετσι για παράδειγμα στο Μεξικό η εισφορά είναι 0 αλλά ο φόρος εισοδήματος ανέρχεται σε 30%. Στον Καναδά η εισφορά των μεταλλείων κυμαίνεται από 5-16% και ο φόρος εισοδήματος ανέρχεται στο 25% αλλά μειώνεται στο 5% αν η μεταλλευτική δραστηριότητα πραγματοποιείται σε περιοχές με χαμηλό περιφερειακό εισόδημα. Στις χώρες της Αφρικής σε συνεργασία με την Διεθνή Τράπεζα τα τελευταία χρόνια ορίσθηκε ένας συντελεστής 3-4% επί της αξίας των πωλήσεων ενώ στην Ν. Αφρική επιβάλλεται ο φόρος στα κέρδη. Τέλος, το θέμα του προσδιορισμού του κατάλληλου αντιτίμου που πρέπει να πληρώνει η εξορυκτική βιομηχανία μαζί με την αναθεώρηση του μεταλλευτικού κώδικα του 1872 καθώς και το θέμα αν οι εισφορές θα καταβάλλονται στις Πολιτείες ή στο Ομοσπονδιακό προυπολογισμό αποτέλεσαν ένα από τα στοιχεία της προεκλογικής εκστρατείας του B. Obama.

Στην μια ή στην άλλη περίπτωση το σκεπτικό σ’ αυτή την επιβολή της συνεισφοράς είναι η συλλογή ενός ποσού που μπορεί να αποζημιώσει για την εξάντληση του πλούτου άρα έχει μια δημοσιονομική διάσταση ταυτόχρονα όμως πρέπει να εξασφαλίζεται να μην αποτελεί ένα αντικίνητρο για την επενδυτική δραστηριότητα. Γι αυτό τον λόγο η επιβολή του συντελεστή πραγματοποιείται λαμβάνοντας υπόψη την συνολική φορολογική και εργοδοτική επιβάρυνση της δραστηριότητας έτσι ώστε να καθιστά και ανταγωνιστική την εξορυκτική δραστηριότητα.

Tα τελευταία χρόνια τα μεγάλα κέρδη των εξορυκτικών βιομηχανιών ιδιαίτερα των πολύτιμων μετάλλων διαμορφώνουν την άποψη περί μη καταβολής του δίκαιου τιμήματος στην κοινωνία. Δημιουργούνται κατ αυτό τον τρόπο υπόνοιες για πολιτικές πιέσεις που ασκούνται για την μη απόδοση των κατάλληλων κερδών γεγονός που τροφοδοτεί την κοινωνική ένταση. Η αναμόρφωση του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου για την εξορυκτική δραστηριότητα πρέπει να λάβει υπόψη της την διεθνή εμπειρία στην επιβολή των royalties. Στην Ελλάδα πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι η πρόβλεψη για την επιβολή εισφορών στις εξορυκτικές δραστηριότητες πρέπει να είναι διαφορετικές για τις μεταλλευτικές δραστηριότητες πολύτιμων μετάλλων και διαφορετικές για τα υπόλοιπα ορυκτά. Δεδομένων των προβλέψεων για την τιμή του χρυσού αν θέλουμε σαν κοινωνία να πετύχουμε το μεγαλύτερο δημοσιονομικό όφελος τότε πρέπει να επιβληθεί εισφορά στα κέρδη λαμβάνοντας όμως υπόψη και την συνολική φορολογική επιβάρυνση η οποία ανέρχεται σε 25% για τον φόρο εισοδήματος και 10% στα διανεμόμενα κέρδη.

φόρος εισοδήματος σε Τουρκία:20, Χιλή18,5,Φιλανδία:26, Μεξικό:30, Καναδάς:25

O κ. Διονύσης Χιόνης είναι καθηγητής Οικονομικών ΔΠΘ