TO BHMA –THE PROJECT SYNDICATE

Όταν κάποιος πιέσει πολύ μια αλυσίδα, αυτή σπάει στο σημείο όπου βρίσκεται ο λεγόμενος «πιο αδύναμος κρίκος». Το ιδιο ισχύει και για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Όλη η υφήλιος περίμενε πως η αποσύνθεση της Ε.Ε. θα ξεκινούσε από τον, χτυπημένο από την οικονομική ύφεση, ευρωπαϊκό Νότο – κυρίως, δε, από την Ελλάδα. Όμως ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον απέδειξε πως η αλυσίδα της Ε.Ε. μπορεί να σπάσει όχι από τον πιο αδύναμο, αλλά από τον πιο παράλογο κρίκο της.
Το Ηνωμένο Βασίλειο, η κοιτίδα του ρεαλισμού, η πατρίδα των ακατάρριπτων αξιωμάτων και της παροιμιώδους προσαρμοστικότητας, έχει χάσει το δρόμο του. Στην πραγματικότητα, το Συντηρητικό Κόμμα συνετέλεσε ώστε η χώρα να αποπροσανατολιστεί, φαντασιωνόμενο ότι κάποιες συγκεκριμένες ευρωπαϊκές εξουσίες μπορούν και πρέπει να επιστραφούν στην βρετανική κυριαρχία.
Ο Κάμερον ισχυρίζεται πως δεν επιθυμεί ένα Ηνωμένο Βασίλειο εκτός Ε.Ε. Ωστόσο, η στρατηγική του –δηλαδή η επαναδιαπραγμάτευση της «κάρτας μέλους» της Ε.Ε. και ένα βρετανικό δημοψήφισμα για τη νέα συμφωνία αυτή – είναι το αποτέλεσμα δυο ψευδαισθήσεων. Πρώτον, ότι ο ίδιος μπορεί να κερδίσει, πολιτικά, κάτι από αυτό. Και, δεύτερον, ότι η Ε.Ε. μπορεί και θέλει να του προσφέρει την αναγνώριση που επιθυμεί.
Υπάρχουν σοβαροί λογοι να πιστεύουμε πως μια τέτοια πορεία ενδέχεται να οδηγήσει σε μια ακούσια έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε, κάτι που θα αποτελούσε ένα σοβαρό εμπόδιο για την Ευρώπη. Ειδικά όμως για την ίδια τη Βρετανία, θα αποτελούσε μια πραγματική καταστροφή.
Η Βρετανία θα επιβίωνε εκτός Ε.Ε., αλλά το ζήτημα εδώ είναι ποιά θα ήταν η ποιότητα της επιβίωσης της αυτής. Η έξοδος θα ζημίωνε σοβαρά τα οικονομικα της συμφέροντα, αφού το Λονδίνο θα έχανε το ρόλο του ως ευρωπαϊκό οικονομικό κέντρο, ενώ θα έπληττε τη χώρα και γεωπολιτικά, τόσο στην Ευρώπη όσο και διεθνώς, αφού θα δημιουργούσε τριγμούς στην «ειδική της σχέση» με τις ΗΠΑ, οι οποίες εχουν ξεκαθαρίσει πως προτιμούν μια Ευρωπαϊκή Βρετανία.
Δυστυχώς, το παρελθόν του Κάμερον στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή δεν εμπνέει εμπιστοσύνη στις ικανότητες του ώστε να αποτρέψει το ενδεχόμενο αυτό. Όταν το 2009 διέταξε τους βουλευτές του να αποχωρήσουν από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (το κεντροδεξιό ευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα), απλώς αφαίρεσε από τους Τόρις το δικαίωμα οιασδήποτε επιρροής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Αποδυναμώνοντας τη θέση της Βρετανίας εντός Ε.Ε. κατέληξε να ενδυναμώσει τους ευρωσκεπτικιστές στο κόμμα του. Ο Κάμερον δείχνει να απώλεσε κάθε λογική σκέψη: η πίστη πως η Ε.Ε. θα επαναδιαπραγματευόταν τους όρους παραμονής της Βρετανίας ως κράτους-μέλους της Ένωσης στηρίζεται αποκλειστικά σε «μαγική σκέψη», καθώς κάτι τέτοιο θα προκαλούσε δεδικασμένο και για άλλα κράτη-μέλη της, το οποίο με τη σειρά του θα σήμαινε το τέλος της Ε.Ε.
Ο Κάμερον πρέπει να κατανοήσει πως η Ε.Ε. δεν μπορεί να του επιτρέψει να έχει αυτή τη στρατηγική καθώς η Βρετανία γνωρίζει καλά πως η επιβίωση του ευρώ απαιτεί ακόμη στενότερη πολιτική ενοποίηση και πως ο ρόλος του Λονδίνου ως οικονομικού κέντρου θα πληττόταν βαθύτατα αν κατέρρεε το ευρώ.
Κανείς δεν περιμένει από τη Βρετανία να συμμετέχει στο ευρώ σύντομα, αλλά οι πολιτικοί ηγέτες της Ε.Ε. πρέπει να λάβουν υπόψη τους πως δεν γίνεται να υποκύπτουν στις απειλές ενός κράτους-μέλους και να λάβουν υπόψη τους το συνολικό συμφέρον της Ένωσης. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, απαιτεί ένα κλίμα αμοιβαίας αλληλοκατανόησης των συμφερόντων κάθε κράτους και μια διάθεση συνεργασίας σε βάση αμοιβαίας εμπιστοσύνης, το αυτονόητο της ευρωπαϊκής οικογένειας.
Οι ομιλίες, ιδίως όταν εκφωνούνται από ηγέτες σπουδαίων εθνών, μπορεί να είναι χρήσιμες, άσχετες ή επικίνδυνες. Η, εδώ και καιρό προγραμματισμένη, ομιλία του Κάμερον για την Ευρώπη έχει αναβληθεί ξανά και ξανά, κάτι που ίσως ο ίδιος θα έπρεπε να εκλάβει ως σημάδι για να επανεξετάσει τη στάση του.
Έχει ακόμη χρόνο προτού να είναι πολύ αργά. Θα πρέπει να ξεκινήσει διαβάζοντας ξανά τον φημισμένο εκείνο λόγο του Ουίνστον Τσόρτσιλ στη Ζυρίχη το 1946. «Πρέπει να χτίσουμε τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης», ειχε πει τότε ο μεγαλύτερος πολιτικός της Βρετανίας τον 20ο αιώνα. Αυτό ακριβώς παραμένει το καθληκον μας, τόσο το δικό μας όσο και της Βρετανίας.
*O Γιόσκα Φίσερ υπήρξε υπουργός Εξωτερικών και αντικαγκελάριος της Ομοσπονδιακής Γερμανίας (1998-2005) καθώς και ηγετικό στέλεχος του κόμματος των Πρασίνων