Το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο δεν χρειάζεται περισσότερη ενσωμάτωση

Ο ισχυρισμός ότι μόνο η βαθύτερη ενσωμάτωση μπορεί να σώσει το «ευρωπαϊκό» κοινωνικό μοντέλο από τη λαίλαπα των αναδυόμενων αγορών δεν είναι αληθής. Ναι, η παγκοσμιοποίηση αποτελεί πρόκληση για όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ, αλλά δεν είναι σαφές πώς θα βοηθήσει η περισσότερη ενσωμάτωση. Η ενίσχυση της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης δεν είναι πανάκεια.

Στην πραγματικότητα, δεν είναι καν σαφές ποιο ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο πρέπει να σωθεί. Υπάρχουν τεράστιες διαφορές ανάμεσα στα κράτη-μέλη όσον αφορά το μέγεθος του δημόσιου τομέα, την ευελιξία της αγοράς εργασίας και σχεδόν κάθε κοινωνικοοικονομικό δείκτη. Τα κοινά στοιχεία που συνήθως ταυτίζονται με το «ευρωπαϊκό» κοινωνικό μοντέλο είναι η αναζήτηση της ισότητας και ενός ισχυρού κράτους πρόνοιας.

Κανένα όμως από τα κυριότερα προβλήματα που πλήττουν τα ευρωπαϊκά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης _ αργή οικονομική ανάπτυξη και γερασμένος πληθυσμός _ δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ενώ η γήρανση του πληθυσμού θα μπορούσε να μετατραπεί σε ευκαιρία αν οι ηλικιωμένοι γίνουν πιο παραγωγικοί, αυτό απαιτεί δράση σε εθνικό και κοινωνικό επίπεδο και όχι περισσότερη ευρωπαϊκή ενσωμάτωση.

Είναι κατανοητό ότι οι ευρωπαίοι ηγέτες αναφέρονται τόσο πολύ στην παγκοσμιοποίηση, διότι η ευρωπαϊκή οικονομία είναι μάλλον ανοιχτή για το μέγεθός της _ με τις εξαγωγές να φθάνουν περίπου στο 20% του ΑΕΠ έναντι μόλις 12% στις ΗΠΑ. Η ανάδυση μεγάλων οικονομιών όπως της Κίνας έχουν σοβαρότερη επίπτωση στην Ευρώπη παρά στις ΗΠΑ.

Η εμφάνιση νέων πόλων ανάπτυξης είναι θεωρητικά πιθανό να κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό σε μια οικονομία. Αυτό συμβαίνει αν οι νέες οικονομικές δυνάμεις είναι σημαντικότερες ως ανταγωνιστές παρά ως πελάτες. Αυτό δεν ισχύει όσον αφορά την Κίνα. Η ΕΕ εμφανίζει έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο με την Κίνα, αλλά παράλληλα πραγματοποιεί πολλές εξαγωγές στην κινεζική αγορά _ πολύ περισσότερες απ’ όσες οι ΗΠΑ.

Δεδομένου ότι η ΕΕ βοήθησε να παραμείνουν ανοιχτές οι παγκόσμιες αγορές, οι ευρωπαϊκές εξαγωγές κρατούν αρκετά καλά και η ΕΕ έχει διατηρήσει το μερίδιό της στην αγορά. Αν και έχασε έδαφος σε σχέση με τις αναδυόμενες αγορές (ιδίως την Κίνα), ξεπέρασε μακράν άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες όπως τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. Συνεπώς είναι λάθος να θεωρούμε ότι οικονομίες βασισμένες στην φθηνή εργασία είναι πολύ πιο ανταγωνιστικές από την ΕΕ. Επιπλέον, αυτές οι σχετικά καλές εμπορικές επιδόσεις επιτεύχθηκαν με μια πολύ χαμηλότερη αύξηση των μισθολογικών ανισοτήτων στην Ευρώπη απ’ όσο στις ΗΠΑ.

Τα διάφορα ευρωπαϊκά κοινωνικά μοντέλα είναι αρκετά εύρωστα _ πιθανότατα λόγω της απουσίας κεντρικού σχεδίου από τις Βρυξέλλες για το πώς πρέπει να αντιμετωπίσουμε την παγκοσμιοποίηση. Κάθε κράτος-μέλος αναγκάστηκε να προσαρμοστεί με τον τρόπο του. Δεν πέτυχαν όλα. Αλλά οι επιτυχίες (π.χ. Γερμανία) ξεπερνούν κατά πολύ τις αποτυχίες (βλ. Ελλάδα).

Το κλειδί για να εξασφαλίσουμε το μέλλον των ευρωπαϊκών συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης είναι η γρηγορότερη ανάπτυξη. Είναι δύσκολο να δούμε πώς η περισσότερη Ευρώπη θα βελτίωνε την κατάσταση. Τα εμπόδια προς την ανάπτυξη είναι γνωστά και υπάρχουν επί καιρό. Ο λόγος είναι απλός: αν υπήρχε ένας πολιτικά εύκολος τρόπος για να ενισχυθεί η ανάπτυξη, θα είχε ήδη εφαρμοστεί.

Η εμπιστοσύνη των ψηφοφόρων προς τους εθνικούς και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς φθίνει. Ο ισχυρισμός ότι η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερη ενσωμάτωση για να σώσει το κοινωνικό της μοντέλο έχει χάσει προ πολλού την αξιοπιστία του. Η ενσωμάτωση είναι άσχετη με το ζήτημα αλλά και στους τομείς όπου η βαθύτερη ενσωμάτωση θα ωφελούσε την Ευρώπη, φαίνεται ότι αυτή αποτελεί το τελευταίο που επιθυμούν οι εθνικοί ηγέτες.