Οι υπέροχοι

«Πάνω από τη μεγάλη γέφυρα, με το φως να αντανακλάται από τις μεταλλικές αντιρίδες και να τρεμοπαίζει πάνω στα αυτοκίνητα, με την πόλη να ανυψώνεται πέρα από το ποτάμι σε κάτασπρες στοίβες και κύβους από ζάχαρη που κτίστηκαν με μια ευχή από άοσμο χρήμα». Μια ιμπρεσιονιστική εικόνα που ξαφνικά γλιστρά και γίνεται ιδεολογική παρατήρηση. Από τις αντανακλάσεις στη γέφυρα καταλήγει στην παρατήρηση για τις πόλεις που κτίστηκαν με «άοσμο χρήμα». Πόσες φορές διαβάζεις μια τόσο όμορφη εικόνα πλασμένη από λέξεις που λες και έχουν χάσει την αυτονομία τους και όλες μαζί εικονοποιούν ιδέες και αισθήματα; Η παράγραφος, ένα μικρό απόσπασμα από τον Μεγάλο Γκάτσμπυ (εκδόσεις Αγρα, σε εξαιρετική μετάφραση του Αρη Μπερλή), δίνει ένα στίγμα της μεγάλης αξίας του Σκοτ Φιτζέραλντ.

Διαβάζοντας τον Μεγάλο –κατά άλλους μεταφραστές Υπέροχο –Γκάτσμπυ αναγνωρίζεις την αξία του λόγου, τη συνύφανση των λέξεων που αποδίδει αυτό που λέμε «καλή λογοτεχνία». Τα τελευταία χρόνια συζητάμε πολύ για τα ιδεολογικά ή τα κοινωνιολογικά ζητήματα που ανακαλεί ένα πεζογραφικό έργο. Αλλοτε συζητάμε για την ιστορικότητα ή την πολυπλοκότητα του θέματος και ειδικά για τα αστυνομικά έργα κατά πόσον κρίνουν σωστά τη σύγχρονη οικονομική – πολιτική κρίση που συνήθως την περιγράφουν με ισχυρά χρώματα. Ο Σκοτ Φιτζέραλντ κατάφερε μέσα από την προσωπικότητα του ήρωά του να περιγράψει το κλίμα της εποχής πριν από το Μεγάλο Κραχ καλύτερα από πολλούς άλλους αμερικανούς πεζογράφους. Να μεταφέρει με λέξεις, ιδέες, αισθήματα και κυρίως μέσα από το πλάσιμο χαρακτήρων την αίγλη, την τρυφηλότητα αλλά και την ψευδαίσθηση και τη ματαιότητα του αμερικανικού ονείρου πολύ προτού βγουν άλλοι πεζογράφοι και το κατακεραυνώσουν.

Σε μια πρόσφατη ανάρτηση στο ΒΗΜΑonline με τα κλασικά έργα που επανεκδόθηκαν εφέτος υπήρξαν σχόλια του τύπου «είστε πολύ παλιομοδίτες», «τι τα θέλετε αυτά τα παλιά» κτλ. Η αξία των κλασικών δεν χάνεται, αφού κάθε φορά που επανέρχονται στο προσκήνιο έχουν κάτι να μας θυμίσουν. Βάζουν τον πήχη σε ένα ύψος που μερικές φορές το ξεχνάμε ή το παραβλέπουμε όταν διαβάζουμε νεότερους. Οπως μου έλεγε μια φίλη φιλόλογος, δεν είναι τυχαίο ότι κάποιοι νεότεροι συγγραφείς απαξιώνουν τους παλαιότερους για να μπορέσουν να δημιουργήσουν νέα κριτήρια που φέρνουν τον πήχη στα δικά τους μέτρα. Αυτή είναι η αξία των κλασικών. Μας βάζουν τα κριτήρια και όποιος θέλει ας αναμετρηθεί μαζί τους. Και για να επανέλθω στον Υπέροχο Γκάτσμπυ, κυκλοφορεί ακόμη μία παλιότερη καλή μετάφραση του Φώντα Κονδύλη (εκδόσεις Πατάκη) και αναμένεται τουλάχιστον άλλη μία από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος σε μετάφραση Αργυρώς Ζαχαρίου.