Με αφορμή την αλλαγή του χρόνου, συνήθως θέτουμε κάποιους προσωπικούς στόχους. Να προσέχουμε περισσότερο την υγεία μας, να εργαζόμαστε πιο αποδοτικά, ή να αφιερώνουμε περισσότερο χρόνο στους δικούς μας ανθρώπους.
Πέρα όμως από τους προσωπικούς στόχους, υπάρχουν και στόχοι που συλλογικά, ως κοινωνία και ως έθνος, οφείλουμε να θέσουμε. Ετσι λοιπόν, είναι αναγκαίο να σταματήσουμε να έχουμε δημοσιονομικές ψευδαισθήσεις.
Ο όρος αυτός αναφέρεται σε περιπτώσεις όπου τόσο οι πολίτες όσο και οι πολιτικοί αντιλαµβάνονται µε λάθος τρόπο τον ρόλο και τις συνέπειες του κράτους και της δημοσιονομικής πολιτικής. Μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις οι πολιτικοί μπορεί να καλλιεργούν οι ίδιοι τέτοιες ψευδαισθήσεις προκειμένου να αποκομίσουν προσωρινά οφέλη.
- Είναι ψευδαίσθηση ότι ο δημόσιος τομέας και το κοινωνικό κράτος μπορούν να συνεχίσουν να υφίστανται χωρίς αυξημένα φορολογικά έσοδα. Αλλά τα έσοδα αυτά προϋποθέτουν διεύρυνση της φορολογικής βάσης και οικονομική ανάπτυξη.
- Είναι ψευδαίσθηση ότι, αν δεν υπάρξει αύξηση του ΑΕΠ, δηλαδή ανάπτυξη, το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ θα γίνει βιώσιμο και έτσι δεν θα υπάρξουν νέα μέτρα λιτότητας. Ωστόσο ψευδαίσθηση αποτελεί και η πεποίθηση ότι μια μονομερής διαγραφή του χρέους από μέρους μας είναι εφικτή χωρίς δραματικές συνέπειες. Μια τέτοια ενέργεια θα οδηγήσει σε αποκλεισμό από τις διεθνείς αγορές, αδυναμία πρόσβασης σε βασικά εισαγωγικά αγαθά και ακόμα βαθύτερη φτώχεια.
- Είναι ψευδαίσθηση ότι αν κάποιος δεν πληρώνει τους φόρους που του αναλογούν βελτιώνει τη θέση του. Απλά, σε συλλογική κλίμακα, αυτή η συμπεριφορά υπονομεύει την παροχή δημοσίων αγαθών και απειλεί την κοινωνική συνοχή. Αυτά με τη σειρά τους βλάπτουν κάθε πολίτη.
- Είναι ψευδαίσθηση ότι η δυναμική διεκδίκηση από κάποιες ομάδες μεγαλύτερου κομματιού από τον δημοσιονομικό προϋπολογισμό βελτιώνει τη θέση τους. Απλά, οδηγεί σε μια μικρότερη «πίτα» προς διανομή και έτσι σε χειρότερο αποτέλεσμα ακόμη και για εκείνες τις ομάδες που κατορθώνουν να επιβάλλουν τη θέλησή τους.
- Κυρίως όμως είναι ψευδαίσθηση ότι μπορεί να έρθει ανάπτυξη χωρίς δημοσιονομική σταθερότητα και κοινωνικό κεφάλαιο. Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα τού σήμερα, η ανάπτυξη προϋποθέτει επενδύσεις και εισαγόμενη τεχνογνωσία, που, απ’ ό,τι φαίνεται, δεν πρόκειται να έρθουν ποτέ, όσο υπάρχουν ασάφεια και συνεχείς αλλαγές στη δημοσιονομική πολιτική, όσο αναπαράγουμε έναν εχθρικό κρατικό τομέα και όσο, λόγω της πόλωσης και της βίας, κάθε ημέρα καταστρέφουμε αυτό που δημιουργήσαμε με κόπο χθες. Ο φόβος για όλα αυτά θα αποθαρρύνει κάθε επενδυτή, έλληνα και ξένο.
Στη σημερινή συγκυρία, η πλέον σημαντική προϋπόθεση για κάτι καλύτερο είναι η αύξηση του κοινωνικού κεφαλαίου.
Κοινωνίες και οικονομίες χωρίς διάλογο, αμοιβαίες υποχωρήσεις, αυτοδέσμευση και εμπιστοσύνη –δηλαδή, χωρίς κοινωνικό κεφάλαιο –αυτοκαταστρέφονται. Αν τα συμπεριλάβουμε στους στόχους μας, θα κάνουμε μια νέα αισιόδοξη αρχή. Είναι εξάλλου και τα μόνα «μέτρα» που δεν στοιχίζουν τίποτε!
Ο Αποστόλης Φιλιππόπουλος είναι καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
