Μήπως οι μη Ευρωπαίοι είναι λιγότερο πεσιμιστές σχετικά με την Ευρώπη σε σχέση με τους ίδιους τους Ευρωπαίους; Θα μπορούσε η απόσταση να αποτελεί προαπαιτούμενο για μια πιο ισορροπημένη εικόνα της δυσχερούς κατάστασης στην οποία βρίσκεται η Ευρώπη;
Αν κάποιος ταξιδέψει στην Αμερική ή την Ασία, η εικόνα της Ευρώπης γίνεται αίφνης επιλεκτικά πιο φωτεινή: ενώ συνεχίζει να γίνεται αντιληπτή ως θετικό μοντέλο, δεν θεωρείται πλέον παγκόσμιος παίκτης. Ιδωμένη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη μπορεί να μην είναι πια πρόβλημα, αλλά δεν θεωρείται και μέρος καμίας λύσης στα παγκόσμια προβλήματα – με πιθανή εξαίρεση εκείνα τα προβλήματα που αφορούν αμιγώς τους Ευρωπαίους.
Κι όμως, για πολλούς διεθνείς επενδυτές, η Ευρώπη συνεχίζει να είναι ή είναι και πάλι ένα ρίσκο που αξίζει να πάρουν, αν όχι μια χρυσή ευκαιρία. Σε μια εποχή αυξανόμενης πολυπλοκότητας, και συνεπώς αβεβαιότητας, οι επενδυτές θέλουν να «ασφαλίσουν» τα στοιχήματά τους. Τουλάχιστον ορισμένες από τις χώρες BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότιος Αφρική) εμφανίζονται να χάνουν την οικονομική τους ορμή και ενόσω νέες αναδυόμενες δυνάμεις όπως το Μεξικό είναι ελκυστικές, μπορεί να αποδειχτούν πιο εύθραυστες από ό,τι δείχνουν.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρώπη μπορεί να είναι μια κουρασμένη, γηράσκουσα ήπειρος σε ύφεση, αλλά όπως δείχνουν οι βιομηχανίες πολυτελείας και αεροναυπηγικής της, θα ήταν πρόωρο να ανακοινώσουμε τον θάνατό της. Μια σχετική εξασθένηση είναι εμφανής: η Ευρώπη αντιστοιχούσε στο 20% του παγκόσμιου πληθυσμού στις αρχές τους 18ου αιώνα, όμως μόνο στο 7% σήμερα, την ώρα που το μερίδιό της αναμένεται να είναι ακόμη μικρότερο το 2050. Όμως τα δημογραφικά στοιχεία δεν φτιάχνουν το πεπρωμένο: ο μικρός πληθυσμός δεν εμπόδισε τη Σιγκαπούρη να συντηρήσει μια υπερ-ανταγωνιστική οικονομία.
Η Ευρώπη μπορεί να μην είναι πηγή οικονομικής έμπνευσης, αλλά συνεχίζει να κάνει τους ανθρώπους να ονειρεύονται. Θεωρείται μοντέλο «ευγένειας». Όποιες κι αν είναι οι διαφωνίες τους σε άλλα ζητήματα, Κινέζοι και Ιάπωνες συμφωνούν σε ένα σημείο: αν σήμερα η Ασία, με τις αυξανόμενες εθνικιστικές της εντάσεις, επικαλείται την Ευρώπη στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, αυτό είναι γιατί η Ασία δεν έχει εκκινήσει μια διαδικασία συμφιλίωσης, όπως εκείνη που επέτρεψε στη Γαλλία και τη Γερμανία να υπερβούν μια έχθρα αιώνων.
Παρομοίως, ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν μπορεί να δίνει έμφαση στην ιδιαιτερότητα του ρωσικού πολιτισμού, όμως μεγάλο μέρος της ρωσικής ελίτ συνεχίζει να θεωρεί την ΕΕ, παρά τις πολλές αδυναμίες της, το πιο πολιτισμένο μοντέλο διακυβέρνησης που υπάρχει. Όταν οι Κινέζοι αναζητούν ένα αποτελεσματικό μοντέλο κοινωνικής προστασίας, στέλνουν μια εκπαιδευτική αποστολή στη Σκανδιναβία.
Μπορεί όμως η Ευρώπη να παραμείνει μοντέλο αν δεν είναι πια σοβαρός γεωπολιτικός παίκτης; Οι Ευρωπαίοι έχουν γίνει οι Ιάπωνες της Δύσης: χρηματοπιστωτικοί συντελεστές, οι οποίοι στην καλύτερη περίπτωση διαδραματίζουν υποστηρικτικό ρόλο στα παγκόσμια στρατηγικά δεδομένα.
Η Ευρώπη παραμένει σημαντικός οικονομικός και εμπορικός παράγοντας – που μπορεί ανά πάσα στιγμή να ανακάμψει, τώρα που έχει υπερβεί τουλάχιστον εν μέρει τη συστημική της κρίση. Επίσης παραμένει μοντέλο συμφιλίωσης στο οποίο οι άνθρωποι συνεχίζουν να ονειρεύονται, παρά τα απαράδεκτα υψηλά ποσοστά ανεργίας, ιδίως μεταξύ των νέων.
Όμως η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να θεωρηθεί παγκόσμιος παίκτης και δικαίως. Είναι μια όαση ειρήνης, αν όχι δυναμισμού. Το ερώτημα για τους Ευρωπαίους σήμερα είναι αν μπορούν και πράγμα πιο σημαντικό, αν πρέπει να είναι ικανοποιημένοι με την κατάστασή τους.
