Προκλήσεις

«Η παγκοσμιοποίηση και η οικονομική κρίση μοιάζουν να αποτελούν έναν μεγεθυντικό φακό για τα προβλήματα και γενικότερα την ταυτότητα της ελληνικής εκδοτικής βιομηχανίας που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αυτοκριτική» τονίζει η Χριστίνα Μπάνου στη μελέτη της με τίτλο Το επόμενο βήμα του Γουτεμβέργιου (εκδ. Παπαζήση). Η συγγραφέας, καταγράφοντας την εκδοτική κατάσταση, εντοπίζει τις απειλές του χώρου –όπως ο ανταγωνισμός από άλλα μέσα ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, τα οποία είναι αμεσότερα και οικονομικότερα, ο οποίος μπορεί να λειτουργήσει και αποτρεπτικά στο να κερδηθούν νέοι αναγνώστες. Η απειλή αυτή γίνεται πιο οξεία, αν σκεφθούμε ότι από τη Μεταπολίτευση και μετά, παρά το πλήθος των εκδιδομένων τίτλων, ο αριθμός των «σκληρών» αναγνωστών παραμένει σταθερός. Μια άλλη απειλή για τον εκδοτικό χώρο είναι ότι η ελληνική εκδοτική βιομηχανία, παρά τις αλλαγές, αναπαράγει και διαιωνίζει παλαιότερες, παραδοσιακές δομές, αντιλήψεις και τακτικές. Το εκδοτοκεντρικό μοντέλο διοίκησης, η απουσία ατζέντηδων, ο υποτιμημένος ρόλος των επιμελητών, η σε κάποιο βαθμό εξάρτηση από το κράτος (στις πανεπιστημιακές εκδόσεις) είναι μερικές από αυτές. Οι νέες τεχνολογίες παίζουν έναν διττό όσο και αντιθετικό ρόλο: από τη μία ενθαρρύνουν και βελτιώνουν τη σχέση του εκδότη με τους αναγνώστες μέσω ιδίως των κοινωνικών δικτύων, από την άλλη νέες μορφές δημοσίευσης, όπως οι ψηφιακές, οδηγούν τον χρήστη να διατρέχει το κείμενο επικεντρώνοντας σε ορισμένα μόνο σημεία. Μια εκτατική ανάγνωση που κάθε άλλο παρά ενθαρρύνει την εις βάθος και ουσιαστική ανάγνωση, αφού γίνεται επιλεκτική, επικεντρώνοντας κυρίως στην πληροφορία και λιγότερο στην εμβάθυνση και στην αισθητική απόλαυση.

Η συγγραφέας-μελετήτρια καταγράφει επίσης τα βραχυπρόθεσμα αρνητικά αλλά και θετικά του ελληνικού εκδοτικού χώρου. Στα θετικά είναι η ευελιξία που προσφέρει η οικογενειακή δομή και λειτουργία, η εμπειρία και η γνώση του χώρου, το χαμηλό κόστος έκδοσης κ.ά. Στα αρνητικά καταγράφονται η έλλειψη ρευστότητας, τα προβλήματα σε ορισμένα βιβλιοπωλεία, ο κατακερματισμένος συνδικαλιστικός χώρος κ.ά. Παρά τα χίλια όσα αρνητικά μπορεί κανείς να προσάψει στον χώρο του βιβλίου, εν τούτοις το βιβλίο ως δοκιμασμένο μέσο επικοινωνίας, έρευνας και διάδοσης της γνώσης λειτουργεί θετικά στην ελληνική κοινωνία και παραμένει, όπως έλεγε ο Schuster, ένας χώρος «world movers» και «world shakers».