Διακεκριμένη καθηγήτρια της Βυζαντινής και Νεότερης Ιστορίας στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales του Παρισιού, η Ελένη Αντωνιάδη-Μπιμπίκου τιμήθηκε πριν από λίγες ημέρες με το παράσημο του Χρυσού Σταυρού του Τάγματος της Ευποιίας της Ελληνικής Δημοκρατίας. Γράφω αυτό το κείμενο με την ιδιότητα του μαθητή της. Είναι μια ιδιότητα που η ίδια τιμά ιδιαίτερα, όπως φαίνεται από τη φράση της «μαθήτρια του Διονυσίου Ζακυθηνού και του Φερνάν Μπρoντέλ, μαθήτρια των μαθητών μου». Η Ελένη είναι ίσως από τις πιο παλιές μαθήτριες του Διονυσίου Ζακυθηνού στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας. Σε μια εποχή γερμανικής κυριαρχίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, ο Ζακυθηνός είχε έρθει από τη Γαλλία και είχε φέρει μαζί του το ανανεωτικό γαλλικό πνεύμα. Ο Ζακυθηνός πέρασε στην Ελένη το «μικρόβιο» της Βυζαντινής Ιστορίας αλλά και έναν τρόπο έρευνας που η ίδια τον βρήκε αργότερα στο Παρίσι.
Και ύστερα ο Μπροντέλ, ο κορυφαίος γάλλος ιστορικός της «Μεσογείου». Αμέσως μετά τον πόλεμο η Ελένη έφυγε για τη Γαλλία ως υπότροφος της γαλλικής κυβέρνησης, για μεταπτυχιακές σπουδές Βυζαντινολογίας. (Ενα δωμάτιο στο ξενοδοχείο «Κλωντ Μπερνάρ», ένα είδος βοημικής ζωής, με καλύτερους φίλους τον Νίκο Σβορώνο και τον γλύπτη Μέμο Μακρή). Το 1954-55 ο Φερνάν Μπροντέλ της προτείνει να εργαστεί στην Ecole Pratique des Hautes Etudes της Σορβόννης και της αναθέτει την Οικονομική Ιστορία του Βυζαντίου. Το 1958 δημοσιεύεται στο περιοδικό «Annales» το άρθρο του Μπροντέλ για τη «μακρά διάρκεια». Πρόκειται για μια κεφαλαιώδη έννοια στη διδασκαλία του, που κάνει την Ελένη να σκεφτεί τι πλούτος μπορεί να προκύψει μέσα από τη μελέτη της Ιστορίας των αλληλοδιάδοχων «ελληνικών» κοινωνιών εφόσον αυτή η μελέτη ενταχθεί στη «μακρά διάρκεια». Μέσα από αυτή την οπτική η Ελένη εγκαινιάζει το 1964 το σεμινάριό της με τίτλο «Οικονομική και κοινωνική Ιστορία του Βυζαντίου και της Νεώτερης Ελλάδας». Δεκάδες οι μαθητές της.
Της είχα ζητήσει κάποτε να μου πει έναν-δυο στίχους που να την εκφράζουν. «Η πύλη της ιστορίας είναι μια στενή πύλη/ το να τρυπώσεις μέσα κοστίζει φοβερό κόπο/ υπάρχει αυτός που παραιτείται και το στρίβει/ και αυτός που δεν παραιτείται». Είναι στίχοι του Πιερ Πάολο Παζολίνι. Δεν χρειάζεται να πω σε ποια πλευρά βρίσκεται η ίδια.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ