Οι ευρωπαϊκές προοπτικές της Ρωσίας σε δύσκολους καιρούς

Η αλήθεια είναι ότι οι Ρώσοι δεν θεωρούν την Ευρώπη σαν πολιτικό και οικονομικό εταίρο, ούτε καν σύμμαχο. Κατά την άποψή τους, η Ευρώπη έχει ήδη χάσει τη μάχη για την οικονομική ανάπτυξη, και γίνεται σιγά σιγά ένα «βιομηχανικό μουσείο». Η Ρωσία, λένε, θα πρέπει να δημιουργήσει συμμαχίες με πιο δυναμικές χώρες.

Από την άλλη πλευρά, πολλοί Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι, ενώ η συνεργασία με την Ρωσία μπορεί να προσφέρει πλεονεκτήματα αυτή τη στιγμή, μακροπρόθεσμα θα διαβρώσει την οικονομία και την πολιτική στην Ευρώπη.

Οι Ευρωπαίοι έχουν σοβαρές επιφυλάξεις για τις επιδόσεις της Ρωσίας στα ανθρώπινα δικαιώματα, στο νομικό σύστημα, στην αποτυχία της να συμμορφωθεί με τις ευρωπαϊκές αξίες, και με τις ευρωπαϊκές θέσεις σε διεθνείς κρίσεις, ιδίως στη Μέση Ανατολή. Ως αποτέλεσμα, η προοπτική στενότερης συνεργασίας παραμένει μακρινή.

Χωρίς μια θεμελιώδη επανεκκίνηση, οι σχέσεις ανάμεσα στη Ρωσία και την Ευρώπη θα παραμείνουν σε αποσύνθεση. Παρά την κοινή γεωγραφία, την ιστορία και τα κοινά οικονομικά συμφέροντα, οι στρατηγικοί δρόμοι τους θα αποκλίνουν.

Για αυτόν τον λόγο, το ανθρώπινο κεφάλαιο – όχι οι φυσικοί πόροι, η παραγωγή ή οι επενδύσεις – θα πρέπει να αποτελέσει το θεμέλιο της αναπτυξιακής πολιτικής στη Ρωσία και στην Ευρώπη.

Περικοπές στα κοινωνικά προγράμματα, τις οποίες ζητούν κάποιοι τόσο στην Ευρώπη όσο και στη Ρωσία, θα έθεταν σε κίνδυνο αυτό το ανθρώπινο κεφάλαιο, που είναι το πιο πολύτιμο συγκριτικό πλεονέκτημά τους. Οικονομική πρόοδος μπορεί να επιτευχθεί με την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του κράτους πρόνοιας, χωρίς να θυσιαστεί αυτή η κρίσιμη πηγή της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης.

Οι Ευρωπαίοι έχουν λόγους να επικρίνουν τις αδυναμίες της Ρωσίας, αλλά θα πρέπει να αναγνωρίσουν επίσης ότι δεν έχουν περάσει παρά μόλις 20 χρόνια από τότε που άλλαξε εκ βάθρων το πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό και νομικό σύστημα της χώρας.

Με δεδομένη την περίπλοκη εμπειρία τους με την Ευρωπαϊκή Ενωση, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να κατανοήσουν τις προκλήσεις που συνοδεύουν μια τόσο βαθιά αλλαγή.

Η Ευρώπη θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι η σημερινή πολιτική που απαιτεί από την Ρωσία «να ωριμάσει» σαν προϋπόθεση για την συνεργασία είναι αντι-παραγωγική. Η Ρωσία θα ωριμάσει με πολύ πιο αργούς ρυθμούς στην απομόνωση, και πιο γρήγορα αν ενταχθεί σε ευρωπαϊκούς θεσμούς.

Φυσικά, η Ρωσία μάλλον δεν θα γίνει πλήρες μέλος του ΝΑΤΟ στο προβλέψιμο μέλλον, εξαιτίας των πολλών δομικών, τεχνικών και ψυχολογικών εμποδίων που της κλείνουν τον δρόμο. Αλλά η μεγαλύτερη πολιτική συνεργασία θα γίνει το πλαίσιο για συζητήσεις θεμάτων όπως το μέλλον του Αφγανιστάν, η διεθνής τρομοκρατία και η διάδοση των πυρηνικών όπλων.

Η θεσμική ένταξη της Ρωσίας σε μια ευρύτερη Ευρώπη θα απαιτήσει ισχυρή δέσμευση και από τις δύο πλευρές. Αλλά, σε αυτόν τον παγκοσμιοποιημένο αιώνα, είναι η μοναδική επιλογή.