Το κοινωνικό μας σύστημα δέχεται μία συνεχή πόλωση με επικίνδυνες επιπτώσεις για την κοινωνία. Η συνεχής αναζήτηση για βεβαιότητα γίνεται μέσα από πολιτικές ανακοινώσεις που αναφέρονται σε εξουθενωτικά σενάρια πτώχευσης και διάλυσης. Αυτές είναι οι συνθήκες δίνουν έδαφος σε ακραίες δυνάμεις.
Το κυρίαρχο στοιχείο που πρωτεύει είναι η αγανακτισμένη ελπίδα για μια ισχυρή δύναμη που έχει την δυνατότητα να δημιουργήσει ριζικές ανατροπές. Η ελκυστική γοητεία της αυταρχικής και βίαιης δύναμη βρίσκεται στην εφικτή δυνατότητα καταλυτικής επιρροής για αλλαγή.
Η κρίση των ακραίων μεθόδων μέσα στην οποία αυτή η πολιτική δύναμη εξασκείται, παραμένει ασήμαντη για τους πολίτες γιατί δεν αφορά την άμεση αποτελεσματικότητα της. Το πρόσωπο της άσκησης εξουσίας που απορρίπτεται από τους πολίτες σήμερα βρίσκεται ακριβώς συνυφασμένο με μια ορθολογικότητα και ιδεολογία που απογοήτευσε, που πρόδωσε και που καταπατήθηκε.
Η δημαγωγία του δημοκρατικού συστήματος γίνεται εχθρός του ίδιου τού πολίτη που δεν υπηρέτησε τούς σκοπούς και αξίες του. Αντίθετα, το εκμεταλλεύτηκε για την εκπλήρωση ατομικών συμφερόντων που μοναδικό στόχο είχαν ένα σύμπλεγμα από παραβάσεις και συγκαλύψεις. Έτσι η τάση για την ακρότητα δημιουργεί καινούργιες ευκαιρίες για αυταρχικές δράσεις που δεν βασίζονται σε ιδεολογίες αλλά σε απτά αποτελέσματα.
Παρόλη την δυσκολία εντόπισης και εκλαΐκευσης της συλλογικής μας συνείδησης το σημαντικό σημείο είναι ότι διαμορφώνονται συμπεριφορές με λογικές που στηρίζονται από τα κοινωνικά στρώματα.
Αυτές οι λογικές παραμένουν νοητικές, υποκειμενικές, και εκδηλώνονται ανεπίσημα καθημερινά, κάθε στιγμή. Στην ώρα της κάλπης παίρνουν μορφή αλλά το θέμα είναι ότι ‘υπάρχουν’ δυναμικά παρόλο τον ανεπίσημο χαρακτήρα τους. Η λαϊκή βούληση δεν επισημοποιείται μόνο στην ώρα της κάλπης!
Αυτή η λογική εκφράζει την πίστη ότι οι ρωγμές του κοινοβουλευτικού συστήματος δεν είναι ικανές να το ανασυντάξουν. Συγκρίσεις με πράξεις του παρελθόντος παραμένουν επίμονες και αναπόφευκτες από τους πολίτες. Η πίεση των οικονομικών πόρων κάνουν ακόμη ποιό μοιραία την αναζήτηση ενός ανατρεπτικού φορέα που θα δημιουργήσει καινούργιες συνθήκες για ανάπτυξη. Ο χρόνος που αφιερώνεται για τον σχολιασμό της κρίσης και τις συνέπειες μας αφήνει λίγο περιθώριο για στοχασμό για το αν και πως η εμπιστοσύνη μπορεί να ξαναγεννηθεί στο ίδιο το σύστημα.
Όπως έχω αναφέρει και σε προηγούμενα άρθρα μου, η συνεχής αναφορά στο οικονομικό μέρος του προβλήματος είναι επικίνδυνη που οδηγεί κατευθείαν στην αποτυχία. Είναι σίγουρο ότι ο συνεχή δανεισμός θα οδηγήσει σε ένα αδιέξοδο τέλος. Ο κόσμος περιμένει να δει τις συνέπειες τρέφοντας φόβο για τα χειρότερα σενάρια. Οι οικονομικές δυσκολίες πιστοποιούν την τραγικότητα της κατάστασης και η ελπίδα για μια ανατρεπτική δύναμη μεγαλώνει όλο και περισσότερο.
Έτσι, ακραία κινήματα έρχονται να λειτουργήσουν ως καταλυτικοί φορείς που δίνουν απτή έκφραση σε αυτή την δύσκολη, ατομική, και άυλη υποκειμενική φοβία. Οι προσδοκίες για το φιλτράρισμα κωδικών συμπεριφοράς παραμένουν πολυτέλεια, και δικαιολογημένα αγνοούνται. Ο λαός πιστεύει ότι η εξάσκηση δύναμης που μπορεί να φέρει τα ποιό θετικά αποτελέσματα είναι αυτή που θα πρέπει να εμπιστευτούν περισσότερο.
Από την στιγμή που ο πολίτης δεν έχει ζήσει τα θετικά αποτελέσματα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας χρειάζεται κάποια μορφή απολογισμού, μετάνοιας. Το σύστημα δεν αρκεί να διορθώσει αλλά και να ανατρέψει παλιές πρακτικές. Μπορεί ο φόβος και η αγανάκτηση να εμφανίζονται σε απεργίες και διαδηλώσεις μόνο, αλλά στην καρδιά αυτού του στοχασμού είναι η αναζήτηση μιας ανατρεπτικής δύναμης. Όσο περισσότερο το σημερινό πολιτικό σύστημα αργεί να επιδείξει την διάλυση, μετάνοια και ανόρθωσή του, τόσο περισσότερο η πόλωση θα μεγαλώνει.
Τα ΜΜΕ έχουν ευθύνη να αναδείξουν πόσο σημαντική είναι η αυτοκάθαρση του συστήματος. Όσο περισσότερο οι υπεύθυνοι δεν έχουν το σθένος να βάλουν το μαχαίρι βαθειά στην ρίζα του προβλήματος τόσο περισσότερο ο λαός θα εμπιστεύεται ακραίες αλλά άμεσα ανατρεπτικές δυνάμεις. Η λογική της συλλογικής κοινωνικής έκφρασης, στην μιζέρια και κοινωνική εξαθλίωση θα δικαιολογήσει τις αποφάσεις του λαού που εμπιστεύτηκε τα άκρα.
Η αυταρχική δύναμη γίνεται και παραμένει ελκυστική γιατί μπορεί να επιβεβαιώνει την δυνατότητα ελπίδας ακόμη και στις ποιό ανατρεπτικές κοινωνικές καταστάσεις.
Η λογική της αυταρχικής δύναμης μπορεί να υποχωρήσει μόνο όταν συγκρουστεί με μία ισοδύναμη ανατρεπτική λογική. Δεν είναι αρκετό να διορθωθούν καταστάσεις, αλλά να ανατραπούν εκείνες οι βάσεις που στήριξαν ένα αποτυχημένο πολιτικό-πελατειακό σύστημα.
Ο Δρ. Στέφανος Αβακιάν είναι καθηγητής στον κλάδο της Οργανωσιακής Συμπεριφοράς και Διοίκησης του Ανθρώπινου Δυναμικού στο πανεπιστήμιο Brighton στην Αγγλία.
