ΤΟ ΒΗΜΑ – The Project Syndicate

Δεν είμαστε αθώα, ορθολογικά και λογικά όντα. Δεν δημιουργηθήκαμε προσφάτως σε μια Εδέμ, κάτω από έναν ήλιο που μόλις ανέτειλε. Είμαστε, αντιθέτως, τα προϊόντα εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών μυωπικής εξέλιξης, και χιλιάδων ετών άγραφης και κατόπιν καταγεγραμμένης ιστορίας. Το παρελθόν μάς έχει δημιουργήσει ένστικτα, ροπές, συνήθειες σκέψης, τρόπους αλληλεπίδρασης και χρήσης των υλικών πόρων. Επάνω σε αυτό το ιστορικό θεμέλιο, χτίζουμε τον πολιτισμό μας. Αν δεν υπήρχε η ιστορία μας, το έργο μας δεν θα ήταν απλώς μάταιο, θα ήταν ανέφικτο.

Και υπάρχουν τα εγκλήματα της ανθρώπινης ιστορίας. Τα τρομακτικά, τα απίστευτα εγκλήματα. Η ιστορία μας καταδιώκει σαν εφιάλτης, γιατί τα εγκλήματα του παρελθόντος σημαδεύουν το παρόν και προκαλούν τη διάπραξη ακόμη περισσότερων εγκλημάτων στο μέλλον.
Υπάρχουν όμως οι προσπάθειες να μπει φραγμός στα εγκλήματα.
Σε μία τέτοια προσπάθεια, πριν από 70 χρόνια, 200.000 σοβιετικοί στρατιώτες – κυρίως Ρώσοι – διέσχισαν τον ποταμό Βόλγα προς την πόλη του Στάλινγκραντ. Επί πέντε μήνες πολεμούσαν. Μπορεί το 80% από αυτούς να σκοτώθηκαν στα ερείπια της πόλης.
Στις 15 Οκτωβρίου 1942 – μια συνηθισμένη ημέρα – το ημερολόγιο μάχης του στρατηγού Βασίλι Τσουϊκόφ καταγράφει ένα μήνυμα ασυρμάτου που ελήφθη από το 416ο Σύνταγμα, στις 12.20 μμ: «Μας έχουν περικυκλώσει, έχουμε πυρομαχικά και νερό, θάνατος πριν από την παράδοση!», έγραφε.
Και κράτησαν.
Ετσι, πριν από 70 χρόνια – στις 19 Νοεμβρίου 1942 για να είμαστε απολύτως ακριβείς – η στρατιά του ενός εκατομμυρίου ανδρών του Κόκκινου Στρατού μεταφέρθηκε στο Νοτιοδυτικό Μέτωπο του στρατηγού Νικολάϊ Βατούτιν, και στο Μέτωπο του Στάλινγκραντ του στρατάρχη Αντρέϊ Γιερεμένκο. Εστησαν την παγίδα της Επιχείρησης Ουρανός, κωδική ονομασία για την σχεδιαζόμενη περικύκλωση και εξόντωση της Εκτης Στρατιάς των Γερμανών.
Πολέμησαν, σκοτώθηκαν, νίκησαν. Ετσι κατέστρεψαν την ελπίδα των Ναζιστών για κυριαρχία στην Ευρασία για άλλον ένα χρόνο – για να μην μιλήσουμε για την «κυριαρχία των 1.000 ετών» του Ράϊχ.
Μαζί, αυτοί οι 1,2 εκατομμύρια στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού, οι εργάτες που τους εξόπλισαν, και οι αγρότες που τους τάισαν, μετέτρεψαν την μάχη του Στάλινγκραντ στη μάχη που περισσότερο από κάθε άλλη στην ανθρώπινη ιστορία είχε την πιο θετική συνεισφορά για την ανθρωπότητα.
Οι Σύμμαχοι μάλλον θα είχαν νικήσει, στο τέλος, τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ακόμη και αν είχαν κατακτήσει οι Ναζιστές το Στάλινγκραντ. Αλλά όποια νίκη των Συμμάχων θα απαιτούσε την χρήση πυρηνικών όπλων σε ευρεία κλίμακα, και έναν απολογισμό νεκρών στην Ευρώπη που μάλλον θα ήταν διπλάσιος από τον πραγματικό, 40 εκατ. ανθρώπων, στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μακάρι να μην υπάρξει ποτέ άλλη τέτοια μάχη. Μακάρι να μην χρειαστούμε ποτέ άλλη τέτοια μάχη.
Οι στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού, και οι εργάτες και αγρότες της Σοβιετικής Ενωσης, επέτρεψαν στους δικτάτορες ηγέτες τους να διαπράξουν εγκλήματα – και διέπραξαν εγκλήματα και οι ίδιοι. Αλλά είναι μικρότερα σε μέγεθος από την μεγάλη υπηρεσία που προσέφεραν, πριν από 70 χρόνια, στην ανθρωπότητα – και ιδιαιτέρως στην ανθρωπότητα της δυτικής Ευρώπης.
Είμαστε οι κληρονόμοι των επιτευγμάτων τους. Τους χρωστάμε. Και δεν μπορούμε να ξεπληρώσουμε όσα τους χρωστάμε. Μπορούμε μόνο να τα θυμόμαστε.
Αραγε πόσοι ηγέτες του ΝΑΤΟ ή πρόεδροι και πρωθυπουργοί της Ευρωπαϊκής Ενωσης, βρήκαν ποτέ τον χρόνο για να επισκεφθούν το πεδίο της μάχης, και ίσως να καταθέσουν ένα στεφάνι για εκείνους που η θυσία τους έσωσε τον πολιτισμό τους;

* Ο Τζ. Μπράντφορντ ΝτεΛόνγκ είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ