Στους πρώτους μήνες του 2010 μέχρι να υπογραφεί το πρώτο Μνημόνιο, η αίσθηση ήταν ότι η Ευρώπη ζούσε την δικιά της 11η Σεπτεμβρίου. Ότι είχε αλωθεί το Οχυρό Ευρώπη με τον ίδιο τρόπο που το είχε πάθει το Οχυρό Αμερική. Το αδιανόητο είχε συμβεί και η ασφάλεια και η κανονικότητα είχαν καταρρεύσει, μόνο που ο δικός μας ο πόλεμος ήταν οικονομικός. Ήμασταν θύματα εξωτερικών εχθρών, κακόβουλων οικονομικών τρομοκρατών που ποντάρανε στην κατάρρευση του πιο αδύναμου κρίκου, της Ελλάδας. Η κρίση ήταν τότε αποκλειστικά οικονομική, κανείς δεν φαινόταν να μπορεί να σκεφτεί έναν τρόπο άμυνας απέναντι στους εχθρούς των αγορών. Πέρασαν αρκετοί μήνες στους οποίους η περίπτωση της Ελλάδας εξηγούνταν με δύο αφηγήσεις. Στη μία αυτή που ξεκινούσε από τη χώρα μας ήμασταν το θύμα των σπεκουλαδόρων, στην άλλη ήμασταν οι ανεύθυνοι που τιμωρούμασταν για τα παραπτώματα του παρελθόντος και αυτή εκφραζόταν κυρίως από τη Γερμανία. Στις Βρυξέλλες όπου η τότε κυβέρνηση ζητούσε βοήθεια αναμειγνύονταν μεταξύ τους και προέκυπτε το συμπέρασμα ότι οι αγορές μας επιτίθενταν επειδή είχαν καταλάβει την οικονομική μας ασωτία.
Θεωρήσαμε ότι το πρόβλημα ήταν αποκλειστικά οικονομικό και ως τέτοιο αντιμετωπίστηκε. Τα σχέδια περικοπών, τι ζητάει η τρόικα, τι λέμε εμείς, άρχισαν να δημοσιεύονται με λεπτομέρεια στον Τύπο. Το πρόβλημα που αρχικά εκδηλώθηκε ως οικονομικό, δεν έβρισκε την πολιτική λύση που του έπρεπε, και κάθε φορά που αυτό συνέβαινε, αρχίζαμε όλοι μαζί να μετράμε τα νούμερα. Ηταν σαν κάθε φορά οι κυβερνήσεις να μεταβίβαζαν σε εμάς την ευθύνη για τις περικοπές. Πρέπει να βρούμε 11 δις, όχι τελικά είναι 13, όχι κάτσε 11 είναι αν δεν υπολογίσουμε αυτά. Πόσους δημόσιους υπαλλήλους να απολύσουμε; Με ποιο τρόπο λέτε είναι καλύτερο; Τα δώρα τα θέλετε όμως ε; Τι λέτε να κάνουμε;
Λόγω αδύναμης θέσης διαπραγμάτευσης οι κυβερνήσεις σταθερά προσπαθούν να εμπλέξουν την λαϊκή διάθεση ως διαπραγματευτικό ατού. Αυτή η στρατηγική δεν φαίνεται να δουλεύει. Η λαϊκή βούληση εκδηλώθηκε με σαφήνεια στις εκλογές. Ψηφίσαμε λέγοντας ότι δεν θέλουμε άλλη πτώση στο βιοτικό επίπεδο, κάντε ό,τι χρειάζεται. Όταν θέτεις σε ερώτηση ξανά τα θέματα για τα οποία έχεις εκλεγεί δεν διαπραγματεύεσαι με την τρόικα, διαπραγματεύεσαι με τους ψηφοφόρους σου.
Δύο χρόνια μετά δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία ότι το πρόβλημα της ελληνικής κρίσης και της ευρωπαϊκής ύφεσης είναι πρωτίστως πολιτικό. Ολο τον προηγούμενο χρόνο επισήμως η γερμανική κυβέρνηση δήλωνε ότι δεν υπήρχε ενδεχόμενο Grexit. Την ίδια στιγμή πολιτικοί του βεληνεκούς του Ρέσλερ, στην Αυστρία και την Ολλανδία, με τις δηλώσεις τους διαμόρφωναν το κλίμα που εξυπηρετούσε ακριβώς την ίδια την έξοδο. Το βεληνεκές τους ήταν μικρό αλλά αυτό ήταν και το νόημα. Η ζημιά γινόταν και τα επίσημα χείλη μπορούσαν να υπενθυμίσουν ότι οι κακές κουβέντες έρχονταν από ανθρώπους με μικρό πολιτικό εκτόπισμα.
Τον Μάιο εκλέχτηκε ο Ολάντ, τον Ιούνιο συμφωνήθηκε η εποπτεία των τραπεζών από την Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα, οι Γαλλο-Γερμανικές σχέσεις φάνηκε ότι έμπαιναν σε μια βάση συνεννόησης. Η Γαλλία προωθεί μια ατζέντα που στο βάθος έχει την οικονομική ενοποίηση, η Γερμανία είναι διατεθειμένη να την δεχτεί, αρκεί να εξασφαλίσει την πολιτική πρωτοκαθεδρία ώστε να μπορεί να αποτρέψει πιθανή επανάληψη ασωτιών ελληνικού τύπου. Τον Αύγουστο ο Ρέσλερ σταυρώθηκε στον γερμανικό Τύπο και έχει να κάνει δηλώσεις για τα ευρωπαϊκά από τότε. Όταν η πολιτική λύση δηλαδή πάρθηκε, να μείνει η Ελλάδα στην ευρωζώνη σταμάτησε και η έμμεση δημιουργία κλίματος. Όπως συνήθως συμβαίνει με τους ανεξέλεγκτους (rogue) πολιτικούς η χρησιμότητά τους για την κεντρική πολιτική εξαντλείται.
Στα τέλη του Αυγούστου ο Ολάντ και η Μέρκελ αρνούνταν επιμήκυνση στον Σαμαρά, τα σημερινά νέα είναι ότι το ζήτημα της επιμήκυνσης αρχίζει να κακοφαίνεται λιγότερο ακόμα και στο CSU το συντηρητικό κόμμα της Βαυαρίας. Τον προηγούμενο χρόνο ο εκτελεστικός γραμματέας Αλεξάντερ Ντομπρίντ και ο υπουργός οικονομικών της Βαυαρίας Μάρκους Σόντερ ήταν αυτοί που καλούσαν σε Grexit λέγοντας ότι οι Ελληνες πρέπει να γίνουν παράδειγμα. Τώρα ο ηγέτης του CSU Σιχόφερ και ο Σαμαράς είναι πολύ κοντά σε προσωπική συνάντηση με την μεσολάβηση του Μπόκλετ, προέδρου του Βαυαρικού κοινοβουλίου. Αν θεωρήσουμε ότι η Μέρκελ ήταν αυτή με την περισσότερο πίστη στην ευρωπαϊκή υπόθεση, τότε αυτή είναι μια νίκη της πολιτικής της. Επίσης είναι ίσως η πρώτη κίνηση προετοιμασίας για τις επερχόμενες εκλογές. Την ίδια στιγμή ο Ρέσλερ ανακοινώνει τις διαφορές του από τους στόχους του κυβερνητικού συνασπισμού παρά την εσωκομματική κριτική. Οι ανεξέλεγκτοι πολιτικοί είναι σαν τους ανεξέλεγκτους πράκτορες στις ταινίες, ακολουθούν την αρχική αποστολή, ακόμα κι όταν οι διαταγές τους αλλάζουν. Αυτό είναι ένα προεκλογικό έτος για τη Γερμανία.
Πρέπει να είναι πια ο ορισμός του κοινού μυστικού ότι τίποτα από τα διακυβεύματα των ημερών δεν θα λύσει το ελληνικό πρόβλημα. Το πακέτο των περικοπών θα μας αφήσει σε ακόμα χειρότερη κατάσταση ένα χρόνο από τώρα. Το ξέρουν όλοι, ακόμα και ο κύριος Τόμσεν του οποίου οι ξαφνικές διαρροές δείχνουν ότι δεν θέλει και πολύ να υπηρετήσει το ρόλο του ανεξέλεγκτου πράκτορα. Η επιμήκυνση, ουσιαστικά αποφασισμένη εδώ και ένα μήνα, θα μας στείλει πίσω στο να μετράμε νούμερα που δεν βγαίνουν και να ψάχνουμε οικονομικά επιχειρήματα. Και όλα αυτά περιμένοντας την Ανοιξη του 2013 να αρχίζει να συζητείται το ενδεχόμενο νέου κουρέματος, που μάλλον θα θεωρηθεί μια ακόμα εθνική επιτυχία του μεγέθους της επιμήκυνσης, και να δοκιμάσουμε και μια τρίτη παραλλαγή αυτού που δεν δούλεψε δύο φορές.
Η Γερμανία πρέπει να ηγηθεί, αλλά η Μέρκελ καθυστερεί. Ακόμα και για την κεντρική τραπεζική εποπτεία που έπρεπε να υλοποιηθεί στο τέλος του χρόνου έχει ενστάσεις που ουσιαστικά την υπονομεύουν. Εντωμεταξύ ήδη υπάρχουν δύο ακόμα προϋπολογισμοί λιτότητας, ένας στην Γαλλία και ένας στην Ισπανία, με την τελευταία να ετοιμάζεται για το δικό της μνημόνιο. Εσωτερικά δεν προχωρά σε πολιτική αναθέρμανσης της ζήτησης της γερμανικής οικονομίας, με αυξήσεις μισθών. Φαίνεται πως είναι αποφασισμένη να παραπέμψει όλα τα ζητήματα που αφορούν στην οικονομική ενοποίηση, που θα κάνουν δηλαδή τη Γερμανία και τις άλλες εύρωστες χώρες να πληρώσουν, για μετά τις εκλογές.
Αντίθετα ο Σταινμάγιερ, υποψήφιος του SPD για την καγκελαρία, έχει αναγνωρίσει ότι η διάσωση της Ελλάδας και το σταμάτημα της κρίσης σημαίνει ηγετική θέση της Γερμανίας και επομένως επωμισμό των οικονομικών βαρών που της αναλογούν. Μέχρι αυτή η λογική να έχει εκπροσώπηση στην κυβέρνηση, όταν και αν το SPD συνεργαστεί, τότε η Μέρκελ μάλλον έχει εξαντλήσει τον φιλοευρωπαϊσμό των Χριστιανοδημοκρατών στο να σταματήσουν να ζητάνε την παραδειγματική μας τιμωρία.
O Guardian έχει φτιάξει ένα καταπληκτικό infographic με όλους τους σταθμούς που έχουν καταγραφεί στην ευρωπαϊκή περιπέτεια από τότε που η Ελλάδα ανακοίνωσε μεγαλύτερο έλλειμμα. Είναι μια σειρά από γεγονότα κατανεμημένα ανάλογα με τη χώρα που αφορούν. Θα δείτε ότι τα πιο σημαντικά καταγράφονται και στην κατηγορία της Ευρωζώνης και ο αριθμός τους, ακόμα και σε σχέση με την Ελλάδα, είναι μεγαλύτερος. Είναι προφανές λοιπόν, ακόμα και από μια απλή οπτική καταγραφή, ότι το πρόβλημα αφορά την Ευρωζώνη, και όχι μόνο τους Νότιους, και επηρεάζεται από τις κινήσεις της Γαλλίας και της Γερμανίας περισσότερο από οποιονδήποτε. Είναι ακόμα προφανές ότι όλα αυτά τα γεγονότα δεν έχουν κάνει κάτι για να λύσουν το πρόβλημα. Χρειάζεται ένα Γεγονός που να είναι αληθές και γνήσιο. Σύμφωνα με αυτό τον ορισμό η συμφωνία για την εποπτεία είναι ένα μη-γεγονός, γιατί είναι στην ουσία της μια μη-συμφωνία. Δανείζομαι τον όρο Γεγονός από τον Αλαίν Μπαντιού που το συνδέει με άρνηση του κοινοβουλευτισμού, ακτιβισμό, επανάσταση. Δεν το εννοώ καθόλου με αυτό τον τρόπο. Το Γεγονός που χρειάζεται η Ευρώπη και η Ελλάδα δεν είναι η κατάργηση του καπιταλισμού, αλλά η διάσωσή του, μέσω ενός νέου Κοινωνικού Συμβολαίου. Τα ευρωομόλογα, η διαγραφή του χρέους, η ευρωπαϊκή οικονομική και τελικά η πολιτική ενοποίηση είναι το Γεγονός που θα τελειώσει την κρίση. Και αυτοί που πρέπει να πιστέψουν στην αλήθεια του, όπως οι Χριστιανοί πιστεύουν στον Ιησού χωρίς να τον βλέπουν, είναι οι Γερμανοί.
