Όταν η βίαιη κρατική καταστολή αποδεικνύεται ως ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης των κινημάτων που απειλούν τη Δημοκρατία, γίνεται φανερό πως σε αυτή τη μάχη, τα τελευταία έχουν ήδη κερδίσει. Η νίκη τους όμως δεν μπορεί να αποδοθεί ως τέτοια. Για την ερμηνεία της διείσδυσής τους σε πλατιές μάζες πολιτών αρκεί να ληφθεί υπόψη η αισθητική διαφορά του Έθνους και του Κράτους. Έχοντας απολέσει την κοινωνική τους αποστολή τέμνονται σαν δύο κύκλοι που συμπληρώνουν και διαγράφουν ταυτόχρονα ο ένας τον άλλο, με μια επιφάνεια κοινή, η οποία αλλάζει συνεχώς όγκο και δεδομένα. Το σημείο της τομής, αυτός ο ενδιάμεσος χώρος είναι ο πυρήνας του ψυχισμού των Ελλήνων.
Οι περισσότερες αναλύσεις των σύγχρονων γεγονότων που εξεγείρουν και τρομοκρατούν τον Ελληνισμό επιχειρούν να προσδιορίσουν αναλογικά τη σχέση της παράνομης βίας με την έννομη μορφή της. Η αποτυχία τους που προκύπτει ως παραδοχή της εισδοχής του παρακράτους στην εθνική σφαίρα και τη σύγκρουσή του με το Κράτος υπό αυτή την ιδιότητα, έγκειται στην παραγνώριση του ενδιάμεσου χώρου που αποτελεί αμφιθυμικά κοινό εργαλείο νομιμοποίησης.
Αγνοούν δηλαδή την αναπότρεπτη συνέργεια του Κράτους και του παρακράτους, όταν το δεύτερο σφετερίζεται ή καταδιώκει τα σύμβολα που νοηματοδοτούν το πρώτο. Πέρα από τη βεβήλωση, η κατάχρηση των συμβόλων διαβάλλει την ίδια τη διαδικασία που τα ανέδειξε ως τέτοια. Αποκαλύπτει την αυθαίρετη πλαστικότητα του συμβολισμού.
Κάθε εθνότητα μετατρέπεται σε Έθνος με την ίδρυση του δικού της Κράτους. Η απαξίωση των κρατικών θεσμών δεν διεγείρει τα εθνικιστικά πάθη όσο η αποκήρυξη των δεύτερων δεν διασφαλίζει την πρόοδο και την ευρυθμία των πρώτων. Η βία των εθνικιστών και η καλούμενη ως αντεθνική αναρχία είναι αμφιθυμικές. Δίδεται η εντύπωση πως καμιά πλευρά δεν επιθυμεί να θέσει υπό τον πλήρη έλεγχό της τις υπόλοιπες. Σαν τις μέλισσες που δεν επιζούν όταν αποκολληθούν από το σώμα το οποίο πληγώνουν. Η γοητεία που ασκείται ανάμεσά τους δεν τους επιτρέπει τη δυνατότητα της συνθηκολόγησης και της ήττας. Έτσι αντιμάχονται το ενδιάμεσο σημείο που μοιράζονται με το Κράτος.
Το τρωτό σημείο των πολιτικών άκρων δεν γίνεται αντιληπτό στην ποικιλομορφία της ετερότητας των μεταναστών ή της πολιτικής διαφθοράς, όπου ο «άλλος» υποβάλλεται σε ομογενοποιητική διαφορά. Η άρθρωση του ρατσιστικού, αναρχικού ή διεθνιστικού λόγου δεν ανήκει αποκλειστικά στα άκρα. Είναι ενδεικτικό ότι οι επιδεικτικές απονομές τιμών σε αγνοημένους αγωνιστές της Παλιγγενεσίας και του Εμφυλίου και οι αιματηρές συμπλοκές πρώην περιθωριακών στοιχείων που εσχάτως κέρδισαν την αίγλη μιας σαθρής κοσμικότητας γίνονται υπό το πρίσμα της οικονομικής χρεοκοπίας.
Όμοια η εκλογή με δημοκρατικά μέσα εκείνων που ζητούν να καταλύσουν τη Δημοκρατία χρησιμοποιώντας ως αρχιμήδειο σημείο την «αντιδημοκρατικότητα των δημοκρατικών» αναδεικνύει τη Δημοκρατία ως οριακότητα του άκρατου κοινωνικού, πολιτικού και οικονομικού ανταγωνισμού. Όσο εντείνεται η δαιμονοποίησή της, τόσο ξεθωριάζει η μυθολογία της ελευθερίας, της ισότητας και της αδερφοσύνης.
Τα τρία αυτά συστατικά συνεπάγονται περισσότερο αληθινά και αναγκαία από πριν. Όσο εκριζώνονται οι θεμελιακές της αξίες, τόσο αποδεσμεύεται από τον υποτιθέμενο αυτοματισμό της διαχείρισης των αδιεξόδων της. Για τον ίδιο λόγο, η κατάλυση του Κράτους αν δεν είναι και δημοκρατική δεν μπορεί να είναι οτιδήποτε άλλο.
Αν η απαξίωση της πολιτικής αντισταθμίζεται από την βιαιότητα των άκρων, το προνόμιο των τελευταίων δεν είναι η τρομοκρατία και ο φετιχισμός της δημοσιότητας αλλά η αποξένωση της Δημοκρατίας από τη βιαιότητα, την οποία αναπληρώνουν. «Μέσα στις συνθήκες που σας λένε “ελευθερία ή θάνατο!” η μόνη ελευθερία που μπορείτε να επιδείξετε στις συνθήκες που σας το υποδηλώνουν, είναι ακριβώς να διαλέξετε το θάνατο, γιατί έτσι, αποδείχνετε ότι έχετε την ελευθερία επιλογής» επισημαίνει ο Jacques Lacan.
Αν οι καταδρομείς του πεζοδρομίου θυματοποιούνται ενσυνείδητα δείχνοντας με ποιο τρόπο εσωτερικεύεται η μνημονιακή παθητικότητα δεν έχουν άλλη επιλογή από το να αντιδρούν παραληρηματικά στην απόρριψη της θυσίας τους. Η αυτόκλητη και αυταρχική κηδεμονία τους δεν τροφοδοτείται, ούτε εξαντλείται από τα οικονομικά μέτρα.
Η Δημοκρατία είναι η Λερναία Ύδρα, της οποίας τα πολλαπλά κεφάλια ελέγχουν το σώμα όχι παρά τη διαφωνία τους αλλά λόγω αυτής. Ο «άθλος» των αντιδημοκρατικών δεν περιορίζεται στο να καυτηριάσουν τις πληγές της αλλά στο να εναρμονίσουν το συγκρουσιακό της χαρακτήρα με την παραληρηματικότητά τους.
Με την ίδια μέθοδο αλλά αντίστροφα, παρατηρούμε να καταρρέει κάθε σύγχρονη δικτατορία. Η ταύτιση των δύο κύκλων δεν μπορεί να είναι ούτε πλήρης, ούτε μηδαμινή. Το «ή» του παραπάνω συνθήματος δεν επιτρέπει καμιά ξεκάθαρη έκβαση. Το Έθνος αφανίζεται δίχως το Κράτος, το οποίο δεν έχει υπόσταση χωρίς εθνική ταυτότητα. Το παρακράτος αντλεί το κύρος του από το Κράτος, το οποίο στις σημερινές συνθήκες καλείται να αντιπαρατεθεί σ’ ένα δύσμορφο εθνικό αντικατοπτρισμό. Το κέρδος της βίας είναι «δημοκρατικό».
«Εάν αποσυνδέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι’ ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις» γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης.
* Ο κ. Μαρίνος Χριστοδούλου είναι Υπ. Διδάκτορας Κυπριακής Ιστορίας και Πολιτισμού , Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
