Ο τρίτος γύρος της ευρω-κρίσης;

Τα πρώτα δύο συστατικά της κρίσης του ευρώ – η τραπεζική κρίση λόγω υπερβολικού δανεισμού στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, και η ραγδαία μείωση της εμπιστοσύνης στις κυβερνήσεις της ευρωζώνης – αντιμετωπίστηκαν με επιτυχία, ή τουλάχιστον με μερική επιτυχία. Αλλά αυτό αφήνει απ’ έξω τον τρίτο, πιο μακροπρόθεσμο και πιο επικίνδυνο παράγοντα της κρίσης: την δομική ανισορροπία ανάμεσα στον βορρά και στον νότο της ευρωζώνης.

Πρώτα, τα καλά νέα: ο φόβος ότι οι τράπεζες της Ευρώπης θα μπορούσαν να καταρρεύσουν, προκαλώντας μια Ευρωπαϊκή Μεγάλη Υφεση, φαίνεται ότι πέρασε. Ομοίως, ο φόβος, που προκλήθηκε εξ ολοκλήρου από τις δυσλειτουργικές πολιτικές της ΕΕ, ότι κυβερνήσεις της ευρωζώνης θα μπορούσαν να χρεοκοπήσουν – με τις ίδιες τρομερές επιπτώσεις – έχει αρχίσει να διαλύεται.

Η δομική ανισορροπία δημιουργήθηκε επειδή Βορειοευρωπαίοι με χρήματα για επενδύσεις ήταν πρόθυμοι να δανείσουν με εξαιρετικά χαλαρούς όρους σε εκείνους στον νότο που ήθελαν να ξοδέψουν, και οι εργοδότες εκεί ήταν πρόθυμοι να αυξήσουν γρήγορα του μισθούς.

Το αποτέλεσμα ήταν ότι στη νότια Ευρώπη διαμορφώθηκε μια οικονομική κατάσταση όπου τα επίπεδα μισθών, τιμών και παραγωγικότητας είχαν νόημα μόνο για όσο διάστημα ο Νότος ξόδευε 13 ευρώ για κάθε 12 ευρώ που κέρδιζε, με την βόρεια Ευρώπη να χρηματοδοτεί το ένα ευρώ που έλειπε.

Η Βόρεια Ευρώπη, στο μεταξύ, υιοθέτησε επίπεδα μισθών και παραγωγικότητας που είχαν νόημα μόνο για όσο διάστημα ο βορράς ξόδευε λιγότερα από ένα ευρώ για κάθε ευρώ που κέρδιζε.

Τώρα, αν, όπως φαίνεται, η Ευρώπη δεν θέλει ο νότος της να ξοδεύει περισσότερα από όσα βγάζει και ο βορράς να ξοδεύει λιγότερα, πρέπει να αλλάξουν τα επίπεδα των μισθών, των τιμών και της παραγωγικότητας.

Αν δεν θέλουμε να κοιτάζουμε πίσω και να οδυρόμαστε για «χαμένες» δεκαετίες, τα επίπεδα παραγωγικότητας στη νότια Ευρώπη πρέπει να αυξηθούν σε σχέση με τον βορρά, και τα επίπεδα μισθών και τιμών πρέπει να μειωθούν κατά περίπου 30%, έτσι ώστε ο νότος να μπορεί κερδίζει από εξαγωγές και η βόρεια Ευρώπη να ξοδεύει σε αυτά τα προϊόντα.

Για να διατηρηθεί το ευρώ, και να αποτραπεί το οικονομικό τέλμα, θα μπορούσαν να επιχειρηθούν τρία πολιτικά μέτρα:

Η Βόρεια Ευρώπη θα μπορούσε να ανεχθεί υψηλότερο πληθωρισμό – αύξηση κατά 2% για πέντε χρόνια θα κάλυπτε το εν τρίτο της συνολικής εξισορρόπησης βορρά-νότου.

Η Βόρεια Ευρώπη θα μπορούσε να επεκτείνει την σοσιαλδημοκρατία, κάνοντας πιο γενναιόδωρο το κράτος πρόνοιας.

Η Νότια Ευρώπη θα μπορούσε να μειώσει τους φόρους και τα κοινωνικά επιδόματα κατά σημαντικό βαθμό.

Αν η Ευρώπη δεν υιοθετήσει κάποιον συνδυασμό από αυτές τις τρεις εναλλακτικές σαν πολιτικούς στόχους για την επόμενη πενταετία, θα αντιμετωπίσει μια άκαμπτη επιλογή: είτε χαμένες δεκαετίες για την Νότια Ευρώπη (ίσως και για την Βόρεια), ή διατήρηση της ανισορροπίας μεταξύ νότου και βορρά, η οποία θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί μέσω δημοσιονομικών μεταβιβάσεων – δηλαδή μέσω της φορολογίας στον βορρά.

Οι πολιτικοί της Βόρειας Ευρώπης πρέπει να πουν καθαρά τι ακριβώς εννοούν όταν μιλάνε για «πολιτικές που θα αποκαταστήσουν την ανάπτυξη στην Ευρώπη». Αλλιώς, σε 10 χρόνια από τώρα, θα αναγκαστούν να ομολογήσουν ότι οι σημερινές αντιπαραθέσεις επέβαλαν τεράστια επιπλέον φορολογικά βάρη στη βόρεια Ευρώπη. Και αυτό μπορεί να δώσει την χαριστική βολή στις καριέρες τους.