Μια μακρά πορεία εξέλιξης αυτού που θα καταχωρηθεί στην παγκόσμια ιστορία ως η άνοδος και πτώση του δυτικού μοντέλου διακυβέρνησης και της υψηλής ποιότητας διαβίωσης των κοινωνιών, αγγίζει τα όρια συστεμικής κόπωσης τα τελευταία πέντε χρόνια, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο το Δυτικό κόσμο. Παράλληλα με το φαινόμενο αυτό, ο όρος παγκοσμιοποίηση μονοπωλεί την ατζέντα των πολιτικών και φιλοσοφικών συζητήσεων, ανά την υφήλιο.

Ένα Νόμπελ (του Ρόμπερτ Σόλοου) και αρκετά συγγράμματα (όπως των Χάροντ και Ντομάρ) πάνω στο φαινόμενο αυτό, ακτινογραφούν τις αιτίες που οδήγησαν το Δυτικό μοντέλο στο σημερινό τέλμα. Οι πυλώνες της οικονομικής μεγέθυνσης, τα πιστόνια της οικονομικής μηχανής, όπως τα περιγράφουν οι ακαδημαϊκοί: το κεφάλαιο, η εργασία και η συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών της παραγωγής, μια φράση που με πολύ γενική εφαρμογή καλύπτει την τεχνολογική ανάπτυξη, καθώς και οτιδήποτε δεν περιλαμβάνει τις εισροές κεφαλαίων όπως ο πολιτισμός και οι θεσμοί, έχουν κλονισθεί. Και αυτό δεν έγινε τυχαία, ήταν το αποτέλεσμα των εσκεμμένων δημόσιων πολιτικών όλων των κυβερνήσεων της Δύσης που επιδείνωναν την κατάσταση, επέτειναν την οικονομική υποχώρηση και εξασθενούσαν τα τρία αυτά στοιχεία. Ταυτόχρονα όμως με αυτή την παγκόσμια αρμονία, στις λάθος πολιτικές, σημειωνόταν μια ραγδαία ανάπτυξη των υπόλοιπων λαών του πλανήτη, που τα χρόνια της παντοκρατορίας των ΗΠΑ και της ΕΕ μόχλευαν τη δική τους δυναμική στο όνειρο της δυτικού τύπου ανάπτυξης και που σήμερα πλέον στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία διεκδικούν σχέση ομοτιμίας.

Την ίδια ώρα που οι λαοί της Δύσης έφταναν στην κορυφή της πυραμίδας του Maslow, οι υπόλοιποι αναδυόμενοι οικονομικά λαοί συσσώρευαν κεφάλαια και τεχνογνωσία υποσκάπτοντας περαιτέρω τις βάσεις της οικονομικής μεγέθυνσης της Δύσης, αυξάνοντας ταυτόχρονα τα δικά τους μεγέθη. Οι δυτικές κοινωνίες μάλιστα, σε μια ραγδαία πορεία υποχώρησης των οικονομικών τους μεγεθών, βρίσκονται αντιμέτωπες με τον υφέρποντα λαϊκισμό αυτών που τείνουν το δάχτυλο σε μια νέου τύπου επανάσταση αναζητώντας νέους πόρους για να βγουν από το φαύλο κύκλο που τις ωθεί ο παγκόσμιος ανταγωνισμός.

Οι πόροι όμως για την μόχλευση της ανατροπής κρύβονται στις ρίζες του πολιτισμού της δύσης. Κρύβονται στη διαρκή εξέλιξη της συνεκτικότητας των λαών με αρχές μιας ομοτιμίας που δεν απαιτεί, αλλά δημιουργεί τον κόσμο που θέλει, μέσα στον κόσμο που θέλει να ξεπεράσει. Η ανάδυση της ομότιμης παραγωγής ή της έννοιας της συμπαραγωγής (co-creation) ιδεών και πολιτικών, λειτουργεί ως το εργαλείο άντλησης υπεραξιών από το τεράστιο κεφάλαιο συσσωρευμένου πολιτισμού της Δύσης που με φορέα την τεχνολογία, αποτελεί την νέα διέξοδο των κοινωνιών.

Η ομότιμη παραγωγή ξεκινά από την διάδοση της πληροφορίας που βασίζεται στην παραγωγή σχέσεων και την παραγωγή πολιτισμού. Η νέα αυτή μορφή κοινωνικής δημιουργίας ουσιαστικά μοχλεύει την χάραξη αυτών των συνεκτικών πολιτικών που θα ξαναθέσουν την κοινωνία σε εγρήγορση νομοτελειακά. Πέρα από τις παραδοσιακές αριστοκρατικού τύπου ιεραρχίες, πέρα από ιερατεία και τα κέντρα αποφάσεων που τρέφουν τις ανταγωνιστικές σχέσεις.

Η παραγωγή που αποτελεί το βασικότερο θεμέλιο του πολιτικού και οικονομικού πολιτισμού της Δύσης, υπό την έννοια της συνδημιουργίας και συμπαραγωγής γίνεται εγγενώς συλλογική, κοινωνική και ορχηστρική.

Η τεχνολογία σε αυτό τον πολιτισμό της ομοτιμίας οδηγεί στον ανοιχτό σχεδιασμό των κοινωνιών, των θεσμών και των συστημάτων με όραμα. Οδηγεί σε μια συνεργατική, βιώσιμη παραγωγή σχέσεων, πολιτισμού, γνώσης, ελευθερίας και ελπίδας για το αύριο. Η έννοια αυτής της ομοτιμίας μπορεί να αποτελέσει τον οδηγό για ένα νέο ανοιχτό σχεδιασμό του δυτικού πολιτισμού και των επί μέρους νοοτροπιών, που μπορεί να αποτελέσει τον κοινό πλούτο σε μια σχέση μεταξύ κεφαλαίου, παραγωγής και συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών, όπου οι θεσμοί θα παίξουν τον καθοριστικό ρόλο.

Η δημοκρατία της Δύσης μέσα από την ομότιμη συνδημιουργία και συμπαραγωγή μπορεί να βρει ξανά τα στοιχεία και τις ιδιότητες που χάθηκαν στην πορεία προς το τέλμα, μέσα από την τακτική υλοποίηση ενός κοινωνικού σχεδιασμού (social design).

Πρακτική εφαρμογή του Κοινωνικού Σχεδιασμού

Η εκκίνηση μεγάλης κλίμακας διαλόγων, η μόχλευση των οποίων συνιστά τα πρώτα βήματα του κοινωνικού σχεδιασμού σε τέτοιες κοινότητες δε συμβαίνει έτσι απλά επειδή συναθροίζονται ομάδες με κοινά η αντίρροπα ενδιαφέροντα. Εκατομμύρια like στο Facebook ή views το youtube δεν σημαίνουν τίποτα αν οι συμμετέχοντες δεν ενεργοποιηθούν.

Η υλοποίηση του κοινωνικού σχεδιασμού με έναρξη διαλόγου, συμμετοχή και συνεργατικότητα ξεκινά από τις κοινότητες. Η τεχνολογία αποτελεί μόνο το εργαλείο μηχανοργάνωσης του διαλόγου και του κοινωνικού σχεδιασμού. Υπάρχουν πέντε στοιχεία τα οποία θέτουν στις κοινότητες αυτές νέες αρχές και αξίες στην βάση της ομοτιμίας και αφορούν:
1. τα μέλη: όπου καθορίζεται ο ρυθμός επικοινωνίας, η εμπέδωση εμπιστοσύνη, και η ενεργοποίηση του κοινού
2. το σκοπό της κοινότητας: ανακαλύπτοντας το κοινό έδαφος των μελών, δημιουργώντας συναντίληψη και αίσθημα κοινότητας
3. το πρόγραμμα: προκαλώντας το ενδιαφέρον, φορμάροντας και εστιάζοντας στο σκοπό, με διαχείριση των προσδοκιών των μελών και επιβράβευση συμμετοχής
4. την πλατφόρμα: διευκολύνοντας στην πρόσβαση των μελών σε όλες τις δράσεις, προωθώντας την διαφάνεια στα πλαίσια των καταλληλότερων συνθηκών διαλόγου
5. τη διαδικασία: και τη διαχείριση της συμπεριφοράς των μελών, καλλιεργώντας την ανατροφοδότηση του διαλόγου, εξασφαλίζοντας την επικαιροποίηση του, ολοκληρώνοντας τα αποτελέσματα
Αυτό τελικά δεν είναι καθόλου απλό. Είναι όμως η μόνη προσέγγιση που μπορεί να δημιουργήσει νέα σταθερή βάση και αφετηρία.

Σε τέτοιες δομές μόνο οι κοινότητες παιδαγωγούνται σε βιώσιμα οικοσυστήματα που εν δυνάμει μετατρέπουν την ευρύτερη κατακερματισμένη και αδιάφορη κοινωνία σε συνδεδεμένα ανοικτά δίκτυα με ισχυρούς, κοινωνικούς, συνεργατικούς και επιστημονικούς δεσμούς.

Συνεπώς η ανασύσταση πέρα από τη θεωρία, είναι κάτι πολύ πιο περίπλοκο και η υλοποίησή της χρειάζεται μεγάλη ηθική και πολιτική δέσμευση για να φέρει αποτελέσματα.