Ο Ασαντ και η Μόσχα

Ελπίζω ότι κάποια ημέρα ο πρώην πρόεδρος Μπασάρ αλ Ασαντ θα παρουσιαστεί ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου του ΟΗΕ κατηγορούμενος για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Η βία που χρησιμοποιούν άλλες δυνάμεις στον εμφύλιο της Συρίας δεν μπορεί να σβήσει τη δική του πρωταρχική ευθύνη.

Θυμηθείτε ότι όλα αυτά άρχισαν σαν ένα κύμα μη βίαιων διαδηλώσεων, όπως αλλού στην Αραβική Ανοιξη. Ο Ασαντ είχε την επιλογή να ανταποκριθεί με σημαντικές μεταρρυθμίσεις, ιδέα με την οποία φλέρταρε για λίγο. Θα μπορούσε να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις ή να επιτρέψει μια ειρηνική μετάβαση, με μια αξιοπρεπή και άνετη έξοδο για τον ίδιο και την οικογένειά του.

Αντ’ αυτών, επέλεξε να αγκιστρωθεί στην εξουσία με κτηνώδη καταστολή, όπως έκανε ο πατέρας του στο παρελθόν, βομβαρδίζοντας αδιακρίτως αμάχους. Ενώ η κομψή, σπουδαγμένη στη Βρετανία σύζυγός του, Ασμα, περπατούσε σε μαρμάρινα δάπεδα φορώντας ψηλά τακούνια, οι στρατιώτες και οι πολιτοφύλακές του κακοποιούσαν στους χωματόδρομους αθώες γυναίκες και παιδιά.

Η αντιπολίτευση ακολούθησε την αρχή της μη βίας για ένα διάστημα, εν μέσω ακραίας καταστολής, αλλά μετά την έχασε. Με αποσκιρτήσεις από τον στρατό και όπλα από το εξωτερικό, έγινε πρώτα μια ένοπλη εξέγερση και μετά ένας εμφύλιος πόλεμος – με ένα κατατροπωμένο καθεστώς, μια πολυδιασπασμένη αντιπολίτευση, αλεβίτες, σουνίτες και εξωτερικούς υποστηρικτές να εμπλέκονται όλοι σε μια περίπλοκη, συχνά σκοτεινή, σύγκρουση.Εκτός από τις σφαγές αμάχων, μαθαίνουμε τώρα, με φρίκη, ότι ο στρατός και οι πολιτοφύλακες χρησιμοποιούν παιδιά σαν ανθρώπινες ασπίδες. Κάποιοι αντάρτες επίσης φέρονται να στρατολογούν ανηλίκους. Αλλά, όπως είπε ο Ασαντ σε μια τηλεοπτική συνέντευξη προτού αρχίσουν όλα αυτά, η ευθύνη για ό,τι συμβαίνει στη Συρία επιστρέφει στον ίδιο.

Αν δεν είχε διαλέξει τον δρόμο της καταστολής, η χώρα του δεν θα είχε βυθιστεί στον εμφύλιο πόλεμο. Ισως έκλαψε γι’ αυτό σε προσωπικές στιγμές, στον αρωματισμένο ώμο της Ασμα – μου φαίνεται σαν ένας αδύναμος άνθρωπος που προσπαθεί να φανεί δυνατός. Αλλά, όπως έγραψε κάποτε ο ποιητής Γ. Χ. Οντεν, αντιστρέφοντας έναν διάσημο στίχο: «Και όταν έκλαψε, τα μικρά παιδιά πέθαναν στους δρόμους».

Καταλαβαίνει κανείς γιατί ακούμε όλο και περισσότερες εκκλήσεις για στρατιωτική επέμβαση προκειμένου να σταματήσει η αιματοχυσία. Αν η κλίμακα των θανάτων και των τραυματισμών αθώων πολιτών ήταν η μοναδική αναγκαία προϋπόθεση για μια ανθρωπιστική παρέμβαση, η Συρία έχει φθάσει σε αυτό το σημείο.

Υπάρχουν επιπλοκές και κίνδυνοι σε κάθε παρέμβαση, αλλά οι περισσότεροι ειδικοί στη Συρία, στην περιοχή και στην ευρύτερη γεωπολιτική της, κάνουν λόγο για σημαντικά μεγαλύτερες δυσκολίες απ’ ό,τι στη Βοσνία, στο Κοσσυφοπέδιο, στη Σιέρα Λεόνε ή στη Λιβύη.

Υπάρχει επίσης η άμεση εμπλοκή περιφερειακών και παγκοσμίων δυνάμεων, οι οποίες υποστηρίζουν, ανοιχτά ή συγκεκαλυμμένα, διαφορετικές πλευρές στον εμφύλιο πόλεμο. Είναι φανερό ότι το σιιτικό Ιράν και η Ρωσία του Πούτιν στηρίζουν με άμεσο τρόπο το καθεστώς του σιίτη Ασαντ, ενώ σουνιτικές δυνάμεις, όπως η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, φέρονται να δίνουν χρήματα για να αγοράζουν όπλα οι αντάρτες.

Ο ιρανός υπουργός Εξωτερικών είπε ότι η Τεχεράνη και η Μόσχα είναι «πολύ κοντά» στο ζήτημα της Συρίας, σε κοινή συνέντευξη Τύπου, στη διάρκεια της οποίας ο ρώσος υπουργός Εξωτερικών κατηγόρησε τις ΗΠΑ ότι προμηθεύουν με όπλα τη συριακή αντιπολίτευση.

Εν τω μεταξύ, στο Κογκρέσο των ΗΠΑ και στα ΜΜΕ πληθαίνουν οι εκκλήσεις για στρατιωτική επέμβαση, αν και όχι στο Πεντάγωνο, το οποίο κάνει μια νηφάλια εκτίμηση για το τι θα γινόταν σε μια τέτοια περίπτωση.

Την ίδια ώρα, οι καθαρά πολιτικές επιλογές μοιάζουν είτε αδύναμες είτε αδύνατες. Το ειρηνευτικό σχέδιο του Κόφι Αναν έχει αποτύχει παταγωδώς. Πιο αυστηρές κυρώσεις για την οικογένεια Ασαντ και τους ανθρώπους της δεν θα σταματήσουν έναν δικτάτορα που έχει την πλάτη στον τοίχο και παλεύει για να αποφύγει ένα λιντσάρισμα σαν αυτό που οδήγησε στον θάνατο τον Καντάφι. Κάποιοι προτείνουν ένα διεθνές λαϊκό μέτωπο για την ειρήνη στη Συρία, με τις ΗΠΑ και τη Σαουδική Αραβία να συνεργάζονται χέρι-χέρι με το Ιράν και τη Ρωσία. Αυτό φαίνεται τόσο πιθανό όσο να ανακοινώσει ο Πάπας τον επικείμενο γάμο του με τη Μαντόνα.

Η ρωσική θέση για τη Συρία είναι σοκαριστική, ψεύτικη και αδικαιολόγητη. Οι Ρώσοι έχουν επανειλημμένως μπλοκάρει ειρηνευτικές προσπάθειες του ΟΗΕ, χρησιμοποιώντας υποκριτικά επιχειρήματα, που καλύπτουν το δικό τους εθνικό συμφέρον για να διατηρήσουν τα στρατιωτικά, οικονομικά και πολιτικά τους ερείσματα στη Μέση Ανατολή.

Εκπαίδευσαν τον στρατό της Συρίας που σκοτώνει τώρα αμάχους και – αν πιστέψουμε τη Χίλαρι Κλίντον – προμηθεύουν με στρατιωτικά ελικόπτερα τις δυνάμεις του Ασαντ για να σκοτώσουν ακόμη περισσότερους.

Δεν ντρέπονται καθόλου; Στην περίπτωση της Ρωσίας του Πούτιν η απάντηση είναι προφανής. Αραγε δεν έχουν άλλα εθνικά συμφέροντα, που θα μπορούσαν τελικά να υπερτερήσουν; Να μια ερώτηση που αξίζει τον κόπο να κάνουμε.

Αν είμαστε πράγματι σοβαροί ως προς τη δέσμευσή μας να σταματήσουμε τη σφαγή στη Συρία, εμείς στη Δύση πρέπει να σκεφθούμε αν υπάρχουν άλλα, μεγαλύτερα καρότα και μαστίγια που μπορούμε να δείξουμε στη Ρωσία, ακόμη και με κάποιο κόστος για εμάς, ώστε να πετύχουμε μια αλλαγή στη στάση της. Ο δρόμος για τη Δαμασκό περνάει από τη Μόσχα.

Ο Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.