Η συνταγή απέτυχε. Ανάρρωση της οικονομίας των υπερχρεωμένων χωρών με βίαια δημοσιονομική προσαρμογή σε μικρό χρονικό διάστημα οδηγεί στα αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Αντί για μείωση των ελλειμμάτων, διολισθαίνουμε σε βαθιά ύφεση, φτώχεια, ανεργία, πολιτικά και κοινωνικά αδιέξοδα. Η απαίτηση για άσκηση κεϊνσιανής πολιτικής με τα χαρακτηριστικά της εποχής κερδίζει συνεχώς έδαφος. Βασική αρχή: για να μπορέσει μια χώρα να μειώσει τα ελλείμματά της θα πρέπει πρώτα η οικονομία της να αναπτύσσεται. Ας δούμε επιγραμματικά ποιο θα πρέπει να είναι το περιεχόμενο μιας τέτοιας πολιτικής.
1. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα πρέπει να μπορεί να δανείζει τα κράτη και τις τράπεζες απεριόριστα. Ετσι οι αγορές θα γνωρίζουν ότι δανείζοντας θα πάρουν πίσω σίγουρα τα χρήματά τους. Η εμπιστοσύνη θα επανέλθει, η διατραπεζική αγορά θα λειτουργήσει κανονικά, οι επιχειρήσεις θα επενδύουν και οι καταναλωτές θα αρχίσουν να καταναλώνουν.
2. Η ισχύς εν τη ενώσει. Κανένα κράτος δεν είναι σε θέση να λύσει τα προβλήματά του μόνο του από τη στιγμή που το νόμισμα είναι κοινό. Αρα χρειαζόμαστε κοινή οικονομική και δημοσιονομική πολιτική. Μια Ευρωπαϊκή Οικονομική Διακυβέρνηση.
3. Διαφορές στα επίπεδα παραγωγικότητας των χωρών. Η υψηλή παραγωγικότητα των βορείων χωρών χτίστηκε με χαμηλούς μισθούς και μηδενικό πληθωρισμό. Αντίθετα, στον Νότο οι αυξήσεις στους μισθούς και ο κρατικός δανεισμός οδήγησαν σε μεγάλα ανοίγματα στα ισοζύγια πληρωμών τους. Ετσι έχουμε πλεονάσματα στον Βορρά και ελλείμματα στον Νότο. Η απαίτηση να λυθεί το πρόβλημα μόνο με μειώσεις των μισθών στις ελλειμματικές χώρες παραπέμπει σε αντίστοιχες ενισχύσεις των μισθών και της κατανάλωσης των πλεονασματικών χωρών που θα βοηθούσε στην εξάλειψη των ελλειμμάτων.

4.
Επιμήκυνση του χρόνου προσαρμογής. Είναι φανερό ότι η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία δεν μπορούν να αναθερμάνουν την οικονομία τους αυξάνοντας τις κρατικές δαπάνες. Μια χαλάρωση όμως της περιοριστικής και μεταρρυθμιστικής πολιτικής θα διευκόλυνε τον οικονομικό κύκλο και θα ζωντάνευε την αγορά.
5. Αναπτυξιακή πολιτική εδώ και τώρα. Διαμορφώνεται πλέον κοινή πεποίθηση ότι η ανάσχεση της ύφεσης και η εξυπηρέτηση των ελλειμμάτων και του χρέους περνάει μέσα από ένα ευρωπαϊκό επενδυτικό πρόγραμμα. Επενδύσεις στην εκπαίδευση, στην ενέργεια, στα δίκτυα, στην οικολογία, στον τουρισμό θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας για τους νέους και θα βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα των χωρών.
Οι πόροι για τη χρηματοδότηση αυτών των προγραμμάτων θα πρέπει να προέλθουν κυρίως από τα υπόλοιπα των διαρθρωτικών ταμείων, τον φόρο χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, τη φορολόγηση των πολύ υψηλών εισοδημάτων, καθώς και της μεγάλης ακίνητης περιουσίας. Η δοσολογία θα εξαρτηθεί από τις ανάγκες που πρέπει διαχρονικά να καλυφθούν.
Οι παραπάνω προτάσεις κεϊνσιανής κατεύθυνσης είναι σε θέση να προσφέρουν λύση στο πρόβλημα με κοινωνική ευαισθησία και αποτελεσματικότητα. Δυστυχώς ακόμη οι παλαιοφιλελεύθεροι εμπνευστές της πολιτικής της σκληρής λιτότητας συνεχίζουν να αντιστέκονται. Αργά ή γρήγορα όμως θα κατανοήσουν, όπως και το 1933, ότι δεν υπάρχει άλλη λύση. Αρκεί να μην είναι πολύ αργά!

Ο κ. Χαράλαμπος Γκότσης είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ