Είμαστε ασφαλώς οι κύριοι υπεύθυνοι για όσα μας συμβαίνουν. Ας δούμε όμως τώρα τι ακριβώς εννοεί και η Ευρωζώνη με τον όρο «Αλληλεγγύη».

Ερώτημα: Πώς είναι δυνατόν μια μικρή χώρα με ΑΕΠ μόλις 2% της Ε.Ε. και 0,4% της παγκόσμιας οικονομίας να απειλεί το ΕΥΡΩ και άλλα ισχυρά νομίσματα;

Η κατάρρευση μιας οικονομίας συνδέεται με την πτώχευση του τραπεζικού της συστήματος. Όταν το 2008 κατέρρευσε ο αμερικανικός κολοσσός Lehman Brothers οι Ευρωπαϊκές τράπεζες υπέστησαν μεγάλες ζημιές και χρειάστηκε να στηριχθούν από την ΕΚΤ και τις εθνικές κυβερνήσεις: είχαν υπερβολικά εκτεθεί σε κερδοσκοπικές επενδύσεις με την προτροπή Αμερικανικών κυρίως χρηματοπιστωτικών κύκλων. Όμως, η οργή όσων έχασαν δεν κατευθύνθηκε προς τις ΗΠΑ επειδή, μεταξύ άλλων, οι ΗΠΑ είναι μια υπερδύναμη και δεν τόλμησαν να διεκδικήσουν τίποτε από αυτήν.

Μετά από λίγο όμως, η μεγάλη έκθεση των Δυτικο-Ευρωπαϊκών κυρίως τραπεζών σε επισφαλή κρατικά ομόλογα μικρών χωρών όπως η Ελλάδα πυροδότησε τη συσσωρευμένη οργή όλων όσοι τα είχαν αγοράσει και έστρεψαν τα πυρά τους εναντίον της αδύναμης χώρας μας. Γιατί το έκαναν αυτό; Πρώτον, διότι τους δώσαμε έδαφος. Δεύτερον, διότι έπρεπε να δοθεί επαρκής χρόνος στις Γερμανικές και τις Γαλλικές τράπεζες για να απαλλαγούν από το κακό ελληνικό χρέος, κυρίως μέσω της ΕΚΤ. Τρίτον, διότι χρειάζονταν έναν αποδιοπομπαίο τράγο, στον οποίο να φορτώσουν όλο το φταίξιμο, ακόμα και για λανθασμένες επιλογές και κινήσεις που έκαναν οι ίδιες είτε σχετικά είτε άσχετα με τη χώρα μας, πράγμα άδικο και ανέντιμο. Έχουν ακουστεί και απόψεις, σύμφωνα με τις οποίες η Προτεσταντική ηθική των κρατούντων σήμερα στη Γερμανία συνιστά την παραδειγματική τιμωρία και διαπόμπευση του αμαρτωλού και την αναγόρευσή του σε «παράδειγμα προς αποφυγήν». Και ότι τα βορειοευρωπαϊκά ΜΜΕ εξαπέλυσαν επίθεση εξευτελισμού και ενοχοποίησης της Ελλάδος για να στρέψουν την προσοχή του κοινού τους μακριά από τα λάθη των τραπεζών και των κυβερνήσεών τους. Πιθανόν.

Συνειδητοποιώντας στη συνέχεια ότι η κρίση είναι «συστημική», δηλαδή ότι η κατάρρευση ενός μέρους της Ευρωζώνης μπορεί να προκαλέσει «ντόμινο» σε μια πλειάδα προβληματικών οικονομιών, χρησιμοποίησαν τη χώρα μας ως πειραματόζωο για να κερδίσουν χρόνο και για να δοκιμάσουν διάφορα σενάρια αντιμετώπισης της γενικότερης κρίσης. Και τα μέτρα που επιβλήθηκαν (με συνευθύνη και της τότε ελληνικής Κυβέρνησης που τα εισηγήθηκε με πελατειακά κριτήρια) αποδείχθηκαν τελείως ατελέσφορα και ανέβασαν την ανεργία στο 25% και εκείνη των νέων στο 50%…

Σύμφωνα με το Bloomberg, «Οι Γερμανικές τράπεζες απέσυραν μεταξύ 2009 και 2011 από 300 μέχρι 466 δις Ευρώ από χώρες της Ευρωζώνης. Προτού γίνει αυτό διακινδύνευαν να χάσουν πολλά χρήματα στην περίπτωση που η Ελλάδα θα έφευγε από το ευρώ. Τώρα που τα ελληνικά δάνεια έγιναν κρατικά, οι ζημιές θα επιμεριστούν μεταξύ των φορολογούμενων όλης της ευρωζώνης – ιδίως της Γαλλίας, οι τράπεζες της οποίας έχουν ακόμα πολλά ενεργά δάνεια στην Ελλάδα. Ενδεχομένως, αυτό εννοούν ορισμένοι Γερμανοί αξιωματούχοι όταν λένε ότι η ευρωζώνη είναι καλύτερα προετοιμασμένη για μια ελληνική έξοδο. Στον αντίποδα, η Ελλάδα έλαβε συνολικά 340 δισ. ευρώ σε επίσημα δάνεια για να ανακεφαλαιοποιήσει τις δικές της τράπεζες, για να αντικαταστήσει τα κεφάλαια που έφυγαν στο εξωτερικό, για να αναδιαρθρώσει το χρέος της και να καλύψει ελλείμματα. Μόνο 15 δισ. ευρώ ήρθαν κατευθείαν από τη Γερμανία. Τα υπόλοιπα προήλθαν από την ΕΚΤ, την ΕΕ και το ΔΝΤ». Αν αυτά είναι ακριβή, παρέχουν και μια ικανοποιητική ερμηνεία γιατί οι Γερμανοί δεν φρόντισαν να γίνουν παράλληλα επενδύσεις στην Ελλάδα (π.χ. Πρόγραμμα “ΗΛΙΟΣ” – 30 δις) ώστε να μην εκτιναχθεί η ανεργία: Το ενδιαφέρον τους περιορίστηκε στο πώς να προφυλάξουν τις τράπεζές τους, πώς να δώσουν οι ίδιοι όσο το δυνατόν λιγότερη βοήθεια ή εγγυήσεις και πώς να τιμωρήσουν παραδειγματικά τους Έλληνες προς συμμόρφωση και των υπολοίπων «ατακτούντων» του Νότου. Διερωτώμαι όμως: εκτός από το τελευταίο, μήπως και εμείς στη θέση τους δεν θα προσπαθούσαμε τα περιφρουρήσουμε τα δικά μας συμφέροντα;

Το 60% των γερμανικών εξαγωγών απορροφάται από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό σημαίνει ότι οι χρηματοροές κατευθύνονται κυρίως προς τη Γερμανία (και προς μερικές ακόμη βόρειες χώρες) με αφετηρία τις πιο αδύναμες οικονομίες της Ευρωζώνης. Η ύπαρξη του ΕΥΡΩ διευκολύνει αυτές τις χρηματοροές και αποκλείει στις εθνικές κυβερνήσεις τη δυνατότητα να ασκήσουν νομισματική πολιτική. Έτσι, έχουμε συνεχή επιδείνωση των ασθενών οικονομιών που δανείζονται με υψηλά επιτόκια με παράλληλη ενίσχυση της Γερμανικής οικονομίας, η οποία δανείζεται με μηδενικό επιτόκιο για να δανείσει με τη σειρά της με κέρδος στους αδύναμους.

Όλα αυτά αποτελούν συνέπεια των αδυναμιών του ΕΥΡΩ, η γέννηση του οποίου δεν στηρίχθηκε σε στέρεες βάσεις. Χωρίς ενιαίο πλαίσιο δημοσιονομικού ελέγχου, χωρίς επενδύσεις στις αδύναμες οικονομίες και χωρίς διαρκή μεταφορά πόρων από το κέντρο προς την περιφέρεια, το σύστημα του ΕΥΡΩ οδηγείται σε επικίνδυνες ανισορροπίες και τώρα φαντάζει περίπου ως ετοιμόρροπο (η E.E. εκπονεί ήδη Οδικό Χάρτη για την προστασία της και τη οικονομική της ολοκλήρωση). Και όταν ένα σύστημα τίθεται όλο και περισσότερο εκτός ελέγχου αρκεί ένα «σκούντημα» για να αρχίσει η κατάρρευσή του.

Αυτό ακριβώς το «σκούντημα» είναι που φοβούνται από την Ελλάδα. Όχι εξ αιτίας της ασυνεπούς και απείθαρχης Ελλάδας αλλά επειδή το όλο σύστημα του ΕΥΡΩ «τρίζει» ως αποτέλεσμα ατελειών, άγνοιας, κοντόφθαλμης θεώρησης, ιδιοτέλειας ορισμένων χωρών, έλλειψης τολμηρών αποφάσεων και καθυστερήσεων. Βάλλεται δε ταυτόχρονα από τους κερδοσκόπους (και όχι μόνον), κυρίως των ΗΠΑ, οι οποίες εκτιμώ ότι προσπαθούν να χειραγωγήσουν τους βαθμιαία αυτονομούμενους Γερμανούς. Και επειδή δεν πάσχει μόνο το Ευρώ αλλά ολόκληρο το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα εξ αιτίας της ανεξέλεγκτης και ασύδοτης Παγκοσμιοποίησης, τυχόν κλονισμός του Ευρώ θα επηρεάσει και το δολάριο, και μέσω αυτού ακόμα και το Κινεζικό Γουάν. Δεν είναι γνωστό σε ποιό βαθμό θα τα επηρεάσει αλλά επειδή οι “αγορές” αντιδρούν με άγριο τρόπο φοβούνται αναταράξεις από καίριες έως μη επιθυμητές λόγω Ισπανίας κλπ. και επικείμενων Αμερικανικών εκλογών.

Για την κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας υπεύθυνη είναι κυρίως η χώρα μας αλλά και συνυπεύθυνοι η Ευρωζώνη (βασικά η Γερμανία που είχε τις πρωτοβουλίες), το ΔΝΤ, οι πιστωτές και οι κερδοσκόποι. Θα πρέπει εδώ να προστεθεί ότι κατά το κούρεμα του ιδιωτικού χρέους εξαιρέθηκε βολικά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Τους πειραματισμούς όμως αυτούς, οι οποίοι προστίθενται στις λανθασμένες, πρόχειρες και πονηρές επιλογές των ελληνικών Κυβερνήσεων, τους πληρώνει κυρίως η πλειοψηφία του ελληνικού λαού, ο οποίος επί πλέον διασύρεται διεθνώς καθημερινά από καλοθελητές. Τους πληρώνουν οι νέοι μας, κυρίως οι σπουδασμένοι, που αναγκάζονται να μεταναστεύσουν, προσφέροντας υψηλού επιπέδου υπηρεσίες σε άλλους επειδή η πατρίδα αδυνατεί πλέον να τους απασχολήσει.

Με βάση τα παραπάνω, διερωτάται κανείς:

· Μπορεί αυτή η στάση της Ευρωζώνης έναντι της Ελλάδος να θεωρηθεί ως ουσιαστική συμπαράσταση επειδή μας έδωσαν δάνεια για να μην πτωχεύσουμε αλλά με 4%, με εξοντωτικούς όρους και παίζοντας αυτά τα παιχνίδια; Μήπως, για λόγους αδυναμίας εξόφλησης των τόκων, θά ‘πρεπε το επιτόκιο να είναι πολύ μικρότερο και ο χρόνος αποπληρωμής του χρέους μας μεγαλύτερος;

· Μπορεί να θεωρηθεί ως ρεαλιστική η απαίτηση των Μνημονίων να διορθωθούν μέσα σε 2-3 χρόνια ατοπήματα και καταστάσεις δεκαετιών και μάλιστα σε μια χώρα που δεν έκανε τίποτε το ουσιαστικό προς αυτή την κατεύθυνση τα τελευταία 2,5 χρόνια;

· Μπορεί μια κοινωνία, με κακές έστω συνήθειες, να φερθεί με περισσότερη ωριμότητα κάτω από ένα καθεστώς καλλιεργούμενου τρόμου, διασυρμού, ταπείνωσης και ανασφάλειας;

Ασφαλώς η Γερμανία είναι η ατμομηχανή της Ευρώπης και εξ αυτού έχει τον πρώτο λόγο. Όμως, η στάση της απέναντι στους λοιπούς λαούς της Ε.Ε. έχει γίνει αυταρχική και αλαζονική, θυμίζει όλο και περισσότερο άλλες εποχές και θέτει σε κίνδυνο την Ευρωπαϊκή ιδέα. Ιδιαίτερα δε η εκβιαστική ανάμιξή της στα προεκλογικά της χώρας μας με απειλητικές «προειδοποιήσεις» και καθυστέρηση μέρους των δανειακών δόσεων καθώς και η μαζική απροθυμία προσέλευσης Γερμανών τουριστών αποτελούν απαράδεκτα μέτρα πίεσης και δεν είναι ακόμα φανερό πού ακριβώς αποσκοπούν. Πιστεύω όμως ότι η Γερμανία και οι άλλοι τιμητές μας έχουν κατά βάση δίκιο στα πιο πολλά που μας καταμαρτυρούν, χωρίς βέβαια αυτό να τους δίνει άλλοθι για τα δικά τους λάθη. Θα ήταν λοιπόν καλό να προσέξουμε ιδιαίτερα τις κατηγορίες αυτές και να κοιταχτούμε επιτέλους στον καθρέφτη.

Η Ελλάδα χρειάζεται υπομονή, επιμονή, εγγυήσεις (π.χ. μέσω ευρωομολόγων), επενδύσεις και τεχνική βοήθεια για να πετύχουν οι δομικές αλλαγές που πρέπει οπωσδήποτε να κάνει αν θέλει να ορθοποδήσει, εντός ή εκτός Ευρωζώνης. Και επειδή η βάση των πάντων είναι η Παιδεία, θα πρέπει να τη διαμορφώσουμε γρήγορα έτσι ώστε να αναπτύσσει τον ορθολογισμό και να δημιουργεί υπεύθυνους πολίτες. Αυτό βέβαια θα πάρει πολύ χρόνο. Στο μεταξύ όμως έχουμε πολλά να διδαχθούμε άμεσα από κάποιους εταίρους μας, κυρίως σε ό,τι αφορά τον εξευρωπαϊσμό του Κράτους. Έτσι, θεωρώ ότι η πιο ουσιαστική συνεισφορά της Ευρωζώνης θα μπορούσε να είναι η Ευρωπαϊκή Ομάδα Συμβούλων (Task Force) για τον εκσυγχρονισμό της Δημόσιας Διοίκησης, εφόσον φυσικά την αξιοποιήσουμε. Για το λόγο αυτό επιμένω ότι πρέπει οπωσδήποτε να υποστηριχθεί από όλους μας προκειμένου να ξεφύγουμε από το πελατειακό κράτος και να εξευρωπαΐσουμε τις δομές μας.

Καλώς ή κακώς, η διεθνής κοινότητα έχει αρχίσει να κουράζεται με το ελληνικό πρόβλημα και να στρέφει αλλού την προσοχή της. Τώρα είναι επιτακτικό να έχουμε περισσότερους υποστηρικτές και λιγότερους εχθρούς. Οι πρωτοβουλίες Hollande μας ευνοούν. Είτε θα πρέπει να συνέλθουμε άμεσα και να αξιοποιήσουμε την τελευταία (?) αυτή ευκαιρία ή να απομονωθούμε και να μάθουμε, κάτω από τον καταναγκασμό της σκληρής πραγματικότητας, να επιβιώνουμε αποκλειστικά με τις δικές μας δυνάμεις θυσιάζοντας έτσι μια γενιά και ενδεχομένως εδαφικά ή άλλα συμφέροντα. Ας αποφασίσουμε λοιπόν υπεύθυνα ΤΩΡΑ, προτού μας προλάβουν οι διεθνείς εξελίξεις που διαφαίνονται στον γκρίζο ορίζοντα.

* Ο κ. Δημήτρης Αρ. Κάζης είναι τ. Ερευνητής του ΚΕΠΕ