Πούτιν όπως Νικόλαος Β’ το 1917

Η νέα προεδρική θητεία του Βλαντίμιρ Πούτιν μόλις ξεκινάει αλλά μοιάζει ολοένα περισσότερο με την αρχή του τέλους. Κάθε φορά που ο κόσμος στη Ρωσία ξεχύνεται μαζικά στους δρόμους, όπως κάνουν και τώρα, τα πράγματα δεν εξελίσσονται καλά για τις Αρχές. Το 1917 ο ρώσος αυτοκράτορας Νικόλαος Β’ αναγκάστηκε να παραιτηθεί με το ξεκίνημα μαζικών διαδηλώσεων, ανοίγοντας τον δρόμο για την Επανάσταση των Μπολσεβίκων.

Το 1991, η Σοβιετική Ένωση – μέχρι τότε φαινομενικά ένας αδιάσπαστος μονόλιθος – κατέρρευσε μέσα σε λίγους μήνες. Εκατοντάδες χιλιάδες βγήκαν στους δρόμους για να αντιπαρατεθούν στο σκληροπυρηνικό πραξικόπημα κατά της περεστρόικα του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Τώρα είναι η σειρά του Πούτιν. Η Μόσχα καμαρώνει για το κίνημα «Καταλάβετε το Αμπάι» (δίπλα από ένα άγαλμα του κοζάκου ποιητή Αμπάι Κουνάνμπαεφ) ακολουθώντας τα πρότυπα του «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ».

Διαδηλώσεις σημειώνονται και σε άλλες πόλεις και όλες αξιώνουν το ίδιο πράγμα: ο Πούτιν πρέπει να φύγει. Οι Ρώσοι είναι παραδοσιακά υπομονετικοί και επαναστατούν αργά. Και ποιος θα τους κατηγορούσε; Αν οι διαδηλώσεις έχουν εξελιχθεί άσχημα για τις ρωσικές κυβερνήσεις στη διάρκεια των αιώνων, για τους διαδηλωτές ήταν ακόμη πιο καταστροφικές. Το 1917, η απελευθέρωση από την απόλυτη μοναρχία κατέληξε σε μία ακόμη πιο αυταρχική μορφή απολυταρχισμού.

Και μετά το 1991, οι «αφηνιασμένες» ιδιωτικοποιήσεις του Μπορίς Γέλτσιν έστειλαν εκατομμύρια ανθρώπους στην εξαθλίωση και προήγαγαν μία διεφθαρμένη ολιγαρχία σε πραγματική εξουσία. Αλλά, παρότι γνωρίζουν πολύ καλά την Ιστορία τους, αν οι Ρώσοι στραφούν κατά του ηγέτη τους δεν σταματούν μέχρι να φύγει. Οι διαδηλώσεις δεν θα καταλαγιάσουν. Η ήπια ισχύς έχει το πάνω χέρι σήμερα και τα τανκς δεν μπορούν να σταματήσουν το Διαδίκτυο. Οι σοβιετικές ρίζες του Πούτιν έγιναν εμφανείς στον διορισμό του υπουργικού του συμβουλίου (κάτι που έμοιαζε τόσο σημαντικό που ο ίδιος δεν μπόρεσε να παρευρεθεί στη σύνοδο του G – 8).

Ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ συνήθιζε να αλλάζει θέσεις μεταξύ των υπουργών Πολιτισμού και Γεωργίας σαν να επρόκειτο για σχετικούς τομείς. Το νέο υπουργικό συμβούλιο του Πούτιν συνιστά έναν παρόμοιο ανασχηματισμό ανίκανων και ακατάλληλων ανθρώπων. Αυτό καταρρίπτει έναν μύθο – ότι ο Πούτιν, έχοντας αναλάβει ξανά την προεδρία, θα εγκαταλείψει τη σκληρή αντιδυτική ρητορική του και θα επιλέξει τον δρόμο των μεταρρυθμίσεων, δήθεν κατανοώντας ότι μόνο μία δημοκρατική Ρωσία μπορεί να διατηρήσει την εδαφική της ακεραιότητα και κυριαρχία.

Και ο λόγος που δεν θα ακολουθήσει τον δρόμο των μεταρρυθμίσεων είναι επειδή δεν μπορεί, επειδή αυτή η παλαιά αυταπόδεικτη αλήθεια – ότι η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα – αποδείχθηκε για ακόμη μία φορά αληθής. Έπειτα από περισσότερο από μία δεκαετία στην εξουσία, οι ηγέτες της Ρωσίας δεν μπορούν πια να ακολουθήσουν καλύτερες πολιτικές. Τα προσωπικά τους συμφέροντα, και πλούτη, εξαρτώνται από το status quo. Φυσικά, η Ρωσία τα έχει ξαναζήσει αυτά. Δεν θα ξεχάσω τι έλεγε η προγιαγιά μου Νίνα για τη δύναμη που έχει η εξουσίας να διαφθείρει, στη δική μας οικογένεια. «Δυστυχώς, ο Χρουστσόφ του 1962 δεν ήταν ο Χρουστσόφ του 1956».

Τον Ιανουάριο του 2000 ο νέος πρόεδρος Πούτιν παραχώρησε σωρεία συνεντεύξεων σε ρωσικά τηλεοπτικά δίκτυα, εξυμνώντας το κράτος δικαίου και υποσχόμενος να μην παραμείνει στο αξίωμά του μέρα παραπάνω από τις δύο συνεχείς θητείες του, ή εάν έχανε τη λαϊκή υποστήριξη. Αυτοί είναι οι «κανόνες του παιχνιδιού, της δημοκρατίας» έλεγε. Έπειτα από δύο προεδρικές θητείες, τις οποίες ακολούθησε μία πρωθυπουργική θητεία και τώρα μία τρίτη προεδρία, ο Πούτιν εισέρχεται στο 13ο έτος της εξουσίας του με το 40% του πληθυσμού να δηλώνει ότι θέλει να τον διώξει. Αν η Ιστορία της Ρωσίας αποτελεί ένδειξη για το μέλλον, τότε αυτό το ποσοστό μόνο να μεγαλώσει είναι πιθανό.