Τα τρία κριτήρια της ψήφου

Οι εκλογές της 6ης Μαΐου 2012 είναι, για πολλούς λόγους, ιστορικής σημασίας: για πρώτη φορά, τις τελευταίες δεκαετίες, το διακύβευμα των εκλογών δεν είναι μόνο το μοντέλο διακυβέρνησης – σε συνθήκες εθνικής και διεθνούς οικονομικής κρίσης – αλλά η παραμονή της Ελλάδας στον χάρτη των αναπτυγμένων χωρών του πλανήτη. Για πρώτη φορά, επίσης, το εθνικό συμφέρον ταυτίζεται τόσο δραματικά με το ευρωπαϊκό, αφού η συμπεριφορά των ψηφοφόρων φαίνεται να επηρεάζεται ευθέως από το «πρωτογενές δίκαιο» της Ευρωπαϊκής Ενωσης, δηλαδή από το πνεύμα των συνθηκών που έχει υπογράψει η Ελλάδα για την ένταξη στο ευρώ και τη συνεργασία για τη μετανάστευση και το άσυλο (Schengen). Υπό αυτό το πρίσμα, οι πολίτες δεν αμφισβητούν τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας, αλλά μέμφονται το πολιτικό σύστημα για την αδυναμία του να εφαρμόσει βιώσιμα μέτρα που θωρακίζουν την Ελλάδα σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.

Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να αξιολογηθούν τα τέσσερα βασικά ευρήματα της πανελλαδικής έρευνας που πραγματοποίησε η Κάπα Research, μετά το Πάσχα, εν όψει των εθνικών εκλογών. Το πρώτο εύρημα αφορά στην ευρεία αποδοχή του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος, με το 77% των ερωτωμένων να δηλώνει πως «η επόμενη κυβέρνηση πρέπει να κάνει ό,τι είναι απαραίτητο για να παραμείνει η χώρα στη ζώνη του ευρώ». Κατά συνέπεια, το «κίνημα της δραχμής» – εάν υποθέσουμε ότι υπήρξε ποτέ – προσέκρουσε – εν τη γενέσει του – στα «δυτικόστροφα» αντανακλαστικά της ελληνικής κοινωνίας.

Το δεύτερο εύρημα της έρευνας αφορά στην απήχηση της κυβέρνησης Παπαδήμου μετά την ολοκλήρωση της θητείας της: τα σχετικά υψηλά ποσοστά θετικής αξιολόγησης (44%) του έργου της κυβέρνησης (PSI, δανειακή σύμβαση, προκήρυξη και διεξαγωγή εθνικών εκλογών) υποδηλώνουν την επιθυμία των πολιτών για σταθερότητα στη διακυβέρνηση της χώρας και συνέπεια στην ευρωπαϊκή της πορεία. Παράλληλα, το επιτυχημένο – κατά πολλούς – εγχείρημα μιας κυβέρνησης συνεργασίας διαψεύδει όσους διακήρυτταν ότι η Ελλάδα δεν έχει παράδοση στους κυβερνητικούς συνασπισμούς ανασύροντας το παράδειγμα της κυβέρνησης Ζολώτα. Αποδεικνύεται, κατά συνέπεια, ότι τα ήθη και οι πρακτικές στον ελληνικό δημόσιο βίο δεν είναι στατικά, αλλά απότοκα της συγκυρίας και των προκλήσεων που αυτή θέτει στην κοινωνία. Ακόμα και η συμμετοχή του ΛΑΟΣ στην κυβέρνηση Παπαδήμου φαίνεται να συνέβαλε στην εμπέδωση ενός αισθήματος βεβαιότητας ότι η χώρα μπορεί να κυβερνηθεί από σχήματα συνεργασιών όταν πρόκειται για τη διαχείριση ιστορικών ζητημάτων. Ισως αυτός να είναι ένας επιπρόσθετος λόγος που ερμηνεύει την απενοχοποιημένη – από την προοπτική ακυβερνησίας – προτίμηση σημαντικού αριθμού πολιτών για τα μικρότερα κόμματα, αλλά και για τον σχηματισμό μιας κυβέρνησης συνεργασίας.

Οπως προκύπτει από την ερώτηση περί «καταλληλότητας πρωθυπουργού», συγκριτικά με την προηγούμενη πανελλαδική έρευνα που πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2012, έχει ενισχυθεί κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες περίπου η ηγετική ικανότητα των δύο πολιτικών αρχηγών, του ΠαΣοΚ και της ΝΔ. Το τρίτο εύρημα της έρευνας, λοιπόν, αφορά στην ανάπτυξη κάποιας δυναμικής υπέρ των αρχηγών των παραδοσιακών κομμάτων εξουσίας που υποκρύπτει την ενίσχυση μιας τάσης εξορθολογισμού των κριτηρίων ανάδειξης της επόμενης κυβέρνησης και πιο ασφαλούς διαχείρισης των πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών ζητημάτων της χώρας. Η διαπίστωση αυτή οδηγεί στο τέταρτο εύρημα και αφορά στη σχετική συγκράτηση των ποσοστών του δικομματισμού – παρά την έντονη αποδυνάμωσή του -, αφού φαίνεται να υποχωρούν η πίεση που δέχεται το ΠαΣοΚ από τη Δημοκρατική Αριστερά και η πίεση που ασκούν οι Ανεξάρτητοι Ελληνες στη ΝΔ.

Ωστόσο, η επαναφορά στον δημόσιο διάλογο ζητημάτων όπως το «μαύρο» πολιτικό χρήμα και η έκταση της διαφθοράς στους κόλπους του πολιτικού συστήματος διαμορφώνουν και ενισχύουν κριτήρια ηθικής με τα οποία αξιολογούνται τα κόμματα και τα στελέχη τους. Η αξιολόγηση αυτή αφορά περισσότερο στα κόμματα εξουσίας και λιγότερο στα μικρότερα κόμματα που έχουν μικρότερη «ορατή διείσδυση» στο εκλογικό σώμα. Υπό αυτό το πρίσμα λοιπόν, στο διάστημα των δύο εβδομάδων που απομένει μέχρι τις εκλογές, η τελική συμπεριφορά ενός στους τρεις πολίτες, που δηλώνουν «ταλαντευόμενοι», θα διαμορφωθεί με βάση το τρίπτυχο: «δίκαια μέτρα εντός ευρώ, μέτρα για τη λαθρομετανάστευση και ηθικά κριτήρια στην αξιολόγηση του πολιτικού δυναμικού».