TO BHMA – THE PROJECT SYNDICATE
Στην αρχή, ήταν ένας ξένος καινοτόμος επιχειρηματίας που απογοητεύτηκε. Τον περασμένο Δεκέμβριο, ο Ισραηλινός επενδυτής Αρνόν Κοχαβί, η εταιρία του οποίου προσελκύστηκε στη Χιλή από ένα κυβερνητικό πρόγραμμα προώθησης έναρξης νέων επιχειρήσεων, ανακοίνωσε ότι φεύγει. «Μια χούφτα οικογένειες ελέγχουν μονοπωλιακά τη Χιλή», δήλωσε ο Κοχαβί σε ένα διαδικτυακό περιοδικό. «Ακόμη χειρότερα, αυτές οι οικογένειες δεν νοιάζονται για τίποτα εκτός από τα χρήματά τους. Οι φυσικοί πόροι αποτελούν πληγή για την κοινωνία εδώ, επειδή οι πλούσιοι Χιλιανοί δεν χρειάζεται να δουλέψουν σκληρά».
Αν και η συνέντευξη συζητήθηκε στους επιχειρηματικούς κύκλους, οι καθεστωτικές εφημερίδες έσπευσαν να διασκεδάσουν την κριτική του Κοχαβί ως «πικρόχολη επειδή δεν τα κατάφερε». Όμως ο Κοχαβί δεν ήταν μόνος.
Έναν μήνα αργότερα, ο αργεντινός επιχειρηματίας Μάρτιν Βαρσάβσκι, ο οποίος θεωρείται κάτι σαν γκουρού στον κόσμο της τεχνολογίας, είπε για τη Χιλή ότι «η τάση που επικρατεί συνίσταται στην αντιγραφή παλιών μοντέλων περισσότερο, παρά στην δημιουργία νέων. Η επιχειρηματικότητα έχει να κάνει με τον μη-κονφορμισμό και αυτό λείπει από τους Χιλιανούς. Πρόκειται για μια μικρή κοινωνία από ανθρώπους που νιώθουν άβολα με τη διαφορετικότητά τους».
Μήπως έχουν καταλάβει κάτι σημαντικό ο Κοχαβί και ο Βαρσάβσκι; Είμαι βέβαιος. Και αυτό που έχουν καταλάβει δεν ταιριάζει μόνο στη Χιλή, αλλά συνολικά στη Λατινική Αμερική.
Η πρόκληση της περιοχής είναι να μετατρέψει τον τεράστιο πλούτο από τους φυσικούς πόρους στο είδος του πλούτου που δεν εξαντλείται επειδή διευρύνεται ολοένα από την ανθρώπινη δημιουργικότητα. Τα τελευταία χρόνια, μια αύξηση στην εκμετάλλευση φυσικών πόρων προκάλεσε ανάπτυξη. Οι λατινοαμερικάνικες χώρες που ήταν πλούσιες σε φυσικούς πόρους πήγαν καλά, ενώ οι πιο φτωχές σε φυσικούς πόρους χώρες της Κεντρικής Αμερικής και της Καραϊβικής λίμνασαν.
Σε μια σειρά από πρόσφατες εκθέσεις, ο Ρικάρντο Χάουσμαν του πανεπιστημίου Χάρβαρντ έδειξε ότι καθώς οι χώρες γίνονται πλουσιότερες, οι οικονομίες τους διαφοροποιούνται: διευρύνουν τις παραγωγικές τους ικανότητες και αρχίζουν να φτιάχνουν νέα προϊόντα ενώ συνεχίζουν να κατασκευάζουν παλαιά. Ο Χάουσμαν δείχνει ότι μια διαφοροποιημένη οικονομία αποτελεί ισχυρό δείκτη μελλοντικής ανάπτυξης. Τι σημαίνει αυτό; Οτι η Ασία θα προοδεύει πολύ πιο γρήγορα από τη Λατινική Αμερική τα επόμενα χρόνια.
Για να καταλάβει κανείς την αδυναμία της Λατινικής Αμερικής, ας επιστρέψουμε στον Κοχαβί και τον Βαρσάβσκι. Οι άφθονοι φυσικοί πόροι εξηγεί μερικώς την αποτυχία τους να καινοτομήσουν επιχειρηματικά. Πράγματι, γιατί να διακινδυνεύσει κανείς και να καινοτομήσει αν δεν χρειάζεται;
Ευθύνεται επίσης και η έλλειψη εσωτερικού ανταγωνισμού. Όσοι καινοτομούν στις λατινοαμερικάνικες χώρες συχνά αντιμετωπίζουν υψηλές τιμές για σημαντικά προαπαιτούμενα, όπως η ενέργεια και η πρόσβαση στο Διαδίκτυο: τα παρέχουν μεγάλες τοπικές εταιρίες που μπορεί να μην είναι μονοπώλια, αλλά λειτουργούν ως τέτοια.
Τελευταίο αλλά όχι έσχατο, υπάρχει μια λατινοαμερικάνικη κουλτούρα που εμποδίζει την καινοτομία. Η εταιρεία που ξεκινάει σε ένα γκαράζ από δύο έξυπνα παιδιά με λίγα χρήματα αποτελεί ιδανικό των ΗΠΑ το οποίο δεν μεταφέρεται εύκολα, ειδικά όταν κατευθύνεται προς το Νότο.
Όσο καλό και αν είναι το σχέδιο για να ξεκινήσει κανείς μία επιχείρηση, είναι σχεδόν αδύνατο να λάβει την απαραίτητη χρηματοδότηση αν δεν έχει τις κατάλληλες διασυνδέσεις ή δεν έχει φοιτήσει στο κατάλληλο σχολείο. Η Μπογκοτά, το Μπουένος Άιρες, η Λίμα και το Σαντιάγκο πολύ συχνά μοιάζουν με συγκέντρωση αποφοίτων από καθωσπρέπει ακαδημίες, αντί να συγκεντρώνουν φιλόδοξους, αυτοδημιούργητους τύπους.
Και αν η νέα τους επιχείρηση αποτύχει, οι νεαροί επιχειρηματίες δεν λένε περήφανα την ιστορία τους στο επόμενο πάρτι, όπως μπορεί να έκαναν στο Ελσίνκι ή στο Τελ Αβίβ. Στη Λατινική Αμερική, η χρεοκοπία και η απάτη παραμένουν άρρηκτα συνδεδεμένες στο μυαλό κάποιων.
Το μεγάλο ερώτημα είναι πόσο γρήγορα μπορεί να αλλάξει μια τέτοια κουλτούρα αντι-καινοτομίας. Οι αισιόδοξοι θυμίζουν ότι, κάποτε, η ασιατική κουλτούρα θεωρούνταν εχθρική προς την καινοτομία και την ανάπτυξη. Ο Κοχαβί και ο Βαρσάβσκι δεν είναι οι μόνοι που ελπίζουν για μια εξίσου αναπάντεχη ανατροπή και στη Λατινική Αμερική.
* Ο Αντρές Βελάσκο είναι πρώην υπουργός Οικονομίας της Χιλής και επισκέπτης καθηγητής στο πανεπιστήμιο Κολούμπια των ΗΠΑ για το 2011-2012.
