Πανεπιστημιακή έρευνα που διεξήχθη τον περασμένο μήνα σε τέσσερις διαφορετικές διαδρομές πόλης, κατέληγε στο συμπέρασμα πως το ποδήλατο ήταν ο ταχύτερος τρόπος μετακίνησης, ξεπερνώντας μάλιστα σε όλες τις διαδρομές τη μέση ταχύτητα του Ι.Χ. αλλά και των δημόσιων συγκοινωνιών. Το συμπέρασμα ήταν έως και αναμενόμενο βέβαια, αφού η συγκεκριμένη πόλη διαθέτει ένα δίκτυο ποδηλατοδρόμων συνολικού μήκους άνω των 300 χιλιομέτρων.

Δεν πρόκειται, όμως, ούτε για το Άμστερνταμ ούτε για την Κοπεγχάγη, τις γνωστές δηλαδή πόλεις-υποδείγματα των νέων βιώσιμων μετακινήσεων, αλλά για τη Μπογκοτά, στην Κολομβία. Τα τελευταία χρόνια, από τη Σεούλ μέχρι το παγωμένο Μόντρεαλ του Καναδά, ξεφυτρώνουν συνεχώς χιλιόμετρα ποδηλατοδρόμων. Στην εξίσου παγωμένη Μόσχα, ο πρώτος ποδηλατόδρομος μήκους 6.6 χλμ αρχικά προκάλεσε γέλιο και αμηχανία στους κατοίκους της, αλλά σήμερα οι τοπικές αρχές σχεδιάζουν άλλα 70 χλμ και 17.000 θέσεις στάθμευσης μέχρι το 2016.

Αυτή η νέα δυναμική που αναπτύσσεται σε διαφορετικές γεωγραφικές συντεταγμένες και αστικά περιβάλλοντα (πολεοδομικά, συνθήκες κλίματος, επίπεδο ζωής κ.α.) είναι ενδεικτική της σταθερής εξάπλωσης ενός προβληματισμού για τη ζωή στη πόλη και ιδιαίτερα για τις καθημερινές μετακινήσεις μας σε αυτήν. Ειδικά στις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης, για πρώτη φορά επανεξετάζεται σε μαζική κλίμακα μια εμπεδωμένη και αδιαμφισβήτητη αντίληψη: πως η ιδιοκτησία και χρήση Ι.Χ. είναι ο προτιμότερος τρόπος μετακίνησης μέσα στην πόλη. Τα κυκλοφοριακά προβλήματα και ο χαμένος χρόνος, η υψηλή τιμή της βενζίνης, η ανησυχία για την επιβάρυνση της ατμόσφαιρας και του κλίματος, καθώς και η δημόσια υγεία είναι μεταξύ άλλων οι παράγοντες που επιβάλουν αυτόν τον προβληματισμό.

Επιπλέον, παρότι δεν είναι προφανές, το ποδήλατο κάνει καλό και στην οικονομία. Έρευνα του Βρετανικού πανεπιστημίου London School of Economics διαπίστωσε ετήσιο όφελος 2.9 δις λιρών για τη Βρετανική οικονομία, αποτέλεσμα νέων λιανικών πωλήσεων, μισθών για νέες θέσεις εργασίας, μείωσης κυκλοφοριακών προβλημάτων, βελτίωσης της δημόσιας υγείας και άλλων παραγόντων. Με μία απλή αναγωγή στο μέγεθος της ελληνικής οικονομίας θα μπορούσαμε να εικάσουμε τη δυνατότητα ενός ετήσιου οφέλους για αυτήν της τάξης των 500 εκ €, χωρίς να συνυπολογίζουμε την όποια προστιθέμενη αξία σε άλλους τομείς όπως τον τουρισμό.

Φυσικά το ποδήλατο αποτελεί μόνο έναν από τους λεγόμενους βιώσιμους τρόπους μετακίνησης. Τα ηλεκτρικά οχήματα, τα προγράμματα κοινόχρηστων οχημάτων «car-sharing», η αναβάθμιση των δημόσιων συγκοινωνιών και η βιώσιμη χωροταξία είναι στοιχεία των προσπαθειών που καταβάλλονται σήμερα στην Ευρώπη και τον κόσμο. Δυστυχώς στις πόλεις μας, η μικρή πρόοδος που γίνεται σε μερικές πλευρές – π.χ. σχέδια σταθμών επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων στην Αθήνα το 2012 – ακυρώνεται από την παντελή έλλειψη υποδομών και προβληματισμού σε άλλες, όπως το car-sharing. Έχουμε μείνει πίσω. Οι εικόνες των φιλικότερων, καθαρότερων, αξιόπιστων αστικών μεταφορών, που σε μας φάνταζαν πάντα λίγο ξένες, ολοένα και πληθαίνουν και δεν προέρχονται πλέον μόνο από τη Σουηδία και την Ολλανδία.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ανακοινώσει ένα φιλόδοξο σχέδιο που στοχεύει στην απόσυρση του συνόλου των συμβατικών αυτοκινήτων από τις πόλεις μέχρι το 2050. Η αλήθεια όμως είναι πως οι αλλαγές που απαιτούνται, υποδομών και αντιλήψεων, είναι ανέφικτες δίχως την αρωγή του κράτους. Οι τοπικές αρχές δεν μπορούν να σηκώσουν το βάρος αυτής της μεγάλης μετάβασης χωρίς φορολογικά κίνητρα, πόρους και συντονισμό σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

Αλλά ούτε και χωρίς τη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών μπορεί να γίνουν πραγματικότητα οι βιώσιμες μετακινήσεις. Τους σπόρους έχουν ήδη σπείρει οι ποδηλάτες και τα ευρύτερα κινήματα περιβαλλοντικής δράσης. Αλλά πρέπει να καταλάβουμε πως τελικό ζητούμενο αυτών των προτάσεων δεν αποτελεί μόνο η προστασία του περιβάλλοντος ή η διευκόλυνση του ποδηλάτη , αλλά η βελτίωση της ίδιας της καθημερινότητάς μας, η αναβάθμιση του επιπέδου ζωής στην πόλη.

Την επόμενη φορά που θα βρεθούμε με τον αμήχανο, «ελεύθερο» χρόνο που μας προσφέρει ένα μποτιλιάρισμα, αναπνέοντας τον ρυπασμένο αέρα μιας από τις πόλεις μας, ας αναρωτηθούμε μήπως τελικά υπάρχει καταλληλότερος του «προτιμότερου». Όχι πρωθυπουργός, αλλά τρόπος μετακίνησης μέσα στην πόλη.

Ο κ. Σπύρος Δανέλλης είναι ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ και Μέλους της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου